A9-0257/2023
Zittingsdocument
A9-0257/2023
31.7.2023
VERSLAG
over de toekomst van de Europese boekensector
()
Commissie cultuur en onderwijs
Rapporteur: Tomasz Frankowski
PR_INI
INHOUD
Blz.
ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT
TOELICHTING
INFORMATIE OVER DE GOEDKEURING IN DE BEVOEGDE COMMISSIE
HOOFDELIJKE EINDSTEMMING IN DE BEVOEGDE COMMISSIE
ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT
over de toekomst van de Europese boekensector
()
Het Europees Parlement,
–gezien artikel167 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,
–gezien het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap van 13december 2006,
–gezien het Verdrag van Marrakesh tot bevordering van de toegang tot gepubliceerde werken voor personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben van 27juni 2013,
–gezien Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22mei2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij[1],
–gezien Richtlijn 2001/84/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende het volgrecht ten behoeve van de auteur van een oorspronkelijk kunstwerk[2],
–gezien Richtlijn 2006/115/EG van het Europees Parlement de Raad van 12 december 2006 betreffende het verhuurrecht, het uitleenrecht en bepaalde naburige rechten op het gebied van intellectuele eigendom[3],
–gezien Richtlijn 2012/28/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken[4],
–gezien Verordening (EU) 2017/1563 van het Europees Parlement en de Raad van 13 september 2017 inzake de grensoverschrijdende uitwisseling tussen de Unie en derde landen van exemplaren in toegankelijke vorm van bepaalde werken en ander materiaal die door het auteursrecht en naburige rechten beschermd zijn ten behoeve van personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben[5],
–gezien Richtlijn (EU)2017/1564 van het Europees Parlement en de Raad van 13september 2017 inzake bepaalde toegestane vormen van gebruik van bepaalde werken en ander materiaal die door het auteursrecht en naburige rechten beschermd zijn ten behoeve van personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben, en tot wijziging van Richtlijn2001/29/EG betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij[6],
–gezien Richtlijn (EU) 2019/882 van het Europees Parlement en de Raad van 17april2019 betreffende de toegankelijkheidsvoorschriften voor producten en diensten[7],
–gezien Verordening (EU) 2017/1128 van het Europees Parlement en de Raad van 14juni2017 betreffende grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoudsdiensten in de interne markt[8],
–gezien Richtlijn (EU)2019/790 van het Europees Parlement en de Raad van 17april2019 inzake auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt en tot wijziging van Richtlijnen96/9/EG en 2001/29/EG[9],
–gezien Verordening (EU) 2021/695 van het Europees Parlement en de Raad van 28april 2021 tot vaststelling van Horizon Europa – het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, tot vaststelling van de regels voor deelname en verspreiding en tot intrekking van Verordeningen (EU) nr.1290/2013 en (EU) nr.1291/2013[10],
–gezien Verordening(EU)2021/818 van het Europees Parlement en de Raad van 20mei2021 tot vaststelling van het programma Creatief Europa (2021-2027) en tot intrekking van Verordening(EU)nr.1295/2013[11],
–gezien Verordening (EU) 2022/1925 van het Europees Parlement en de Raad van 14september 2022 over betwistbare en eerlijke markten in de digitale sector, en tot wijziging van Richtlijnen (EU) 2019/1937 en (EU) 2020/1828 (digitalemarktenverordening)[12],
–gezien Verordening (EU)2022/2065 van het Europees Parlement en de Raad van 19oktober 2022 betreffende een eengemaakte markt voor digitale diensten en tot wijziging van Richtlijn 2000/31/EG (digitaledienstenverordening)[13],
–gezien het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden,
–gezien zijn resolutie van 19mei 2021 over kunstmatige intelligentie in het onderwijs en in de culturele en audiovisuele sector[14],
–gezien zijn resolutie van 5 mei 2010 over “Europeana – de volgende stappen”[15],
–gezien zijn resolutie van 27september 2007 over i2010: naar een Europese digitale bibliotheek[16],
–gezien de resolutie van de Raad van 12februari 2001 betreffende de toepassing van nationale stelsels voor het vaststellen van de boekenprijs[17],
–gezien artikel54 van zijn Reglement,
–gezien het verslag van de Commissie cultuur en onderwijs (A9-0257/2023),
A.overwegende dat boeken een essentiële rol spelen in onze samenlevingen, als een onschatbare bron van kennis, onderwijs, cultuur, informatie en amusement en als een cruciaal middel voor het behoud en de verspreiding van de waarden, de culturele en taalkundige verscheidenheid en het cultureel erfgoed van de EU;
B.overwegende dat boeken de woordenschat en de taalvaardigheid verbeteren, mensen helpen complexe ideeën te begrijpen en uit te drukken, en kritisch denken, nieuwsgierigheid, analytische vaardigheden, democratische participatie en sociale integratie bevorderen;
C.overwegende dat boeken vanaf zeer jonge leeftijd ook een bijzonder belangrijke rol spelen in iemands leven, door bij te dragen aan de cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen;
D.overwegende dat de Europese boekensector een van de grootste culturele en creatieve sectoren in Europa is, met ongeveer 600000 gepubliceerde titels per jaar, en dat de algemene waardeketen naar schatting aan meer dan een halfmiljoen mensen in de EU werk biedt;
