Ϸվ

Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις

Η δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις βασίζεται στην αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης των δικαστικών αποφάσεων και διαταγών και περιλαμβάνει μέτρα για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σε διάφορους τομείς. Η Συνθήκη της Λισαβόνας παρέχει μια ισχυρότερη βάση για την ανάπτυξη ενός χώρου ποινικής δικαιοσύνης, ενώ παράλληλα προβλέπει νέες εξουσίες για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Νομική βάση

Άρθρα 82 έως 86 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

Στόχοι

Η σταδιακή κατάργηση των ελέγχων στα σύνορα εντός της ΕΕ έχει διευκολύνει σημαντικά την ελεύθερη κυκλοφορία των ευρωπαίων πολιτών αλλά και τη διαμεθοριακή δράση των εγκληματιών. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πρόκληση του διασυνοριακού εγκλήματος, ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης (ΧΕΑΔ) περιλαμβάνει μέτρα για την προώθηση της δικαστικής συνεργασίας, μεταξύ των κρατών μελών, σε ποινικές υποθέσεις. Αφετηρία αποτελεί η τήρηση της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης. Έχουν εγκριθεί συγκεκριμένα μέτρα για την καταπολέμηση του διεθνικού εγκλήματος και της τρομοκρατίας, καθώς και για τη διασφάλιση της προστασίας των δικαιωμάτων των θυμάτων, των υπόπτων και των κρατουμένων σε ολόκληρη την Ένωση.

Επιτεύγματα

A. Κύριες νομοθετικές προτάσεις για τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις

1. Διαδικασίες έγκρισης

Σύμφωνα με τη ΣΛΕΕ, τα περισσότερα μέτρα για τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις εγκρίνονται σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία και υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, ακόμη και αν παραμεριστούν τα ειδικά χαρακτηριστικά του Χώρου Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης, οι ρήτρες αυτοεξαίρεσης για την Ιρλανδία και τη Δανία, (βλ.πρωτόκολλα 21 και 22 προσαρτημένα στη ΣΛΕΕ) και ο προνομιακός ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων (πρωτόκολλα 1 και2), οι τομείς της αστυνομικής και της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις δεν έχουν ενταχθεί πλήρως στο ενωσιακό πλαίσιο και διατηρούν σε κάποιο βαθμό τα αρχικά τους χαρακτηριστικά, πριν από τη Συνθήκη της Λισαβόνας:

  • πέρα από την Επιτροπή, αρμοδιότητα πρωτοβουλίας έχουν και τα κράτη μέλη, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά εκπροσωπούν το ένα τέταρτο των μελών του Συμβουλίου (άρθρο 76 ΣΛΕΕ)·
  • ζητείται απλώς η γνώμη του Κοινοβουλίου σχετικά με ειδικά μέτρα για τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις, τα οποία εγκρίνονται, ακολούθως, ομόφωνα από το Συμβούλιο. Εάν δεν επιτευχθεί ομοφωνία στο Συμβούλιο, υπάρχει ακόμη η δυνατότητα να συνεργαστούν εννέα ή περισσότερα κράτη μέλη στη βάση της ενισχυμένης συνεργασίας.

2. Κύριες νομοθετικές πράξεις που έχουν εγκριθεί βάσει της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας

a. Κοινά ελάχιστα πρότυπα για τις ποινικές διαδικασίες:

  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2012, σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2013, σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, καθώς και σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου σε περίπτωση στέρησης της ελευθερίας του και με το δικαίωμα επικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα και προξενικές αρχές κατά τη διάρκεια της στέρησης της ελευθερίας·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Μαρτίου 2016, για την ενίσχυση ορισμένων πτυχών του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2016, σχετικά με τις δικονομικές εγγυήσεις για τα παιδιά που είναι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Οκτωβρίου 2016, σχετικά με τη δικαστική αρωγή για υπόπτους και κατηγορουμένους στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και για καταζητούμενους σε διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης.

b. Kαταπολέμηση της τρομοκρατίας:

