Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 26 listopada 2024 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2024/2628 dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 × 1507 × NK603, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (D098497/04 – )
Parlament Europejski,
–uwzględniając projekt decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2024/2628 dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 × 1507 × NK603, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (D098497/04)(1),
–uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia22września 2003r. wsprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności ipaszy(2), wszczególności jego art.11 ust.3 iart.23 ust.3,
–uwzględniając głosowanie – bez wydania opinii – przeprowadzone 8 lipca 2024 r. przez Stały Komitet ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, oraz głosowanie komitetu odwoławczego 3 września 2024 r., w wyniku którego również nie wydano opinii,
–uwzględniając art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011r. ustanawiającego przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję(3),
–uwzględniając opinię Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z13 marca 2024r., opublikowaną 29 kwietnia 2024r.(4),
–uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje zawierające sprzeciw wobec zatwierdzania organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO)(5),
–uwzględniając art. 115 ust. 2 i 3 Regulaminu,
–uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,
A.mając na uwadze, że 21 października 2022 r. przedsiębiorstwo Corteva Agriscience Belgium BV, z siedzibą w Belgii, w imieniu przedsiębiorstwa Corteva Agriscience LLC, z siedzibą w Stanach Zjednoczonych, oraz przedsiębiorstwo Bayer Agriculture BV, z siedzibą w Belgii, w imieniu przedsiębiorstwa Bayer CropScience LP, z siedzibą w Stanach Zjednoczonych, wspólnie przedłożyły wniosek do Komisji o odnowienie zezwolenia na genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 × 1507 × NK603;
B.mając na uwadze, że 13 marca 2024 r. EFSA wydał pozytywną opinię, którą opublikowano 26 kwietnia 2024 r.;
C.mając na uwadze, że genetycznie zmodyfikowana kukurydza zawiera geny nadające odporność na glifosat i wytwarza białka owadobójcze (toksyny Bt);
Brak oceny herbicydów uzupełniających
D.mając na uwadze, że na mocy rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 503/2013(6) wymagana jest ocena, czy oczekiwane praktyki rolnicze mają wpływ na wyniki badanych punktów końcowych; mając na uwadze, że zgodnie z tym rozporządzeniem wykonawczym ma to szczególne znaczenie w przypadku roślin tolerujących herbicydy;
E.mając na uwadze, że zdecydowaną większość upraw zmodyfikowanych genetycznie poddano modyfikacji genetycznej, aby osiągnąć tolerancję na co najmniej jeden herbicyd uzupełniający spośród herbicydów, które mogą być stosowane w trakcie całej uprawy roślin zmodyfikowanych genetycznie bez powodowania zamierania upraw, jak miałoby to miejsce w przypadku upraw nietolerujących herbicydów; mając na uwadze, że według licznych badań uprawa genetycznie zmodyfikowanych roślin tolerujących herbicydy prowadzi do większego zużycia herbicydów uzupełniających, co w dużej mierze spowodowane jest pojawieniem się chwastów tolerujących herbicydy(7);
F.mając na uwadze, że genetycznie zmodyfikowane uprawy tolerujące herbicydy zmuszają rolników do stosowania systemu zwalczania chwastów, który jest w dużej mierze lub całkowicie uzależniony od herbicydów, ponieważ wyższa cena nasion zmodyfikowanych genetycznie ma uzasadnienie tylko wtedy, gdy rolnicy kupujący takie nasiona rozpylają również herbicydy uzupełniające; mając na uwadze, że zwiększone uzależnienie od herbicydów uzupełniających w gospodarstwach, w których prowadzi się genetycznie zmodyfikowane uprawy, przyspiesza pojawianie się i rozprzestrzenianie chwastów odpornych na te herbicydy, co sprawia, że konieczne staje się coraz szersze stosowanie herbicydów, czyli prowadzi do powstania błędnego koła;
G.mając na uwadze, że nadmierne uzależnienie od herbicydów przyniesie takie negatywne skutki jak pogorszenie zdrowia gleby, jakości wody oraz różnorodności biologicznej na powierzchni ziemi i pod ziemią, a także większe narażenie ludzi i zwierząt, potencjalnie również w wyniku większych pozostałości herbicydów w żywności i paszy;
H.mając na uwadze, że EFSA stwierdził w listopadzie 2015r., że jest mało prawdopodobne, aby glifosat był rakotwórczy, a Europejska Agencja Chemikaliów uznała w marcu 2017r., że nie ma podstaw do takiej klasyfikacji; mając na uwadze, że z kolei Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem, tj. wyspecjalizowana agencja Światowej Organizacji Zdrowia ds. badań nad rakiem, w 2015 r. zaliczyła glifosat do substancji prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi; mając na uwadze, że szereg najnowszych recenzowanych badań naukowych potwierdza możliwe działanie rakotwórcze glifosatu(8);