E.overwegende dat de gehele waardeketen van de boekensector berust op het evenwicht tussen de verschillende actoren, zoals auteurs, uitgevers, distributeurs, drukkerijen, vertalers, boekhandelaren, bibliotheken en, uiteindelijk, lezers; overwegende dat elk van die actoren onmisbaar is en dat maatregelen die negatieve gevolgen hebben voor een van hen, de hele keten aantasten;
F.overwegende dat auteurs de creatieve bron van alle boeken zijn en de ruggengraat van de sector vormen;
G.overwegende dat Europese uitgevers, waarvan de overgrote meerderheid kmo’s of zelfs micro-ondernemingen zijn, een cruciale rol spelen bij het waarborgen van de culturele diversiteit en de vrijheid van meningsuiting, waardoor een veelheid aan stemmen kan worden gehoord;
H.overwegende dat uitgevers voor de totstandbrenging van een boek consistente en riskante langetermijninvesteringen moeten doen om een breed scala aan creatieve werken te waarborgen;
I.overwegende dat het vermogen van de Europese boekensector om het publiek te voorzien van een breed scala aan boeken afhankelijk is van een doeltreffend kader voor auteursrechten dat elk deel van de waardeketen in staat stelt de creatie te vergoeden en in nieuwe boeken te investeren;
J.overwegende dat de boekensector een essentiële rol speelt bij het bevorderen van de vrijheid van meningsuiting, die alleen kan worden uitgeoefend door vrijheid, onafhankelijkheid, redactionele pluraliteit en verantwoordelijkheid van schrijvers binnen de uitgeverijsector te waarborgen;
K.overwegende dat de invloed en de regelgevingsdruk van de regeringen van sommige lidstaten op de boekensector en het verschijnsel van zelfcensuur door auteurs negatieve gevolgen hebben voor de culturele diversiteit en de vrijheid van meningsuiting, hetgeen in strijd is met de waarden van de EU;
L.overwegende dat gedrukte boeken, e-books en luisterboeken verschillende opties zijn die tegenwoordig op de markt beschikbaar zijn en elkaar aanvullen;
M.overwegende dat gedrukte boeken goed zijn voor ongeveer 85%[18] van de verkoop van boeken op de Europese markt, met name door jonge lezers de voorkeur genieten en de ontwikkeling van kinderen ten goede zijn gekomen;
N.overwegende dat boekhandels en bibliotheken, met name binnen lokale gemeenschappen, fungeren als toegangspoort voor het bevorderen van lezen, kennis en cultuur en een cruciale rol spelen bij het bevorderen van sociale en digitale inclusiviteit;
O.overwegende dat de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne, de daaruit voortvloeiende stijging van de kosten voor de sector, de gierende inflatie en de papiercrisis de boekensector voor grote uitdagingen hebben gesteld en het concurrentievermogen van de sector hebben belemmerd;
P.overwegende dat de COVID-19-pandemie aanzienlijke gevolgen heeft gehad voor de Europese boekensector, met uiteenlopende effecten in de lidstaten en verschillende delen van de waardeketen tot gevolg; overwegende dat de sector in dit verband niettemin blijk heeft gegeven van veerkracht, met name in de lidstaten die adequate en gerichte steun hebben geboden;
Q.overwegende dat veel in de EU gepubliceerde boeken niet beschikbaar zijn voor Europese lezers, als gevolg van de taalkundige en geografische versnippering van de EU-markt en met name het gebrek aan vertalingen uit andere talen dan het Engels, met inbegrip van minder gangbare talen;
R.overwegende dat het lezen gestaag is afgenomen als gevolg van de populariteit van sociale media, digitale platforms en apps, die in veel gevallen in de plaats komen van lezen als vrijetijdsactiviteit;
S.overwegende dat het aandeel boeken dat wordt geproduceerd in formaten die toegankelijk zijn voor personen met een handicap gestaag toeneemt, maar nog steeds ontoereikend is;
T.overwegende dat digitale boeken een kans vormen om lectuur voor personen met een handicap toegankelijker te maken, waarvoor passende investeringen nodig zijn in de productie van verschillende formaten en de ontwikkeling van de bijbehorende vaardigheden;
U.overwegende dat het gebrek aan interoperabiliteit tussen e-bookformaten de positie van dominante marktspelers versterkt, terwijl de keuze voor en de bescherming van consumenten afneemt;
V.overwegende dat de Brexit aanzienlijke gevolgen heeft gehad voor de toeleveringsketen van de Europese boekenmarkt door de in- en uitvoer te verstoren en de boekenprijzen en de verzend- en douanekosten te verhogen, met negatieve gevolgen voor de verspreiding van Europese inhoud;
W.overwegende dat de Brexit ook een negatief effect heeft gehad op de ontwikkeling van de hoognodige vaardigheden in de uitgeverijsector door de uitwisseling van studenten tussen het VK, Ierland en andere Europese landen in hoog in aanzien staande uitgeverijprogramma’s te verminderen;
X.overwegende dat de huidige tekorten aan papier en inkt het produceren van boeken bemoeilijken;
Y.overwegende dat veel kinderboeken in Azië worden gedrukt als gevolg van een ontoereikende productiecapaciteit in Europa;
Z.overwegende dat de ontbossingsverordening[19] printers en papierfabrikanten ertoe zal verplichten gegevens te verzamelen en door te geven over de bronnen van het hout dat wordt gebruikt voor de productie van papier voor boeken, aangezien dit onmogelijk wordt te traceren zodra het tot papier is verwerkt;
