Ϸվ

Oswaldo José Payá Sardiñas – 2002 r., Kuba

Twórca projektu „Varela” Oswaldo Payá walczył o prawa obywatelskie, wolne pluralistyczne wybory, uwolnienie więźniów politycznych oraz reformy gospodarcze i społeczne na Kubie.

Aktywny reformator od lat wczesnej młodości był wielokrotnie prześladowany i skazywany za krytykę polityki i niesprawiedliwości Fidela Castro. Nie powstrzymało go to jednak przed założeniem w 1988 r. Chrześcijańskiego Ruchu Wyzwolenia, który stał się jednym z największych ruchów opozycyjnych na Kubie.

W 1997 r. współtworzył ambitny „Projekt Varela" zakładający podjęcie pierwszych kroków prawnych ku swobodnemu uczestnictwu mieszkańców w życiu politycznym i gospodarczym Kuby za sprawą wolności słowa i zrzeszania się oraz uwolnienia wszystkich więźniów politycznych. Choć „Projekt Varela" cieszył się poparciem tysięcy Kubańczyków, kubańskie władze zablokowały go, dążąc do utrwalenia socjalistycznego państwa kubańskiego. Inicjatywa władz według propagandy zyskała poparcie w referendum. Wielu zwolenników „Projektu Varela" trafiło do więzienia podczas czarnej wiosny 2003 r., jednak Payá nie poddał się.

W 2008 r. przedstawił Zgromadzeniu Narodowemu projekt ustawy o amnestii więźniów politycznych, a w 2010 r. uruchomił program Wszyscy Kubańczycy (Todos Cubanos).

Nigdy nie został uwięziony, ale jego rodzina twierdzi, że wielokrotnie grożono mu śmiercią. 22 lipca 2012 r. zginął w wypadku samochodowym na Kubie, którego okoliczności do dziś budzą wątpliwości. W hołdzie złożonym zmarłemu ówczesny przewodniczący Parlamentu Europejskiego Martin Schulz wyraził przekonanie, że „idee Oswalda Payi przetrwają, ponieważ jego praca i zaangażowanie stały się inspiracją dla pokolenia kubańskich aktywistów, którzy podążają za jego przykładem w propagowaniu wolności politycznej i praw człowieka".

Chrześcijański Ruch Wyzwolenia nie ustaje w żądaniach wyjaśnienia okoliczności śmierci Payi. Jego rodzina nie zaakceptowała oficjalnego stanowiska, jakoby przyczyną śmierci był wypadek. Córka Rosa María wystąpiła do Rady Praw Człowieka ONZ oraz innych organizacji międzynarodowych, w tym do Parlamentu Europejskiego, o przeprowadzenie bezstronnego międzynarodowego dochodzenia w sprawie śmierci ojca, i ujawniła informacje o prześladowaniach i groźbach spotykających rodzinę ze strony agentów państwowej służby bezpieczeństwa. W 2013 r. rodzina Payi przeprowadziła się do Stanów Zjednoczonych, co ich zdaniem jest rozwiązaniem tymczasowym.

Córka Payi reprezentowała go na zorganizowanej w 2013 r. w Parlamencie Europejskim konferencji z okazji 25. rocznicy ustanowienia Nagrody im. Sacharowa. W ogłoszonej na jej zakończenie deklaracji Społeczność Nagrody im. Sacharowa zaapelowała o „dochodzenie w sprawie śmierci laureata Nagrody im. Sacharowa za 2002 r. Oswalda Payi".