I.mając na uwadze, że ocenę pozostałości herbicydów i metabolitów znalezionych na roślinach zmodyfikowanych genetycznie uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie, w związku z czym nie dokonuje się jej w ramach procedury zatwierdzania GMO;
Nierozstrzygnięte kwestie dotyczące toksyn Bt
J.mając na uwadze, że w szeregu badań zaobserwowano, że skutki uboczne powstałe w wyniku narażenia na toksyny Bt mogą wpływać na układ odpornościowy, oraz zauważono, że niektóre toksyny Bt mogą wykazywać właściwości adiuwantów(9), co oznacza, że mogą nasilać alergenność innych białek, z którymi wchodzą w styczność;
K.mając na uwadze, że w jednym z badań naukowych wykazano, że toksyczność toksyn Bt może również wzrosnąć wskutek interakcji z pozostałościami po opryskach herbicydami oraz że potrzebne są dalsze badania nad efektami skojarzonymi złożonych modyfikacji genetycznych (uprawy GMO, które zostały zmodyfikowane tak, aby tolerowały herbicydy i wytwarzały insektycydy w postaci toksyn Bt)(10); mając jednak na uwadze, że uznaje się, że ocena ewentualnych interakcji pozostałości herbicydów i ich metabolitów z toksynami Bt nie wchodzi w zakres kompetencji panelu EFSA ds. GMO, w związku z czym nie dokonuje się jej podczas oceny ryzyka;
Uprawy Bt: wpływ na organizmy niebędące przedmiotem zwalczania
L.mając na uwadze, że w przeciwieństwie do środków owadobójczych, których stosowanie powoduje narażenie w czasie oprysku i przez ograniczony czas po oprysku, uprawa zmodyfikowanych genetycznie roślin Bt oznacza ciągłe narażenie organizmów zwalczanych i niebędących przedmiotem zwalczania na toksyny Bt;
M.mając na uwadze, że nie można już uznawać za prawidłowe założenia, że toksyny Bt wykazują jeden specyficzny dla danego celu zwalczania sposób działania, i nie można wykluczyć wpływu na organizmy niebędące przedmiotem zwalczania; mając na uwadze doniesienia oróżnorodnych skutkach dotykających coraz większą liczbę organizmów niebędących przedmiotem zwalczania; mając na uwadze, że w niedawnym przeglądzie(11) wymieniono 39recenzowanych publikacji, w których odnotowano istotny niekorzystny wpływ toksyn Bt na wiele gatunków „spoza obszaru działania”;
Uwagi państw członkowskich i zainteresowanych stron
N.mając na uwadze, że podczas trzymiesięcznego okresu konsultacji państwa członkowskie zgłosiły EFSA wiele krytycznych uwag(12), w tym fakt, że wykaz odpowiednich badań, określonych w przeglądzie literatury wnioskodawcy, nie obejmuje badań dotyczących losu białek Bt w środowisku ani potencjalnego wpływu pozostałości upraw Bt na organizmy niebędące przedmiotem zwalczania, mimo że takie badania istnieją;
Zapewnienie równych warunków działania na całym świecie i realizacja międzynarodowych zobowiązań Unii
O.mając na uwadze, że we wnioskach ze Strategicznego dialogu na temat przyszłości rolnictwa w UE(13) wzywa się Komisję do ponownej oceny jej podejścia do dostępu do rynku dla importu i eksportu produktów rolno-spożywczych, biorąc pod uwagę wyzwanie, jakim są rozbieżne standardy Unii i jej partnerów handlowych; mając na uwadze, że sprawiedliwsze stosunki handlowe na poziomie globalnym, spójne z celami na rzecz zdrowego środowiska, były jednym z głównych postulatów rolników podczas demonstracji w latach 2023 i 2024;
P.mając na uwadze, że w sprawozdaniu specjalnej sprawozdawczyni Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) ds. prawa do żywności z 2017r. stwierdzono, że szczególnie w krajach rozwijających się niebezpieczne pestycydy mają katastrofalne skutki dla zdrowia(14); mając na uwadze, że zadanie nr 3.9 w celach zrównoważonego rozwoju ONZ zakłada znaczne obniżenie do 2030 r. liczby zgonów i zachorowań powodowanych przez niebezpieczne substancje chemiczne oraz zanieczyszczenie i skażenie powietrza, wody i gleby;
Q.mając na uwadze, że w grudniu 2022 r. podczas COP15 Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej uzgodniono globalne ramy różnorodności biologicznej z Kunmingu/Montrealu, które obejmują globalny cel zmniejszenia ryzyka związanego z pestycydami o co najmniej 50% do 2030 r.(15);
R.mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr1829/2003 genetycznie zmodyfikowana żywność lub pasza nie mogą wywierać szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt ani na środowisko naturalne, a przy sporządzaniu decyzji Komisja musi brać pod uwagę istotne przepisy prawa Unii oraz inne uzasadnione czynniki istotne dla sprawy; mając na uwadze, że takie uzasadnione czynniki powinny obejmować zobowiązania Unii wynikające z celów zrównoważonego rozwoju ONZ i z Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej;