AA.overwegende dat vaste boekenprijzen in sommige lidstaten dienen als instrument om hun cultuurbeleid veilig te stellen en kunnen bijdragen tot het waarborgen van redactionele pluraliteit, het overvloedige aanbod van boeken en een divers lokaal netwerk van onafhankelijke boekhandelaars, met name in het licht van de toenemende onlineverkoop;
Het maatschappelijk belang van de toegang tot boeken
1.verzoekt alle lidstaten boeken te erkennen als essentiële goederen en op nationaal niveau maatregelen te nemen om het lezen vanaf jonge leeftijd verder te bevorderen;
2.beklemtoont dat er in de boekensector een evenwicht moet worden gevonden door de verschillende actoren in de waardeketen, zoals auteurs, uitgevers, drukkers, verdelers, vertalers, boekhandelaren en bibliotheken, elk hun specifieke rol te laten spelen;
3.benadrukt de waarde van boeken als instrumenten om diversiteit en inclusie te bevorderen van groepen in de samenleving die het risico lopen gemarginaliseerd te worden, met name mensen die geen digitale vaardigheden hebben, personen met een handicap en minderheden;
4.verzoekt de lidstaten in dit verband de Europese toegankelijkheidswet[20] zo spoedig mogelijk uit te voeren en maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat boeken beschikbaar zijn in toegankelijke formaten voor personen met een handicap, in het belang van culturele, sociale en professionele inclusie;
5.herinnert eraan dat de Europese toegankelijkheidswet hand in hand gaat met het Verdrag van Marrakesh, dat is omgezet in EU-wetgeving door middel van Richtlijn (EU) 2017/1564 en Verordening (EU) 2017/1563, en onderstreept daarom dat dubbel werk en oneerlijke concurrentie bij het toegankelijk maken van boeken moeten worden voorkomen;
6.onderstreept dat niet alle e-books tegen 2025 toegankelijk zullen zijn wegens het grote aantal titels dat op de markt beschikbaar is en de technische uitdagingen in verband met toegankelijkheid;
7.roept de lidstaten er daarom toe op ervoor te zorgen dat er passende middelen ter beschikking worden gesteld om de hoge kosten te kunnen dragen, en herinnert eraan dat de afwijkingen die door de Europese toegankelijkheidswet worden toegestaan moeten worden geëerbiedigd, met name voor kleine en micro-uitgevers, en roept er daarnaast toe op ervoor te zorgen dat de verplichting om e-books toegankelijk te maken niet leidt tot een beperkter aanbod op de markt;
8.verzoekt de lidstaten de sector, met name kmo’s en micro-ondernemingen, voldoende financiële en structurele steun te verlenen en tegelijkertijd onderzoek en innovatie te financieren om de toegankelijkheid te vergroten;
9.verzoekt de Commissie om tijdens haar tussentijdse evaluatie van het programma Creatief Europa (2021-2027) meetbare doelstellingen in te voeren met betrekking tot het gebruik van de financiering om boeken voor personen met een handicap toegankelijker te maken;
Ondersteuning en bevordering van een betere verspreiding van Europese boeken
10.verzoekt de Commissie en de lidstaten het budget voor het programma Creatief Europa voor 2028-2034 te verhogen, met name door meer middelen uit te trekken voor de boekensector, en de steun voor de sector uit te breiden via het programma Horizon Europa voor 2028-2034;
11.dringt er bij de lidstaten op aan diverse werken met een aanzienlijke culturele en maatschappelijke waarde te bevorderen door het aankoopbudget van bibliotheken te verhogen, zodat zij het assortiment van hun boeken en collecties kunnen uitbreiden en aan de behoeften van hun gemeenschappen kunnen voldoen; dringt er voorts bij de lidstaten op aan lokale boekhandels te ondersteunen en de investeringscapaciteit van uitgevers veilig te stellen;
12.benadrukt dat het maken en vertalen van Europese boeken moet worden ondersteund, met name door meer overheidsfinanciering op zowel nationaal als Europees niveau, teneinde de verspreiding, de zichtbaarheid en de diversiteit van vertaalde boeken te verbeteren;
13.verzoekt de Commissie en de lidstaten in dit verband culturele diversiteit te bevorderen door de vertaling van boeken in regionale, minderheidstalen en minder gebruikte talen te ondersteunen;
14.benadrukt dat de vertaling van Europese non-fictieboeken moet worden ondersteund, met name via het programma Creatief Europa, dat dit momenteel niet mogelijk maakt;
15.benadrukt dat de mobiliteit van en uitwisselingen tussen auteurs en vertalers belangrijk zijn om hun creatieve werkzaamheden te vergemakkelijken en hun kansen te vergroten om in het buitenland nieuwe beroepservaring op te doen;
16.is ingenomen met het nieuwe mobiliteitsinitiatief “Culture Moves Europe” onderdeel van het programma Creatief Europa, waarbij mobiliteitsbeurzen aan kunstenaars en professionelen uit de cultuursector, met name literair vertalers, worden aangeboden;
17.roept de Commissie in dat verband op te bekijken of dit initiatief kan worden uitgebreid naar andere vertegenwoordigers van de boekensector;
18.herinnert eraan dat de mate waarin de boekensector een divers netwerk aan boekhandelaren en een op innovatie gebaseerde markt kan handhaven, afhangt van goed onderwijs en degelijke opleidingen waarmee mensen een loopbaan in de boekensector kunnen uitbouwen;
19.wijst erop dat 2023 door de Commissie is uitgeroepen tot het Europees Jaar van de Vaardigheden en verzoekt de lidstaten in dat verband vormings- en opleidingsprogramma’s te ondersteunen die gericht zijn op de verschillende actoren in de boekensector;
