Powszechny jednolity rynek cyfrowy
Jednolity rynek cyfrowy służy gospodarce, ogranicza wpływ ludzkiej działalności na środowisko podnosi jakość życia dzięki e-handlowi e-rządzeniu. Ponieważ usługi przechodzą z platform stacjonarnych na platformy mobilne, zmiana ta rodzi potrzebę stworzenia unijnych ram przetwarzania w chmurze, transgranicznego dostępu do treści i płynnych danych mobilnych, które jednocześnie zagwarantują ochronę prywatności i cyberbezpieczeństwo. Kryzys związany z pandemią COVID-19 pokazał, jak ważny jest europejski jednolity rynek cyfrowy. W nadchodzących latach rynek ten przeobrażą akt o usługach cyfrowych i akt o rynkach cyfrowych.
Podstawa prawna
Art. 4 ust.2 lit.a), art.26, 27, 114 115 Traktatu ofunkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Cele
Jednolity rynek cyfrowy ma za cel wyeliminowanie krajowych barier dla transakcji internetowych, przy czym posiłkuje się ideą wspólnego rynku opracowaną z myślą o zniesieniu barier handlowych między państwami członkowskimi. Rynek ten przekształcił się później w rynek wewnętrzny sprzyjający swobodnemu przepływowi towarów, osób, usług i kapitału. W strategii „Europa 2020” szczególny nacisk położono na europejską agendę cyfrową, podkreślając znaczenie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w osiągnięciu celów UE na 2020 r. Jednolity rynek cyfrowy – uznany za priorytet – zajmuje poczesne miejsce w programie przewodniczącej Komisji na lata 2019–2024[1].
Jednolity rynek cyfrowy może ułatwić dostęp do informacji, obniżyć koszty transakcji, zminimalizować wpływ na środowisko i poskutkować lepszymi modelami biznesowymi. Rozwój e-handlu przynosi konsumentom wymierne korzyści w postaci nowych produktów, niższych cen, większego wyboru i towarów lepszej jakości, a jednocześnie sprzyja handlowi transgranicznemu i ułatwia porównywanie cen. Ponadto wzrost liczby usług e-administracji ułatwia zarówno konsumentom w UE, jak przedsiębiorstwom unijnym przestrzeganie przepisów oraz dostęp do ofert pracy możliwości biznesowych online.
ąԾę
Zważywszy na fakt, że możliwości rynku wewnętrznego wciąż nie są wykorzystywane wpełni, Parlament Europejski, Rada Komisja poczyniły starania, by go ożywić oraz skoncentrować politykę jednolitego rynku na społeczeństwie, konsumentach oraz małych średnich przedsiębiorstwach (MŚP)[2]. Wtych wysiłkach doniosłą rolę odgrywa jednolity rynek cyfrowy.
Wswoim komunikacie pt.„Europa 2020- – Strategia na rzecz inteligentnego zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” () Komisja przedstawiła siedem inicjatyw przewodnich – -wtym agendę cyfrową- – dzięki którym „gospodarka UE stanie się inteligentna, zrównoważona będzie sprzyjać włączeniu społecznemu, co zaowocuje wzrostem zatrudnienia wydajności oraz większą spójnością społeczną”.
Komunikaty Komisji i przygotowały grunt pod Akt o jednolitym rynku () wprowadzający szereg środków mających na celu pobudzenie gospodarki UE i tworzenie miejsc pracy. Wpaździerniku 2012r. Komisja opublikowała Akt ojednolitym rynkuII () zawierający 12 działań podstawowych skoncentrowanych na czterech głównych czynnikach wzrostu gospodarczego, zwiększania zatrudnienia oraz pogłębiania zaufania: zintegrowanych sieciach, mobilności transgranicznej, gospodarce cyfrowej oraz działaniach sprzyjających spójności przynoszących korzyści konsumentom.