Zmniejszenie zależności od paszy z importu
S.mając na uwadze, że jednym z wniosków wyciągniętych z kryzysu związanego z COVID-19 i trwającej wojny w Ukrainie jest potrzeba, aby Unia uniezależniła się od niektórych materiałów krytycznych; mając na uwadze, że w piśmie określającym zadania kandydata na komisarza Christophe’a Hansena przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen zwraca się do niego, by przeanalizował sposoby ograniczenia przywozu kluczowych towarów(16);
Niedemokratyczny proces podejmowania decyzji
T.mając na uwadze, że w ósmej kadencji Parlament przyjął łącznie 36 rezolucji, w których sprzeciwił się wprowadzeniu do obrotu GMO do zastosowania w żywności i paszy (33 rezolucje) oraz uprawie GMO w Unii (3 rezolucje); mając na uwadze, że wdziewiątej kadencji Parlament przyjął 38 sprzeciwów wobec wprowadzania GMO do obrotu;
U.mając na uwadze, że Komisja nadal wydaje zezwolenia na GMO, mimo że sama stwierdziła niedemokratyczność tego procesu, a także mimo braku poparcia ze strony państw członkowskich i mimo sprzeciwów Parlamentu;
V.mając na uwadze, że żadna zmiana w prawie nie jest konieczna, by Komisja mogła nie zatwierdzić GMO, jeżeli wkomitecie odwoławczym kwalifikowana większość państw członkowskich nie opowie się za zatwierdzeniem(17);
W.mając na uwadze, że 8 lipca 2024 r. Stały Komitet ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w głosowaniu, co oznacza, że zezwolenia nie poparła kwalifikowana większość państw członkowskich; mając na uwadze, że w wyniku głosowania 3 września 2024r. komitet odwoławczy po raz kolejny nie wydał opinii;
1.uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2024/2628 przekracza uprawnienia wykonawcze przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003;
2.uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2024/2628 jest niespójny z prawem Unii, gdyż nie odpowiada celowi rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 zakładającemu – zgodnie zzasadami ogólnymi określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002(18)– stworzenie podstawy do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, zdrowia i dobrostanu zwierząt, środowiska naturalnego oraz interesów konsumentów w związku z genetycznie zmodyfikowaną żywnością i paszą, przy jednoczesnym zagwarantowaniu skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego;
3.wzywa Komisję do zapewnienia zbieżności norm między Unią a jej partnerami w negocjacjach dotyczących umów o wolnym handlu w celu spełnienia unijnych norm bezpieczeństwa;
4.wzywa Komisję do wycofania projektu decyzji wykonawczej (UE) 2024/2628 oraz do przedłożenia komitetowi nowego projektu;
5.wzywa Komisję, aby nie zezwalała na uprawę zmodyfikowanych genetycznie roślin tolerujących herbicydy ze względu na związane z tym intensywniejsze stosowanie herbicydów uzupełniających, a tym samym większe ryzyko dla różnorodności biologicznej, bezpieczeństwa żywności i zdrowia pracowników, zgodnie z podejściem „Jedno zdrowie”;
6.podkreśla w związku z tym, że zezwalanie na import jako żywności lub paszy jakichkolwiek roślin zmodyfikowanych genetycznie, którym nadano tolerancję na herbicydy, jest niezgodne z międzynarodowymi zobowiązaniami Unii wynikającymi m.in. z celów zrównoważonego rozwoju ONZ i Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej, w tym z niedawno przyjętymi globalnymi ramami różnorodności biologicznej z Kunmingu/Montrealu(19);
7.z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w skierowanym do posłów piśmie z 11 września 2020 r. Komisja w końcu przyznała, że przy podejmowaniu decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie GMO należy uwzględniać zasady zrównoważonego rozwoju(20); jest jednak głęboko rozczarowany faktem, że od tego czasu Komisja wciąż zezwala na przywóz GMO do Unii, mimo sprzeciwu Parlamentu i większości państw członkowskich;
8.ponownie apeluje do Komisji o uwzględnianie zobowiązań Unii wynikających z umów międzynarodowych, takich jak paryskie porozumienie klimatyczne, Konwencja ONZ oróżnorodności biologicznej i cele zrównoważonego rozwoju ONZ; ponawia apel o to, by projektom aktów wykonawczych towarzyszyło uzasadnienie wyjaśniające, w jaki sposób gwarantują one przestrzeganie zasady „nie szkodzić”(21);
9.zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 503/2013 z dnia 3 kwietnia 2013 r. w sprawie wniosków o zatwierdzenie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz zmieniające rozporządzenia Komisji (WE) nr 641/2004 i (WE) nr 1981/2006 (Dz.U. L 157 z 8.6.2013, s. 1, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg_impl/2013/503/oj).