20.benadrukt het belang van de literatuurprijs van de Europese Unie, die de creativiteit en de diversiteit van de hedendaagse EU-fictie onder de aandacht brengt, de verspreiding van literaire werken uit de EU bevordert en een grotere belangstelling voor literaire werken uit andere lidstaten aanmoedigt;
21.is er voorstander van dat de prijs in de lidstaten nog meer wordt gepromoot en onder de aandacht wordt gebracht, onder meer door een categorie voor Europese kinderboeken in het leven te roepen;
22.wijst op de positieve rol van influencers, die op een innovatieve manier boeken op sociale media promoten en zo jongeren aanzetten tot lezen en het ontdekken van de Europese cultuur;
Naar een inclusieve leescultuur
23.roept op tot meer initiatieven ter bevordering van het lezen in de lidstaten, zoals de invoering van “culturele vouchers”, met name voor jongeren en achtergestelde groepen, die de aankoop van boeken kunnen vergemakkelijken;
24.moedigt de lidstaten aan een geïntegreerd nationaal beleid te ontwikkelen ter bevordering van alfabetiseringsvaardigheden, onder meer door samenwerking tussen de boeken- en onderwijssector, en verzoekt Eurostat actuele en vergelijkbare gegevens over leesgewoonten te verstrekken, met name bij kinderen;
25.dringt aan op meer steun voor met name kinderboeken, door een “eerste boekenprogramma” of soortgelijke initiatieven op nationaal niveau op poten te zetten teneinde het lezen aan te moedigen;
26.onderstreept het belang van voorschools lezen, met name van gedrukte boeken, voor de ontwikkeling van de cognitieve en alfabetiserende vaardigheden van kinderen;
27.benadrukt in dit verband de rol van schoolbibliotheken en opgeleide bibliothecarissen bij het verstrekken van begeleiding, het vergemakkelijken van de toegang tot kennis en het bevorderen van leesgewoonten;
28.is ingenomen met het feit dat de Commissie de eerste dag van de Europese schrijvers heeft gelanceerd om het lezen van boeken door jongere generaties aan te moedigen, en geeft aan dat zij wenst te worden betrokken bij de voortzetting en versterking van dit initiatief om een blijvende erfenis te waarborgen;
29.verzoekt de lidstaten een netwerk van “leesambassadeurs” op te zetten, bestaande uit gerespecteerde en invloedrijke rolmodellen die hun passie en enthousiasme delen om het lezen te bevorderen;
30.benadrukt de belangrijke rol van Europeana, Europa’s platform voor digitaal cultureel erfgoed; roept in dit verband op tot grotere inspanningen om het platform verder te ontwikkelen, te financieren en te promoten;
31.benadrukt de rol van bibliotheken en boekhandels als veilige en verwelkomende ruimten waar een grote verscheidenheid aan standpunten wordt gerespecteerd en waar lees- en culturele activiteiten in het leven worden geroepen; betreurt alle aanvallen op hen;
32.vestigt de aandacht op de maatschappelijke rol van bibliotheken, die plekken zijn waar burgers auteurs kunnen ontmoeten en met elkaar in gesprek kunnen gaan, met name in dorpen en achtergestelde gebieden; verzoekt de lidstaten passende financiering toe te wijzen aan bibliotheken en benadrukt het belang van samenwerking tussen openbare bibliotheken in heel Europa;
33.benadrukt dat onafhankelijke boekhandels de hoeksteen van lokale gemeenschappen vormen, aangezien deze een unieke klantenervaring bieden en vaak nieuwe en lokale auteurs ondersteunen;
34.verzoekt de Commissie daarom een keurmerk voor onafhankelijke boekhandels in de EU in te stellen om de zichtbaarheid van lokale boekhandels te vergroten en de diversiteit van Europese boeken te bevorderen;
35.wijst op de positieve rol van boekenbeurzen, waarmee lezen en auteurs kunnen worden gepromoot, de verspreiding van Europese boeken kan worden gestimuleerd en goede praktijkvoorbeelden in de sector kunnen worden gedeeld;
36.neemt met bezorgdheid kennis van de toenemende tendensen op het gebied van censuur in sommige lidstaten, en herinnert eraan dat de boekensector een belangrijke rol moet spelen bij de bescherming van de vrijheid van meningsuiting en de bestrijding van desinformatie, met name door ervoor te zorgen dat auteurs, met inbegrip van auteurs met uiteenlopende en gemarginaliseerde achtergronden, toegang hebben tot steun- en opleidingsmogelijkheden;
37.is verheugd over de verschillende initiatieven ter ondersteuning van Oekraïne sinds het begin van de oorlog, en met name over de initiatieven om ervoor te zorgen dat kinderen toegang hebben tot boeken en om de integratie van vluchtelingen en de bescherming van de Oekraïense cultuur te vergemakkelijken;
38.verzoekt de Commissie ervoor te zorgen dat de Oekraïense boekensector, met inbegrip van kunstenaars en auteurs, tijdens de hele duur van de oorlog en de wederopbouw van het land voldoende financiële steun blijft ontvangen;
39.wijst op de rol van het programma Creatief Europa, waarmee enkele van die projecten, zoals het initiatief “Tales of EUkraine”, worden gefinancierd;
Uitdagingen voor de toekomstige groei van de boekensector
40.verzoekt de Commissie en de lidstaten de sector te ondersteunen bij de groene transitie, met name door middel van financiële stimulansen, onderzoek en samenwerking tussen alle actoren in de toeleveringsketen, onder meer met betrekking tot het gebruik van grondstoffen, duurzame verpakkingen en duurzaam vervoer dat nodig is voor de productie en distributie van gedrukte boeken;