6maja 2015r. Komisja przyjęła strategię jednolitego rynku cyfrowego, która opiera się na trzech filarach: łatwiejszym dostępie do towarów i usług cyfrowych w całej UE; stworzeniu warunków dla sieci cyfrowych i innowacyjnych usług; oraz maksymalizacji potencjału wzrostu tkwiącego w gospodarce cyfrowej. W ślad za strategią przyjęto serię środków ustawodawczych, które miały doprowadzić do powstania jednolitego rynku cyfrowego. Dotyczyły one takich kwestii jak , , , cyfrowe prawo autorskie (), umowy sprzedaży towarów przez internet i w inny sposób na odległość oraz umowy o dostarczanie treści i usług cyfrowych (). Następnie jednolity rynek cyfrowy wzmocniono między innymi poprzez zniesienie opłat roamingowych 15czerwca 2017r. ( i ); wprowadzenie zakazu stosowania nieuzasadnionego blokowania geograficznego (); uruchomienie jednolitego portalu cyfrowego (); zmniejszenie kosztów wdrażania szybkich sieci łączności elektronicznej (); oraz wprowadzenie przepisów dotyczących identyfikacji elektronicznej () europejskiego cyberbezpieczeństwa ().
W2018r. Komisja przedstawiła swoją strategię „Sztuczna inteligencja dla Europy” () uzgodniła zpaństwami członkowskimi skoordynowany plan[3]. Wkwietniu 2019r. grupa ekspertów wysokiego szczebla ds.sztucznej inteligencji wydała „”, awlutym 2020r. Komisja przedstawiła białą księgę zatytułowaną „Sztuczna inteligencja - europejskie podejście do doskonałości zaufania” (), komunikat dotyczący kształtowania cyfrowej przyszłości Europy () i komunikat na temat europejskiej strategii wzakresie danych (). Z kolei wmarcu 2021r. Komisja przedstawiła komunikat pt. „Cyfrowy kompas na 2030r.: europejska droga w cyfrowej dekadzie” (). Ambitny cel, jakim było ustanowienie pierwszych w historii horyzontalnych ram regulujących sztuczną inteligencję, ostatecznie doprowadził do opublikowania w kwietniu 2021r. wniosku dotyczącego aktu w sprawie sztucznej inteligencji ().
Wiosną 2020r. Komisja wydała wsprawie wspólnego unijnego zestawu instrumentów ułatwiającego wykorzystanie technologii danych do zwalczenia kryzysu wywołanego przez COVID-19. W swoim komunikacie zatytułowanym „Decydujący moment dla Europy: naprawa przygotowanie na następną generację” () Komisja ogłosiła, że jednolity rynek cyfrowy stanie się jednym z filarów odbudowy Unii po ustaniu pandemii COVID-19. W komunikacie skoncentrowano się na: 1)inwestycjach w lepszą łączność, 2) silniejszej obecności przemysłowej technologicznej nastrategicznych etapach cyfrowego łańcucha dostaw (np.AI, cyberbezpieczeństwo, 5G, infrastruktura na potrzeby chmury obliczeniowej), 3) prawdziwej gospodarce opartej na danych i wspólnej europejskiej przestrzeni danych oraz 4) bardziej sprawiedliwym otoczeniu ułatwiającym prowadzenie działalności gospodarczej.
Rola Parlamentu Europejskiego
Parlament odegrał ważną rolę w odnowie rynku wewnętrznego jest zagorzałym zwolennikiem jednolitego rynku cyfrowego oraz inicjatorem działań na jego rzecz.
W swojej Parlament podkreślił potrzebę stworzenia spójnych ram prawnych dla wzajemnego uznawania uwierzytelniania elektronicznego i podpisów elektronicznych, aby ułatwić świadczenie usług transgranicznych w UE. 11grudnia 2012r. przyjął dwie rezolucje: w sprawie ukończenia budowy jednolitego rynku cyfrowego i w sprawie . Ponadto w swojej podkreślił możliwość maksymalnego zwiększenia potencjału jednolitego rynku cyfrowego, zmniejszenia niedoboru kwalifikacji, zwiększenia bezpieczeństwa, zwiększenia zaufania i ufności konsumenckiej, promowania legalnych treści cyfrowych i ustanowienia usług w zakresie mobilności o wymiarze międzynarodowym.
W odpowiedzi na strategię jednolitego rynku cyfrowego Parlament przyjął zatytułowaną „W kierunku aktu o jednolitym rynku cyfrowym”. Wezwał Komisję do położenia kresu nieuzasadnionemu blokowaniu geograficznemu, do zwiększenia dostępu konsumentów do towarów/usług oraz do zapewnienia spójnej ochrony konsumentów w odniesieniu do wszystkich treści cyfrowych. W rezolucji podkreślono potrzebę znalezienia lepszych rozwiązań w zakresie transgranicznego doręczania paczek oraz potrzebę wspierania MŚP i przedsiębiorstw typu start-up, przy jednoczesnym wykorzystywaniu możliwości, jakie niosą ze sobą nowe technologie ICT, takich jak duże zbiory danych i drukowanie przestrzenne. Opowiedziano się w niej również za polityką sprzyjającą innowacjom w odniesieniu do platform internetowych oraz za przeglądem dyrektywy o prywatności i łączności elektronicznej w celu dostosowania jej do nowych unijnych norm ochrony danych.
