Rozporządzenie o wspólnej organizacji rynków
Rozporządzeniem o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych („dzǰąԾ zmieniające”) zmieniono przepisy regulujące wspólną organizację rynków produktów rolnych (w tym przepisy dotyczące wina), systemy jakości UE (oznaczenia geograficzne) oraz środki wsparcia dla regionów oddalonych, by przygotować rynki rolne i środki wsparcia na nowe wyzwania, uaktualnić przepisy, uprościć procedury oraz zapewnić spójność z innymi przepisami wspólnej polityki rolnej (WPR).
Podstawa prawna
Podstawę prawną wspólnej polityki rolnej ustanowiono w (art. 38–44) (3.2.1).
Wspólną organizację rynków produktów rolnych (WORR) regulują: zmieniające dzǰąԾ (UE) nr1308/2013 w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rolnych, w sprawie systemów jakości produktów rolnych, w sprawie oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina oraz ustanawiające środki w dziedzinie rolnictwa na rzecz regionów najbardziej oddalonych w UE.
Oprócz rozporządzenia w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rolnych (rozporządzenia zmieniającego) WPR na lata 2023–2027 regulują dwa inne rozporządzenia: Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021r. ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylające rozporządzenia (UE)nr1305/2013 i (UE) nr1307/2013 (3.2.3), oraz uchylające dzǰąԾ (UE)nr1306/2013 w sprawie finansowania WPR, zarządzania nią i monitorowania jej (3.2.7).
²ę
Nowe dzǰąԾ o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych zmienia szereg rozporządzeń tworzących : o organizacji rynków produktów rolnych, systemach jakości produktów rolnych, oznaczeniach geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina oraz środkach dla rolnictwa w regionach najbardziej oddalonych w UE.
Większość przepisów nowego rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych nie zmienia zasad z poprzedniego okresu programowania. Najistotniejsza zmiana strukturalna dotyczy programów pomocy i wsparcia dla określonych sektorów (owoce i warzywa, pszczelarstwo, wino, chmiel, oliwa z oliwek i oliwki stołowe). Te „interwencje sektorowe” należą obecnie do planów strategicznych państw członkowskich, dlatego odpowiednie przepisy przeniesiono z rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych do rozporządzenia o planach strategicznych WPR.
Wprowadzono także kilka zmian do przepisów o sektorze wina, oznaczeniach geograficznych i innych systemach jakości oraz środkach dla regionów najbardziej oddalonych i mniejszych wysp Morza Egejskiego.
Zmiany te przyjęto w grudniu 2021r.; nowe przepisy o WPR obowiązują od 1 stycznia 2023r. i od tej daty we wszystkich państwach UE wdraża się plany strategiczne WPR.
Wspólna organizacja rynków produktów rolnych i zarządzanie rynkami
W rozporządzeniu o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych (rozporządzeniu zmieniającym) zachowano cele, strukturę i główne elementy ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych, wprowadzono natomiast szereg zmian dotyczących interwencji na rynku oraz zarządzania rynkami.
- Uchylono przepisy o programach pomocy z części II tytuł I rozdział II sekcje 2–6 rozporządzenia (UE) nr1308/2013, ponieważ wszystkie interwencje w danych sektorach zapisano obecnie w tytule III rozdział III (Rodzaje interwencji w niektórych sektorach) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)2021/2115. Interwencje dla poszczególnych sektorów mogą teraz obejmować wszystkie produkty rolne (3.2.3).
- By sprostać nowym wyzwaniom gospodarczym, środowiskowym i klimatycznym, wprowadzono kilka zmian w przepisach mających zastosowanie do sektora wina:
- Unijne centra monitorowania rynków:Nowe dzǰąԾ daje jednolite formalne ramy prawne tworzenia i funkcjonowania unijnych centrów monitorowania rynków w dowolnym sektorze rolnym oraz nakłada na te centra obowiązki dotyczące powiadamiania i sprawozdawczości. Centra te należy utworzyć do 31grudnia 2023r. Na podstawie danych statystycznych i informacji zgromadzonych do celów monitorowania rynków rolnych powinny one podawać w swoich sprawozdaniach zagrożenia wystąpienia zakłóceń na rynku. Komisja powinna regularnie prezentować Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sytuację na rynku produktów rolnych, zagrożenia wystąpienia zakłóceń na rynku i ewentualne potrzebne środki, i w tym celu regularnie uczestniczyć w posiedzeniach Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Specjalnego Komitetu ds. Rolnictwa.
Nowe zasady dotyczące oznaczeń geograficznych
W nowej WPR wprowadzono dalsze zasady dotyczące oznaczeń geograficznych (OG), zgodne z działaniami służącymi poprawie pozycji rolników w łańcuchu wartości:
- Zarządzanie podażą w przypadku chronionych nazw pochodzenia (ChNP) i chronionych oznaczeń geograficznych (ChOG): Nowa WORR rozszerza również na wszystkie sektory obecny instrument regulacji podaży ChNP i ChOG. Do tej pory był on ograniczony do szynki i sera. To duża pomoc dla rolników UE wytwarzających produkty objęte ChNP i ChOG.
- Specyfikacja produktu: Do specyfikacji produktu można na zasadzie dobrowolności włączyć kryteria zrównoważonego przetwarzania.
- Dalsze zabezpieczenia dla produktów objętych ChNP i ChOG: ChNP i ChOG będą wyraźnie chronione w internecie i w UE. Ochrona ChNP i ChOG zostanie również rozszerzona na stosowanie nazw składników.