41.benadrukt de grotendeels papieren aard van de boekenindustrie en verzoekt de Commissie hiermee rekening te houden bij het ontwerpen en uitvoeren van beleid inzake de groene transitie;
42.verwelkomt de inspanningen van de sector om gedrukte boeken op een groenere en duurzamere manier te produceren door het wijdverbreide gebruik van gecertificeerd en gerecycled papier, alsmede diverse aanverwante initiatieven, zoals CO2-calculators en groene labels, waarmee consumenten inzicht kan worden gegeven in de milieu-impact van hun activiteiten;
43.verzoekt de Commissie een keurmerk “Gedrukt in Europa” in het leven te roepen;
44.verzoekt de lidstaten en de belanghebbenden in de boekensector plannen op te stellen voor de preventie en verwijdering van overtollige en defecte boeken als onderdeel van de groene transitie van de sector, onder meer door programma’s voor print-on-demand te ondersteunen en het vernietigen van boeken te beperken, met name wanneer deze verband houden met de vernieuwing van collecties;
45.verzoekt de Commissie en de lidstaten toezicht te houden op de productie van papier en inkt en de ontwikkeling van de industriële capaciteiten van de Europese boekensector te ondersteunen om de koolstofemissies te verminderen door boeken in Europa te drukken, ook voor boeken voor kinderen en jongeren;
46.verzoekt de Commissie duidelijke richtsnoeren op te stellen wat betreft de toepassing van de ontbossingsverordening, rekening houdend met de specifieke kenmerken en de complexiteit van de boekensector, teneinde te waarborgen dat de verplichtingen van de verschillende actoren duidelijk, maar wel evenredig en haalbaar zijn;
47.erkent het gebruik voor de sector van artificiële intelligentie (AI), zoals geautomatiseerde tekstanalyse, tagging van metadata, online vindbaarheid en professionele vertaalautomatiseringsinstrumenten;
48.benadrukt het belang van transparantie met betrekking tot AI-opleidingen, met inbegrip van gegevensverzamelingen en de bronnen daarvan;
49.moedigt de lidstaten en de Commissie aan opleidingen te ondersteunen voor degenen die actief zijn in de boekensector om hen uit te rusten met de kennis en vaardigheden die nodig zijn om zich met succes aan te passen aan veranderingen in verband met AI;
50.verzoekt de Commissie onderzoeks- en innovatieprojecten over het gebruik van AI te ondersteunen met als doel de sector efficiënter te maken, met name wat betreft milieuduurzaamheid en toegankelijkheid, bijvoorbeeld via Horizon Europa;
51.verzoekt de Commissie nationale initiatieven inzake het delen en standaardiseren van gegevens te ondersteunen, en gegevens over de Europese boekensector als geheel te verzamelen, teneinde beter te begrijpen met welke uitdagingen de sector wordt geconfronteerd en hem verder te ondersteunen door de inspanningen op het gebied van productie, distributie en duurzaamheid te optimaliseren;
52.benadrukt dat het belangrijk is gegevens van uitgevers te verzamelen om de oorsprong van alle delen van het boek in de productieketen weer te geven, met inbegrip van informatie over de certificering van de plaats van herkomst en de plaats van productie van de gebruikte materialen;
53.verzoekt de lidstaten te zorgen voor fatsoenlijke arbeidsomstandigheden voor werknemers in de boekensector, met inbegrip van een billijke beloning voor vertalers en auteurs;
54.merkt op dat vrouwen nog in de meerderheid zijn in functies binnen de uitgeverijsector, hoewel zij in de hogere functies nog altijd ondervertegenwoordigd zijn;
55.roept op om boeken in de lidstaten onder het nultarief voor de btw te laten vallen, ongeacht het formaat of de wijze van toegang, teneinde de kenniseconomie te ondersteunen en het lezen aan te moedigen en de levenslange voordelen ervan te bevorderen;
56.benadrukt de noodzaak van eerlijke concurrentie en transparantie inzake de eigendom van uitgeverijen op de boekenmarkt om de keuze van de consument en de culturele diversiteit te waarborgen; wijst op de oneerlijke praktijken van bepaalde dominante onlinespelers die hun positie misbruiken ten nadele van kleinere actoren in de waardeketen;
57.onderstreept de rol van de gratis of lage bezorgkosten die door sommige dominante onlineplatforms worden aangeboden om consumenten te lokken en de gevolgen daarvan voor de eerlijke concurrentie, met name met betrekking tot onafhankelijke boekhandels;
58.dringt aan op interoperabiliteit van e-books tussen apparaten, aangezien consumenten hun e-books van elke leverancier moeten kunnen kopen, ongeacht hun e-readerapparaat, en elk e-book in elk formaat moeten kunnen openen, lezen, opslaan en overdragen;
59.dringt er bij de Commissie op aan de interoperabiliteit van e-bookformaten en -apparaten op te nemen in het toepassingsgebied van de digitalemarktenverordening;
60.roept de Commissie en de lidstaten op de doeltreffende uitvoering van de digitalemarktenverordening door dominante onlinemarktspelers en hun naleving van de verplichtingen te monitoren;
°
°°
61.verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad en de Commissie.
TOELICHTING
I. Overzicht
“You don’t have to burn books to destroy a culture. Just get people to stop reading them.” (Je hoeft geen boeken te verbranden om een cultuur te vernietigen. Zorg gewoon dat mensen ze niet meer lezen.)