  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, σχετικά με τη χρήση των δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών (PNR) για την πρόληψη, ανίχνευση, διερεύνηση και δίωξη τρομοκρατικών και σοβαρών εγκλημάτων·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2017, για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2002/475/ΔΕΥ του Συμβουλίου και για την τροποποίηση της απόφασης 2005/671/ΔΕΥ του Συμβουλίου·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2021, σχετικά με την πρόληψη της διάδοσης τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 4ης Οκτωβρίου 2023, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ)2018/1727 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και της απόφασης 2005/671/ΔΕΥ του Συμβουλίου όσον αφορά την ψηφιακή ανταλλαγή πληροφοριών σε υποθέσεις τρομοκρατίας.

c. Kαταπολέμηση της διαφθοράς, του ηλεκτρονικού εγκλήματος, της απάτης και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες:

  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Αυγούστου 2013, για τις επιθέσεις κατά συστημάτων πληροφοριών και την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2005/222/ΔΕΥ (οδηγία για το κυβερνοέγκλημα)·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 3ης Απριλίου 2014, σχετικά με τη δέσμευση και τη δήμευση οργάνων και προϊόντων εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, περί ποινικών κυρώσεων για την κατάχρηση αγοράς (οδηγία για την κατάχρηση αγοράς)·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, σχετικά με την προστασία του ευρώ και άλλων νομισμάτων από την παραχάραξη και την κιβδηλεία μέσω του ποινικού δικαίου, και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2000/383/ΔΕΥ του Συμβουλίου·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2017, σχετικά με την καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2015/849 σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2018, σχετικά με την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες μέσω του ποινικού δικαίου·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Νοεμβρίου 2018, σχετικά με την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων δέσμευσης και δήμευσης·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Απριλίου 2019, για την καταπολέμηση της απάτης και της πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών και την αντικατάσταση της απόφασης-πλαίσιο 2001/413/ΔΕΥ του Συμβουλίου.

d. Ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ κρατών μελών και των οργανισμών της ΕΕ:

  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 3ης Απριλίου 2014, περί της ευρωπαϊκής εντολής έρευνας σε ποινικές υποθέσεις·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2011, σχετικά με την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη Λειτουργική Διαχείριση Συστημάτων ΤΠ Μεγάλης Κλίμακας στον Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης, (eu-LISA)·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2018, σχετικά με την εγκατάσταση, τη λειτουργία και τη χρήση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν (SIS) στον τομέα της αστυνομικής συνεργασίας και της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Απριλίου 2019 για τη θέσπιση κεντρικού συστήματος εντοπισμού των κρατών μελών που διαθέτουν πληροφορίες σχετικά με καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος υπηκόων τρίτων χωρών και ανιθαγενών (ECRIS-TCN) με σκοπό τη συμπλήρωση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών Ποινικού Μητώου, και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1726· Ο κανονισμός αυτός συνδέεται με την οδηγία της 17ης Απριλίου 2019 για την τροποποίηση της απόφασης-πλαισίου 2009/315/ΔΕΥ του Συμβουλίου όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με υπηκόους τρίτων χωρών και όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών Ποινικού Μητώου (ECRIS)·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2019 για τη θέσπιση πλαισίου διαλειτουργικότητας μεταξύ των συστημάτων πληροφοριών της ΕΕ στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας, του ασύλου και της μετανάστευσης·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 10ης Μαΐου 2023 σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου των κρατών μελών και την κατάργηση της απόφασης-πλαισίου 2006/960/ΔΕΥ του Συμβουλίου·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2023, σχετικά με τις ευρωπαϊκές εντολές υποβολής στοιχείων και τις ευρωπαϊκές εντολές διατήρησης στοιχείων για ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία σε ποινικές διαδικασίες και για την εκτέλεση περιοριστικών της ελευθερίας ποινών κατόπιν ποινικών διαδικασιών·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2023, σχετικά με τη θέσπιση εναρμονισμένων κανόνων για τον ορισμό ορισθεισών εγκαταστάσεων και νόμιμων εκπροσώπων με σκοπό τη συγκέντρωση ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών·

e. Προστασία των θυμάτων:

  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ηςΑπριλίου2011, για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων της·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, περί της ευρωπαϊκής εντολής προστασίας·
  • του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων της εγκληματικότητας.