Zob. na przykład Schulz, R., Bub, S., Petschick, L. L., Stehle, S., Wolfram, J. (2021 r.) „Applied pesticide toxicity shifts toward plants and invertebrates, even in GMO crops” [Toksyczność stosowanych pestycydów przesuwa się na rośliny i bezkręgowce, nawet w uprawach modyfikowanych genetycznie], Science 372(6537), s.81–84, https://doi.org/10.1126/science.abe1148; Bonny, S., „Genetically Modified Herbicide-Tolerant Crops, Weeds, and Herbicides: Overview and Impact” [Odporne na herbicydy genetycznie zmodyfikowane rośliny uprawne i chwasty a herbicydy: przegląd i wpływ], Environmental Management, styczeń 2016; 57(1), s.31–48, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26296738 oraz Benbrook, C.M., „Impacts of genetically engineered crops on pesticide use in the U.S. – the first sixteen years” [Wpływ genetycznie modyfikowanych upraw na stosowanie pestycydów w USA – pierwsze szesnaście lat], Environmental Sciences Europe, 28 września 2012 r., tom 24(1), https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/2190-4715-24-24.
Zob. np. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1383574218300887, https://academic.oup.com/ije/advance-article/doi/10.1093/ije/dyz017/5382278, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0219610 i https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6612199/.
Zob. Rubio-Infante N., Moreno-Fierros L., „An overview of the safety and biological effects ofBacillus thuringiensisCry toxins in mammals” [Przegląd bezpieczeństwa i skutków biologicznych toksyn Cry Bacillus thuringiensis u ssaków], Journal of Applied Toxicology, maj 2016, (36,5), s. 630–648, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jat.3252.
Zob. np. Hilbeck, A., Otto, M., „Specificity and combinatorial effects ofBacillus thuringiensisCry toxins in the context of GMO environmental risk assessment” [Swoistość i skutki skojarzone toksyn Cry Bacillus thuringiensis w kontekście oceny ryzyka związanego z GMO], Frontiers in Environmental Science 2015, 3:71, https://doi.org/10.3389/fenvs.2015.00071.
„Strategiczny dialog na temat przyszłości rolnictwa UE – wspólna perspektywa rolnictwa i żywności w Europie”, wrzesień 2024, https://agriculture.ec.europa.eu/document/download/171329ff-0f50-4fa5-946f-aea11032172e_en?filename=strategic-dialogue-report-2024_en.pdf.
Zgodnie z art. 6 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 Komisja „może przyjąć”, a nie „przyjmuje” zezwolenie, jeżeli nie opowie się za nim kwalifikowana większość państw członkowskich w komitecie odwoławczym.
Rozporządzenie (WE) nr178/2002 Parlamentu Europejskiego iRady zdnia 28stycznia 2002r. ustanawiające ogólne zasady iwymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury wzakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L31 z1.2.2002, s.1, ELI:http://data.europa.eu/eli/reg/2002/178/oj).
W grudniu 2022 r. podczas 15. Konferencji stron Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej (COP15) uzgodniono globalne ramy różnorodności biologicznej, które obejmują globalny cel zmniejszenia ryzyka związanego z pestycydami o co najmniej 50% do 2030 r. (zob. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_22_7834).