- Oznaczenia geograficzne win aromatyzowanych: System ten zostanie połączony z systemem dotyczącym produktów rolnych i środków spożywczych.
- Nowe zasady dla sektora wina: Producenci win objętych ChNP i ChOG będą mogli stosować winogrona hybrydowe.
- óԴść między sektorami: Procedury w poszczególnych sektorach zostaną uproszczone, usprawnione i uspójnione.
Szczególne środki dla rolnictwa w regionach najbardziej oddalonych w Unii Europejskiej
Nowe dzǰąԾ wprowadza nowy artykuł do rozporządzenia (UE) nr228/2013, dotyczący porozumień międzybranżowych w Reunion (Francja).
Inne przepisy
- Rezerwa rolna:Uchylono przepisy o rezerwie na sytuacje kryzysowe w sektorze rolnym (część V rozdział III rozporządzenia (UE) nr1308/2013), ponieważ zaktualizowane przepisy o rezerwie rolnej znalazły się w rozporządzeniu (UE)2021/2116. Rezerwa ta wynosi co najmniej 450 mln EUR rocznie i może być przeznaczona np. na skup w sytuacjach kryzysowych oraz dopłaty do prywatnego przechowywania.
- Unijny program dystrybucji mleka, owoców i warzyw w szkołach: W nowym rozporządzeniu określono łączny budżet UE na na 220,8 mln EUR na rok szkolny, w tym 130,6 mln EUR na owoce i warzywa oraz 90,1 mln EUR na mleko. Każdy kraj może przenieść część swojego budżetu UE z owoców i warzyw na mleko lub odwrotnie, w zależności od priorytetów i potrzeb.Państwa członkowskie decydują, jakie produkty będą dystrybuowane lub objęte towarzyszącymi środkami edukacyjnymi, na podstawie obiektywnych kryteriów (np. zdrowie i względy środowiskowe, sezonowość, różnorodność oraz dostępność lokalnych lub regionalnych produktów, produkty ekologiczne, krótkie łańcuchy dostaw, względy zrównoważoności i sprawiedliwego handlu).
- Z poprzedniego rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych usunięto szereg nieaktualnych przepisów:
Rola Parlamentu Europejskiego
1 czerwca 2018r. Komisja Europejska opublikowała wnioski ustawodawcze dotyczące reformy wspólnej polityki rolnej (WPR). W Parlamencie za tę procedurę odpowiadała Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi (AGRI), a po wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2019r. sprawozdawcą w tej sprawie został Éric Andrieu (S&D, Francja). 23 października 2020r. Parlament przyjął w pierwszym czytaniu stanowisko w sprawie wniosków ustawodawczych Komisji.
Przyjęty tekst był podstawą negocjacji z Radą dotyczących wszystkich trzech wniosków o WPR. Negocjacje te rozpoczęły się 10 listopada 2020r. i były kontynuowane podczas posiedzeń trójstronnych. Pod koniec czerwca 2021r. negocjatorzy doszli do porozumienia w sprawie wszystkich trzech wniosków z pakietu reform WPR. Porozumienie to zostało zatwierdzone przez unijnych ministrów rolnictwa 28 czerwca 2021r., a 9 września 2021r. – przez członków komisji AGRI. Na drugiej listopadowej sesji plenarnej Parlament głosował nad trzema wnioskami wchodzącymi w skład pakietu reform WPR, a akt końcowy, obecnie z 2 grudnia 2021r., opublikowano w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej L435 z 6 grudnia 2021r.
Jeśli chodzi o dzǰąԾ zmieniające, współprawodawcy byli dość zgodni w stanowiskach dotyczących wina i oznaczeń geograficznych, ale znacznie bardziej różnili się w kwestii zarządzania rynkiem i środków kryzysowych. Najbardziej kontrowersyjne okazały się zgłoszone przez Parlament poprawki o interwencji publicznej, dopłatach do prywatnego przechowywania, handlu z państwami trzecimi, przejrzystości rynku, wyjątkowych środkach rynkowych oraz przepisach dotyczących sektora cukru.
W newralgicznej kwestii handlu z państwami trzecimi uzgodniono, że na zastrzeżenia Parlamentu dotyczące przywozu i mniej rygorystycznych norm produktowych można odpowiedzieć w : wspólnym oświadczeniu trzech instytucji w sprawie norm zdrowotnych i standardów środowiskowych dla produktów przywożonych; dwustronnym oświadczeniu Parlamentu i Rady wzywającym Komisję do przygotowania sprawozdania na ten temat do czerwca 2022r.; jednostronnym oświadczeniu Komisji wskazującym, co można zrobić w kwestii przywozu produktów rolnych i rolno-spożywczych z państw trzecich. Podobnie we wszystkich trzech instytucji uznano trudności, z jakimi boryka się sektor cukru, i zobowiązano się do oceny wniosków z trwającego badania, które wkrótce zostanie opublikowane.
Jak wskazano w zleconym przez Parlament badaniu dotyczącym procesu reformy WPR po 2020r. z perspektywy międzyinstytucjonalnej, podczas negocjacji Parlament osiągnął kilka swoich celów, zwłaszcza jeśli chodzi o zarządzanie rynkiem (rozszerzenie interwencji na wszystkie sektory w rozporządzeniu w sprawie planów strategicznych, unijne centra monitorowania rynków, środki regulacji podaży w odniesieniu do ChNP/ChOG), rezerwę rolną (mechanizm ustaleń na dotychczasowym poziomie) oraz sektor wina (system udzielania zezwoleń przedłużony do 2045r., ograniczenie odmian wina dostępnych dla producentów).
François Nègre