Parlament czyni postępy w realizacji jednolitego rynku cyfrowego za pomocą zdecydowanych działań ustawodawczych względem wyżej wymienionych środków ustawodawczych zaproponowanych przez Komisję w celu wdrożenia strategii jednolitego rynku cyfrowego.
U źródeł osiągnięć Parlamentu wdziedzinie cyfrowej leżą prace przygotowawcze prowadzone przez grupę roboczą ds.jednolitego rynku cyfrowego wspierane badaniami danymi naukowymi. Przeprowadzone na zlecenie Parlamentu badania ukazują znaczny potencjał jednolitego rynku cyfrowego, wszczególności pod względem dla konsumentów przedsiębiorstw oraz uczynienia gospodarki Unii bardziej ekologiczną . WUE znaczną część tego potencjału można wyzwolić dzięki rozwojowi , takich jak e-zdrowie.
Z kolei pakiet dotyczący ochrony danych obejmujący i , który wszedł w życie 25maja 2018r., gwarantuje łatwiejszy dostęp do danych osobowych, doprecyzowuje prawo do bycia zapomnianym, kładzie nacisk na możliwość przenoszenia danych i na informowanie o naruszeniach ochrony danych. Ponadto 20czerwca 2019r. zostało przyjęte w sprawie usług pośrednictwa internetowego. 18grudnia 2019r. Parlament przyjął w sprawie umożliwienia transformacji cyfrowej opieki zdrowotnej i społecznej na jednolitym rynku cyfrowym.
Prace legislacyjne Parlamentu nad jednolitym rynkiem cyfrowym przynoszą gospodarce UE około 177mld EUR rocznie. Zgodnie ze zleconym badaniem największe korzyści płyną z takich obszarów jak europejskie usługi łączności elektronicznej (86,1mldEUR), przepływy danych sztuczna inteligencja (51,6mldEUR), jednolity portal cyfrowy (20mldEUR), uregulowanie blokowania geograficznego oraz platform internetowych (14mldEUR). W swojej z kwietnia 2020r. Parlament podkreślił, że odbudowa gospodarcza po pandemii COVID-19 skoncentruje się na transformacji cyfrowej, by ożywić gospodarkę.
W oczekiwaniu na wniosek Komisji w sprawie sztucznej inteligencji Parlament powołał Komisję Specjalną ds. Sztucznej Inteligencji w Epoce Cyfrowej w celu przeanalizowania wpływu sztucznej inteligencji na gospodarkę UE. 20października 2020r., wspomagając się różnymi badaniami naukowymi, komisja ta przyjęła trzy rezolucje, w których wskazała, w jaki sposób UE może najlepiej uregulować sztuczną inteligencję, a jednocześnie uchronić , zagwarantować przestrzeganie i .
21kwietnia 2022r. dwie komisje Parlamentu: Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów (IMCO) oraz Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (LIBE) zorganizowały wspólne ɲłܳԾ publiczne na temat aktu w sprawie sztucznej inteligencji, podczas którego omówiono wniosek Komisji. Po tym wysłuchaniu komisje przyjęły sprawozdanie, w którym zaleciły wprowadzenie takich zmian jak zakaz prognozowania kryminologicznego czy rozszerzenie wykazu sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka. Zaproponowały również bardziej inkluzywną formułę Urzędu ds. Sztucznej Inteligencji ściślejsze dostosowanie aktu do ogólnego rozporządzenia o ochronie danych. Po negocjacjach międzyinstytucjonalnych akt w sprawie sztucznej inteligencji został przyjęty przez Parlament Radę odpowiednio w kwietniu i maju 2024r. Wejdzie on w życie 20 dni po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym, a będzie mieć w pełni zastosowanie po 24 miesiącach od wejściu w życie, z wyjątkiem zakazów dotyczących: zakazanych praktyk – zacznie obowiązywać po 6miesiącach od daty wejścia w życie, kodeksów postępowania (po 9 miesiącach od wejścia w życie), ogólnych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji, w tym zarządzania (po 12miesiącach od wejścia w życie), oraz obowiązków dotyczących systemów wysokiego ryzyka (po 36 miesiącach od wejścia w życie).