Ray Bradbury’s citaat uit Fahrenheit451 is op vele manieren belangrijk voor de samenleving. Als mensen stoppen met het lezen van boeken, dan komt er ook een einde aan de verwerving van kennis. Kennis is macht. Het is een verhaal dat waarschuwt voor censuur en de gevaren van een maatschappij zonder kennis en onafhankelijk denken. Een van de eerste dingen die agressors altijd bevelen in tijden van oorlog, zoals in Oekraïne, is het verbranden van alle boeken die indruisen tegen hun ideologie. Alleen een goed opgeleide samenleving is dus in staat haar stem te gebruiken om haar cultuur te beschermen. Mensen laten stoppen met lezen is de snelste manier om alles te verliezen wat ons vooruit helpt als samenleving.
In die context zijn boeken van onschatbare waarde omdat zij de basis vormen voor leren en kennis. Wanneer kinderen leren lezen, ontcijferen ze niet alleen woorden, maar wordt hun geest opengesteld voor een wereld van onbegrensde ideeën. Zij ontwikkelen het vermogen om kritisch te denken, waardoor zij actieve, geïnformeerde burgers kunnen worden die volledig aan het democratische proces kunnen deelnemen. Boeken zijn ook een grote bron van vermaak en laten ons reizen zonder te bewegen. Ze stimuleren onze verbeelding en creativiteit en stellen ons in staat de wereld waarin we leven beter te begrijpen.
De Europese boekensector is een van de grootste culturele en creatieve industrieën in de EU, die werk biedt aan meer dan een halfmiljoen mensen en jaarlijks ongeveer 600000 titels publiceert. Het weerspiegelt en cultiveert de culturele en taalkundige diversiteit van de EU. Hoewel de sector voornamelijk uit kleine en middelgrote ondernemingen bestaat, is hij ook een wereldkampioen: de meeste topuitgevers zijn Europeanen.
In de afgelopen decennia heeft de sector grote veranderingen ondergaan, met name als gevolg van digitale technologieën en de opkomst van dominante onlinemarktspelers; De sector staat ook voor tal van uitdagingen, zoals het streven naar meer milieuduurzaamheid en de opkomst van artificiële intelligentie (AI). Toen het Europees Parlement zijn resolutie over i2010 digitale bibliotheken aannam, was de opkomst van e-books een zeer zorgwekkend punt. Aangezien hun populariteit in de loop der jaren gestaag toenam, werd aangenomen dat gedrukte boeken gemarginaliseerd zouden raken. Maar ondanks de opkomst van het internet en de verschuiving van de maatschappij naar een digitale levensstijl, blijft de gehechtheid aan het uiterlijk, de geur en het gevoel van een gedrukt boek overheersen. Toch wordt de sector geconfronteerd met andere uitdagingen, zoals stijgende productiekosten en problemen met de papiervoorzieningsketen.
Bovendien is de kracht en de waarde van boeken in het leven van mensen nadrukkelijk aangetoond tijdens de COVID-19-pandemie. Veel mensen wendden zich tot boeken als een manier om troost te vinden en om te gaan met de lockdowns en de gevolgen daarvan. Ondertussen kochten ouders meer educatieve boeken voor hun kinderen om de schoolsluitingen te compenseren. De pandemie was een belangrijke test voor de boekensector met de tijdelijke sluiting van bibliotheken en boekhandels en de annulering van evenementen, beurzen en het uitstellen van nieuwe releases.
De sector bleek echter robuust en flexibel in het vinden van nieuwe manieren om boeken te promoten, terwijl de verkoop van e-books en luisterboeken aanzienlijk toenam. De sector heeft eveneens zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid genomen door uitzonderlijke oplossingen te vinden om ervoor te zorgen dat kinderen en studenten nog steeds toegang hebben tot de inhoud die voor hun onderwijs benodigd is.
II. Belangrijkste aanbevelingen van de rapporteur
De rapporteur verheugt zich dan ook over de gelegenheid om de verschillende problemen van de Europese boekensector, die al vele jaren niet meer door het Europees Parlement zijn behandeld, aan te pakken.
In dit verband wil de rapporteur een reeks aanbevelingen doen op specifieke gebieden om het concurrentievermogen van de Europese boekensector te ondersteunen en tegelijkertijd de rol van het boek in de samenleving te versterken. De rapporteur stelt mogelijke acties op vier thematische gebieden voor, die hieronder nader worden toegelicht.
a. Het maatschappelijk belang van de toegang tot boeken
Boeken zijn onmisbare goederen, en vanaf hun creatie tot het moment dat zij in de handen van de lezer terechtkomen, hebben zij een lang proces doorlopen waarbij vele actoren in de waardeketen van de boekensector betrokken zijn. Hoewel schrijvers de meest zichtbare actoren van deze waardeketen zijn, kunnen zij in hun eentje nauwelijks hun hele potentiële publiek bereiken. Alleen als schrijvers, uitgevers, boekhandelaren, vertalers, bibliotheken en andere tussenpersonen in de waardeketen, elk met hun specifieke rol, tot wederzijds voordeel samenwerken, kunnen boeken hun volle potentieel bereiken en uiteindelijk de samenleving als geheel ten goede komen.
Sommige van deze actoren, zoals boekhandelaren en bibliotheken, spelen ook een sociale rol, met name in plattelandsgebieden of minder ontwikkelde regio’s, doordat zij plaatsen worden waar burgers auteurs kunnen ontmoeten, van gedachten kunnen wisselen of gewoon toegang hebben tot cultuur en onderwijs.