B. Οργανισμοί για τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις και άλλα σχετικά όργανα

1. Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνεργασία στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης (Eurojust)

Η ενθαρρύνει και βελτιώνει τον συντονισμό των ερευνών και των διώξεων, καθώς και τη συνεργασία μεταξύ των αρχών των κρατών μελών. Ειδικότερα, διευκολύνει την εκτέλεση διεθνών αιτήσεων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής και την εκτέλεση αιτήσεων έκδοσης. Η Eurojust υποστηρίζει τις αρχές των κρατών μελών με κάθε τρόπο, προκειμένου να καταστούν αποτελεσματικότερες οι έρευνές τους και οι διώξεις του διασυνοριακού εγκλήματος.

Η Eurojust μπορεί να συνδράμει κράτος μέλος, κατόπιν αιτήματός του, σε έρευνες και διώξεις που αφορούν το επίμαχο κράτος μέλος και μια τρίτη χώρα, εφόσον η Eurojust και η τρίτη χώρα έχουν συνάψει συμφωνία συνεργασίας ή εάν έχει αποδειχθεί ουσιώδες συμφέρον.

Η Eurojust καλύπτει τα ίδια είδη εγκλημάτων και αδικημάτων για τα οποία έχει αρμοδιότητα ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου (Ευρωπόλ), όπως η τρομοκρατία, η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, η εμπορία ανθρώπων, η παραχάραξη, η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας ή των δημοσίων αγαθών, συμπεριλαμβανομένης της απάτης και της διαφθοράς, τα ποινικά αδικήματα που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το περιβαλλοντικό έγκλημα και η συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση. Η Eurojust δύναται, κατόπιν αιτήσεως κράτους μέλους, να συνδράμει επίσης σε έρευνες και διώξεις άλλων ειδών αξιόποινων πράξεων.

Μετά τη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η οποία ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022, μια (ΚΟΕ) δραστηριοποιείται στην Ουκρανία από τον Μάρτιο. Στις 14 Απριλίου 2023, τα επτά μέλη της ΚΟΕ συμφώνησαν να διερευνήσουν όχι μόνο τα εικαζόμενα εγκλήματα πολέμου, αλλά και τα εγκλήματα γενοκτονίας που διαπράχθηκαν στην Ουκρανία. Ένας δικαστικός κόμβος ενσωματωμένος στη Eurojust, το Διεθνές Κέντρο για τη δίωξη του εγκλήματος της επίθεσης κατά της Ουκρανίας, καθιστά δυνατή την ανταλλαγή αποδεικτικών στοιχείων και μια κοινή στρατηγική δίωξης. Η Eurojust φιλοξενεί επίσης μια βασική βάση δεδομένων διεθνών εγκλημάτων για την υποστήριξη του έργου της ΚΟΕ και άλλων ερευνών για διεθνή εγκλήματα.Στις 2 Απριλίου 2024, η Eurojust συμμετείχε στη διεθνή διάσκεψη με θέμα «Αποκατάσταση της δικαιοσύνης για την Ουκρανία» στη Χάγη για να προβεί σε απολογισμό της προόδου που έχει σημειωθεί όσον αφορά τη διερεύνηση εγκλημάτων, τη δίωξη των δραστών και τον συντονισμό των διεθνών προσπαθειών.

Τον Απρίλιο του 2022, η Επιτροπή δημοσίευσε για την επέκταση της εντολής της Eurojust. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία λίγες εβδομάδες αργότερα σχετικά με την αναθεωρημένη εντολή, η οποία θα επιτρέπει πλέον στη Eurojust να διαφυλάσσει, να αναλύει, να αποθηκεύει και να ανταλλάσσει αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με εγκλήματα πολέμου, γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας με τις αρμόδιες δικαστικές αρχές των κρατών μελών και με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Ο νέος κανονισμός για τη Eurojust δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ στις 31 Μαΐου 2022 και τέθηκε σε ισχύ την επόμενη ημέρα.

Το προηγούμενο νομικό πλαίσιο για τη Eurojust ( , της 16ης Δεκεμβρίου 2008, για την ενίσχυση της Eurojust) τέθηκε σε ισχύ την 4η Ιουνίου 2009. Την 12η Δεκεμβρίου 2019 άρχισε να εφαρμόζεται ο κανονισμός . Η τρέχουσα νομική βάση της Eurojust είναι ο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2022 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1727 όσον αφορά τη διατήρηση, την ανάλυση και αποθήκευση στην Eurojust, αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με γενοκτονίες, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου και αξιόποινες πράξεις.