Aby jednolity rynek cyfrowy funkcjonował sprawnie, konieczne jest zrozumienie przepisów obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich. W listopadzie 2020r. opracowane dla komisji IMCO badanie pt. „Przeszkody prawne w państwach członkowskich utrudniające funkcjonowanie jednolitego rynku” wykazało, że takie przeszkody to nie tylko specyfika technologii cyfrowych. Liczne środki wprowadzone w ramach strategii jednolitego rynku cyfrowego miały na celu przezwyciężenie trudności związanych z transgraniczną sprzedażą przez internet. Chociaż wiarygodne informacje o przepisach państw członkowskich wciąż nie są łatwo dostępne, jednolity portal cyfrowy () powinien to zmienić do końca 2023r. W innym opracowanym dla komisji IMCO badaniu z 2020r. oceniono pojedyncze punkty kontaktowe i powiązane usługi oraz podkreślono potrzebę lepszego monitorowania, co będzie można osiągnąć dzięki przyszłemu rozporządzeniu w sprawie jednolitego portalu cyfrowego.
Aby przyspieszyć powstanie jednolitego rynku cyfrowego, 20października 2020r. Parlament przyjął . Zalecił w niej, by pakiet ten wzmocnił rynek wewnętrzny, zagwarantował ochronę konsumentów, zapewnił jednakowe traktowanie działalności w internecie i w tradycyjnej gospodarce, utrzymał przejrzystość, zagwarantował poszanowanie praw i objął swoim zakresem działalność podmiotów spoza UE, które mają wpływ na konsumentów w UE. Rezolucja ta została oparta na badaniach naukowych, na dyskusjach w trakcie ɲٲó i na szeregu badań zleconych przez komisję IMCO.
15grudnia 2020r. Komisja przedstawiła dwa wnioski ustawodawcze: i . Ich główne cele to stworzenie bezpieczniejszej przestrzeni cyfrowej, w której podstawowe prawa użytkowników usług cyfrowych będą należycie respektowane, oraz stworzenie równych warunków działania, by wspierać innowacje, wzrost gospodarczy i konkurencyjność na jednolitym rynku europejskim i na świecie. Fakt uspójnienia wniosków dotyczących aktu o usługach cyfrowych i aktu o rynkach cyfrowych z wyżej wspomnianą rezolucją Parlamentu pokazuje, że Parlament może wpływać na program prac ustawodawczych pomimo braku formalnego prawa inicjatywy ustawodawczej. Akt o usługach cyfrowych () i akt o rynkach cyfrowych () weszły w życie w maju 2023r.
Istotne z punktu widzenia aktu o usługach cyfrowych oraz aktu o rynkach cyfrowych było badanie, w którym przeanalizowano w szczególności wpływ reklamy ukierunkowanej na konsumentów i na rynek reklamy. Wgląd w te kwestię uzyskano również na warsztatach poświęconych skutkom aktu o usługach cyfrowych i aktu o rynkach cyfrowych oraz w trakcie ɲłܳԾ z udziałem sygnalistki, byłej pracownicy Facebooka, Frances Haugen, która ujawniła nieuczciwe praktyki gigantów technologicznych.
W badaniu z lutego 2022r. przeanalizowano wpływ influencerów na reklamę i ochronę konsumentów na jednolitym rynku, a w szczególności rozpowszechnianie przez nich wprowadzających w błąd informacji i promowanie niebezpiecznych produktów. Wyniki tego badania mogą wytyczyć kierunek przyszłym przepisom w tym obszarze. Sektor marketingu influencerskiego, który błyskawicznie się rozwinął, w celu dotarcia do konsumentów podatnych na zagrożenia często stosuje oszukańcze taktyki. Dlatego akt o usługach cyfrowych i akt o rynkach cyfrowych koncentrują się na zwiększeniu przejrzystości i uregulowaniu działalności platform internetowych, czyli tzw. strażników dostępu, a więc na dwóch newralgicznych obszarach w sferze działalności influencerów.
Badanie zlecone przez komisję IMCO i opublikowane w grudniu 2022r. zawiera analizę śladu środowiskowego handlu przez internet w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym. Zawiera ono również informacje o roli e-handlu we wdrażaniu Europejskiego Zielonego Ładu oraz zalecenia dotyczące przyszłych działań.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów.
Barbara Martinello