Er moeten maatregelen worden genomen om deze toegang tot cultuur, informatie en vrijetijdsbesteding uit te breiden tot personen met een handicap, zodat zij volledig aan de samenleving kunnen deelnemen. Met name de verbetering van de toegankelijkheid van boeken voor personen met een handicap, blinden en personen met een visueel beperking moet een prioriteit zijn voor de Europese boekensector. Blinde en slechtziende lezers hebben een zeer beperkte keuze aan boektitels, aangezien slechts een zeer klein deel van de boeken in een geschikt formaat beschikbaar is. In het kader van de herziening van Creatief Europa en Horizon Europa stelt de rapporteur voor na te gaan hoe financiering en onderzoek naar boeken in toegankelijke formaten kunnen worden ondersteund.
Bovendien voorziet de in 2019 aangenomen Europese toegankelijkheidswet in een wetgevingskader dat de regels inzake de toegankelijkheid van een aantal producten, diensten en infrastructuren voor personen met een handicap, met name e-books, harmoniseert. Sommige lidstaten hebben de Europese toegankelijkheidswet echter nog steeds niet omgezet De rapporteur dringt er daarom bij de betrokken lidstaten op aan de Europese toegankelijkheidswet zo snel mogelijk om te zetten.
b. Ondersteuning en bevordering van een betere verspreiding van Europese boeken
Veel Europese boeken zijn niet beschikbaar voor alle Europeanen, vanwege de taalkundige en geografische versnippering van de markten, de marktdynamiek en de overheersing van in het Engels geschreven boeken.
Openbare instellingen op nationaal en Europees niveau hebben al financieringsmechanismen ingesteld om de diversiteit te bevorderen en het aantal grensoverschrijdende literaire werken te vergroten, zoals Creatief Europa. Toch blijft de beschikbaarheid van vertaalde boeken in de EU vrij gering. De literatuur van veel Europese landen wordt zelden in andere talen vertaald, met name bij gebrek aan vertalers of financiële middelen. De rapporteur benadrukt dan ook dat vertalingen een strategische rol spelen bij de bevordering van de culturele en taalkundige verscheidenheid van de EU, doordat zij mensen in de hele EU en daarbuiten in staat stellen niet-nationale Europese literaire werken te ontdekken.
De rapporteur wijst ook op de rol van bibliotheken en plaatselijke boekhandels bij de ondersteuning van culturele diversiteit. In dat verband dringt hij er bij de lidstaten op aan het budget voor bibliotheken voor de aankoop van boeken te verhogen en tevens de plaatselijke boekhandels te ondersteunen.
Als belangrijkste prioriteit voor de volgende MFK-periode vraagt de rapporteur om een verhoging van de begroting van Creatief Europa voor 2028-2034, om meer specifieke middelen voor de boekensector beschikbaar te stellen, waaronder steun voor de vertaling van non-fictieboeken. In dat verband moet Horizon Europa ook worden uitgebreid tot de boekensector.
De rapporteur verwelkomt ook initiatieven op EU-niveau, zoals de literatuurprijs van de Europese Unie, gesteund door Creatief Europa, dat verder moet worden ontwikkeld en bevorderd.
c. Naar een inclusieve leescultuur
De rapporteur moedigt de lidstaten aan de essentiële rol van het boek in de samenleving te erkennen, zowel op cultureel, sociaal, economisch als intellectueel vlak, en maatregelen te nemen om het lezen te bevorderen.
Nu de schermtijd dramatisch toeneemt, met name voor de jongere generaties, wordt het bevorderen van lezen vanaf jonge leeftijd des te belangrijker. Het “eerste boekenprogramma” dat in sommige landen bestaat, verstrekt een eerste boek en een bibliotheekkaart aan kinderen. Dit zou een uitstekend proefproject zijn dat op EU-niveau kan worden uitgevoerd om ouders aan te moedigen zich in te zetten voor bibliotheken in hun buurt.
Bovendien roept de rapporteur de lidstaten op meer initiatieven te nemen om het lezen en de zichtbaarheid van en toegang tot Europese literaire werken te bevorderen, onder meer door de invoering van culturele vouchers om de aankoop van en de toegang tot boeken te vergemakkelijken. De passie en het enthousiasme voor lezen onder EU-burgers kunnen ook worden geïnspireerd door “leesambassadeurs”
De rapporteur verwelkomt de verschillende bestaande initiatieven, die met name tot doel hebben het lezen bij de jongere generaties te bevorderen, en zou in dat verband de lancering op 27maart 2023 door de Commissie van de eerste editie van de dag van de Europese auteur willen steunen.
Bovendien verzoekt hij de Commissie een label in het leven te roepen voor onafhankelijke boekhandels in de EU, die Europese boeken promoten en zichtbaar maken. Dit zou helpen het speelveld gelijk te trekken ten opzichte van bepaalde dominante marktspelers die hun positie misbruiken ten nadele van de andere actoren in de waardeketen.