Κάθε χρόνο, η Eurojust δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις. Στις 24 Μαΐου 2023 η Eurojust δημοσίευσε την . Οι τρεις κορυφαίοι τύποι εγκλημάτων που χειρίστηκε η υπηρεσία το 2022 ήταν η υπεξαίρεση και η απάτη, η διακίνηση ναρκωτικών και η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Η έδρα της βρίσκεται στην Χάγη, στις Κάτω Χώρες.

2. H Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO)

Ο , της 12ης Οκτωβρίου 2017, σχετικά με την εφαρμογή ενισχυμένης συνεργασίας για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) έχει τεθεί σε ισχύ από τις 20 Νοεμβρίου 2017. Στο νομοθετικό του ψήφισμα το Κοινοβούλιο έδωσε την έγκρισή του στο .

Η αποτελεί ανεξάρτητη υπηρεσία υπεύθυνη για τη διερεύνηση, τη δίωξη και τη διαχείριση της δικαιοσύνης για εγκλήματα κατά του προϋπολογισμού της ΕΕ, όπως η απάτη, η διαφθορά ή η διασυνοριακή απάτη στον τομέα του ΦΠΑ, αξίας άνω των 10εκατ. EUR. Ο κατάλογος των εγκλημάτων θα μπορούσε να επεκταθεί στο μέλλον ώστε να συμπεριλάβει, για παράδειγμα, την τρομοκρατία.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν διορίσει με κοινή συμφωνία ως τον πρώτο ευρωπαίο γενικό εισαγγελέα, τη Laura Codruța Kövesi, για μία μη ανανεώσιμη θητεία επτά ετών.

Μέχρι τούδε, 23 κράτη μέλη έχουν προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και τα λίγα κράτη μέλη που δεν το έχουν κάνει ακόμη μπορούν να συμμετάσχουν ανά πάσα στιγμή· δύο επιπλέον κράτη μέλη βρίσκονται σε διαδικασία προσχώρησης. Η κεντρική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας εδρεύει στο Λουξεμβούργο, μαζί με τα γραφεία του Γενικού Εισαγγελέα, καθώς και ένα σώμα εισαγγελέων που αποτελείται από μέλη από όλα τα συμμετέχοντα κράτη μέλη. Είναι επικεφαλής στις ποινικές έρευνες που διεξάγονται από τους εντεταλμένους εισαγγελείς σε καθημερινή βάση.

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία άρχισε να λειτουργεί την 1η Ιουνίου 2021 και διεξάγει ήδη πολλές έρευνες. Συνεχίζονται επίσης οι εργασίες σε τομείς όπως η προσαρμογή των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης στον κανονισμό για την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, ο διορισμός των Ευρωπαίων Εντεταλμένων Εισαγγελέων και η πρόσληψη προσωπικού.

Στις 9 Απριλίου 2024, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία υπέβαλε την ετήσια έκθεσή της για το 2023 στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε διεξαγάγει 1 927 ενεργές έρευνες για εκτιμώμενες ζημίες ύψους 19,2 δισ. EUR. Με 139 υποβεβλημένα κατηγορητήρια, 50 % περισσότερα απ’ ό,τι το 2022, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ενισχύει τις προσπάθειες έτσι ώστε όσοι διαπράττουν απάτες στην ΕΕ να οδηγούνται ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Τέλος, και σύμφωνα με τον στόχο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για εστίαση στην αποκατάσταση των ζημιών, οι δικαστές χορήγησαν στους Ευρωπαίους εντεταλμένους εισαγγελείς εντολές δέσμευσης αξίας 1,5 δισεκατομμυρίου EUR, δηλαδή ποσό τέσσερις φορές μεγαλύτερο από αυτό του 2022.

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Το Κοινοβούλιο έχει διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο στη διαμόρφωση της ενωσιακής νομοθεσίας στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις και η καταπολέμηση του εγκλήματος και της διαφθοράς συνιστούν προτεραιότητα για το Κοινοβούλιο. Εργάζεται επί της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις επί ίσοις όροις με το Συμβούλιο. Η συνήθης νομοθετική διαδικασία εφαρμόζεται σε όλους σχεδόν τους τομείς του ποινικού δικαίου της ΕΕ, με ελάχιστες εξαιρέσεις — συμπεριλαμβανομένης, ιδιαιτέρως, της διαδικασίας έγκρισης για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

Η Eurojust αποτελεί το βασικό μέσο για την επίτευξη δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις μεταξύ των κρατών μελών. Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της Eurojust, το Κοινοβούλιο τάχθηκε ενεργά υπέρ ενός διεξοδικότερου κοινοβουλευτικού ελέγχου και της βελτίωσης των κανόνων προστασίας των δεδομένων.

Την 1η Δεκεμβρίου 2020 το Κοινοβούλιο διοργάνωσε (μέσω εξ αποστάσεως συμμετοχής λόγω της νόσου COVID-19) την πρώτη διακοινοβουλευτική συνεδρίαση επιτροπών (ΔΣΕ) σχετικά με την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων της Eurojust. Η ΔΣΕ είχε ως αντικείμενο την πρώτη αξιολόγηση των δραστηριοτήτων της Eurojust από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια σύμφωνα με το άρθρο 85 της ΣΛΕΕ και τον . Η δεύτερη ΔΣΕ για την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων της Eurojust διοργανώθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2022, ενώ η τρίτη στις 30 Νοεμβρίου 2022. Η τέταρτη ΔΣΕ πραγματοποιήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2023 στις Βρυξέλλες.

Το Κοινοβούλιο, στις 20 Ιανουαρίου 2021, ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με την εφαρμογή του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών (έκθεση εφαρμογής σχετικά με την απόφαση-πλαίσιο 2002/584/JHA του Συμβουλίου, της 13ης Ιουνίου 2002, που εγκρίθηκε πριν από τη Συνθήκη της Λισαβόνας). Στο εν λόγω ψήφισμα, το Κοινοβούλιο προέβη σε αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της απλουστευμένης διασυνοριακής δικαστικής διαδικασίας παράδοσης, η οποία το 2004 αντικατέστησε τις χρονοβόρες διαδικασίες έκδοσης της ΕΕ, βάσει της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης των δικαστικών αποφάσεων.

Στις 6 Οκτωβρίου 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη στο ποινικό δίκαιο και τη χρήση της από την αστυνομία και τις δικαστικές αρχές σε ποινικές υποθέσεις. Στις 13 Μαρτίου 2024, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σχετικά με την πόταση κανονισμού για τη θέσπιση εναρμονισμένων κανόνων σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη (πράξη για την ΤΝ).

Το Κοινοβούλιο προσφάτως προετοίμασε εκθέσεις και ψηφίσματα σχετικά με τα ακόλουθα θέματα: την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της εξ οικείων βίας· καταπολέμηση της διαφθοράς· την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και την προστασία των θυμάτων· διαβίβαση της ποινικής δικογραφίας· δικαιώματα των θυμάτων· τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας· δήμευση και ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων· τη ρητορική μίσους στο Διαδίκτυο· και τον εντοπισμό και την αφαίρεση υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών· το έγκλημα στον κυβερνοχώρο· την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης· τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου· την τρομοκρατία και τη βίαιη ριζοσπαστικοποίηση· το παρεμβατικό κατασκοπευτικό λογισμικό· τις εξωτερικές παρεμβάσεις και την παραπληροφόρηση·

Στις 12 Μαρτίου 2024, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σχετικά με μια νέα οδηγία για τις παραβάσεις στις κυρώσεις της ΕΕ. Τον Δεκέμβριο του 2022, ως απάντηση στη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας, η Επιτροπή πρότεινε την παρούσα οδηγία, η οποία εγκρίθηκε στις 24 Απριλίου 2024. Το νομοθέτημα σχετικά με τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων για την παραβίαση των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ, ενώ ποινικοποιεί την καταστρατήγηση των κυρώσεων.

Οι πολιτικές για τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις εξακολουθούν να αναπτύσσονται, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των απειλών και της εγκληματικότητας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει ειδικά μέτρα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του διεθνικού εγκλήματος, της διαφθοράς, της απάτης και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και για την προστασία των δικαιωμάτων των θυμάτων, των υπόπτων και των κρατουμένων σε ολόκληρη την Ένωση. Εγκρίθηκαν επίσης διάφορα μέτρα που αποσκοπούν στη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών.

Alessandro Davoli