De rapporteur wijst ook op het belang van de verschillende initiatieven ter ondersteuning van het lezen in Oekraïne, zoals de verhalen van EUkraine die kinderen toegang tot boeken verzekert en de bescherming van de Oekraïense cultuur ondersteunt;
Ten slotte wenst de rapporteur het belang te benadrukken van het digitale platform voor cultureel erfgoed Europeana, dat verder moet worden ontwikkeld, met name met financiële en promotionele steun om het meer zichtbaarheid op EU-niveau te geven.
d. Uitdagingen voor de toekomstige groei van de boekensector
Ten eerste verwelkomt de rapporteur de vele initiatieven van de sector om de milieueffecten van de productie van boeken te verminderen, zoals emissiecalculators en groene labels. Hij wenst tevens te benadrukken dat de inspanningen op het gebied van papier zelf vruchten afwerpen: zo is 98% van het papier dat in Frankrijk voor het drukken van boeken wordt gebruikt, gecertificeerd of gerecycled. Er zijn echter nog veel uitdagingen om de duurzaamheid van de boekproductie en -distributie verder te verbeteren.
Hoewel het ongetwijfeld buitengewoon handig en efficiënt is om honderden boeken op één apparaat op te slaan, betekent dit niet noodzakelijkerwijs dat e-books op een speciaal leesapparaat milieuvriendelijker zijn dan een persoonlijke bibliotheek van papieren boeken, met name voor occasionele lezers. In dat verband is de ondersteuning van de Europese boekensector als geheel bij zijn groene transformatie van essentieel belang en vereist zij passende steun en financiering en passend onderzoek.
Bovendien wordt de Europese boekensector, net als andere sectoren, beïnvloed door technologische ontwikkelingen en ondergaat hij een belangrijke transformatie als gevolg van AI. De rapporteur is van mening dat AI positieve gevolgen kan hebben voor de sector, maar ook risico’s met zich meebrengt. Dit geldt met name voor een gebrek aan transparantie over wat is opgenomen in een AI-opleidingsdataset en waar deze is verzameld. De rapporteur benadrukt daarom de noodzaak om onderzoeks- en innovatieprojecten met betrekking tot het gebruik van AI in de sector te ondersteunen en voor transparantie over hoe AI wordt getraind.
Het is ook belangrijk gegevens te verzamelen over de Europese boekenmarkt als geheel en nationale initiatieven voor gegevensuitwisseling en standaardisering binnen de waardeketen te ondersteunen. Dit zou bijdragen tot een verdere optimalisering van de productie, de distributie en de inspanningen op het gebied van duurzaamheid.
Een ander cruciaal probleem is het gebrek aan interoperabiliteit. Sommige e-bookformaten en e-readers zijn momenteel niet interoperabel vanwege het bestaan van vrijwillig niet-interoperabele modellen. Deze producten zijn ontwikkeld door een paar dominante marktspelers om de consumenten in hun ecosysteem en diensten te vangen, waardoor zij in verwarring raken alsook gefrustreerd. De rapporteur is van mening dat deze praktijk eveneens schadelijk is voor de eerlijke concurrentie en dringt er daarom op aan dat de interoperabiliteit van e-books en leesapparatuur zo spoedig mogelijk wordt ingevoerd en onder de toepassingssfeer van de digitalemarktenverordening wordt gebracht.
Ten slotte benadrukt de rapporteur het belang van een btw-nultarief voor boeken in de lidstaten, ongeacht het formaat of de wijze van toegang, teneinde boeken, als essentiële goederen, betaalbaarder en toegankelijker te maken voor het publiek.
Tot slot is de rapporteur van mening dat deze aanbevelingen de Europese boekensector de onmisbare steun zullen bieden die nodig is om vele nieuwe uitdagingen aan te gaan en ervoor te zorgen dat onze samenleving kan blijven bogen op een gevarieerd aanbod van Europese literatuur.
INFORMATIE OVER DE GOEDKEURING IN DE BEVOEGDE COMMISSIE
Date adopted |
18.7.2023 |
Uitslag eindstemming |
+:27 -:0 0:1 |
Bij de eindstemming aanwezige leden |
Asim Ademov, Christine Anderson, Andrea Bocskor, Ilana Cicurel, Laurence Farreng, Tomasz Frankowski, Romeo Franz, Sylvie Guillaume, Hannes Heide, Irena Joveva, Petra Kammerevert, Niyazi Kizilyürek, Predrag Fred Matić, Martina Michels, Niklas Nienass, Peter Pollák, Marcos Ros Sempere, Massimiliano Smeriglio, Michaela Šojdrová, Sabine Verheyen, Theodoros Zagorakis, Milan Zver |
Bij de eindstemming aanwezige vaste plaatsvervangers |
Isabella Adinolfi, Ibán García Del Blanco, Rob Rooken, Marc Tarabella |
Bij de eindstemming aanwezige plaatsvervangers (art.209, lid 7) |
Angel Dzhambazki, Erik Marquardt |
HOOFDELIJKE EINDSTEMMING IN DE BEVOEGDE COMMISSIE
27 |
+ |
ECR |
Dzhambazki Angel, Rooken Rob |
ID |
Anderson Christine |
NI |
Tarabella Marc |
PPE |
Ademov Asim, Adinolfi Isabella, Frankowski Tomasz, Pollák Peter, Sojdrová Michaela, Verheyen Sabine, Zagorakis Theodoros, Zver Milan |
Renew |
Cicurel Ilana, Farreng Laurence, Joveva Irena |
S&D |
García Del Blanco Ibán, Guillaume Sylvie, Heide Hannes, Kammerevert Petra, Matic Predrag Fred, Ros Sempere Marcos, Smeriglio Massimiliano |
The Left |
Kizilyürek Niyazi, Michels Martina |
Verts/ALE |
Franz Romeo, Marquardt Erik, Nienass Niklas |
0 |
- |
1 |
0 |
NI |
Bocskor Andrea |
Verklaring van de gebruikte tekens:
+:voor
-:tegen
0:onthouding