R茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in
T谩 gn茅ithe polaiti煤la, eacnama铆ocha agus forbartha ag baint le caidreamh an Aontais Eorpaigh le r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in. Is 茅 an tAontas an dara comhph谩irt铆 tr谩d谩la is m贸 at谩 ag r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in.
Is iad an Astr谩il agus an Nua-Sh茅alainn comhph谩irtithe an Aontais at谩 ar aon intinn leo, a bhfuil d煤shl谩in gheostrait茅iseacha choiteanna rompu agus a chuireann an t-iltaobhachas agus an t-ord domhanda riailbhunaithe chun cinn. I m铆 an Mheithimh 2018, cuireadh t煤s leis an gcaibidl铆ocht le haghaidh comhaont煤 saorthr谩d谩la cuimsitheach idir an tAontas agus an Astr谩il agus bh铆 an c煤igi煤 babhta dh茅ag de chaibidl铆ochta ar si煤l i m铆 Aibre谩in 2023. Sh铆nigh an tAontas comhaont煤 saorthr谩d谩la (CST) leis an Nua-Sh茅alainn i m铆 I煤il 2023.
T谩 comhph谩irt铆ocht ag an Aontas le 15 Th铆r Oile谩nacha an Aig茅in Chi煤in (PICanna) lena nd铆r铆tear ar fhorbairt, ar iascach agus ar an athr煤 aer谩ide, chomh maith le comhph谩irt铆ochta铆 leis na tr铆 Th铆r agus Cr铆och Thar Lear san Aig茅an Ci煤in (TCTLanna).
Bun煤s dl铆
- Teideal V (gn铆omha铆ocht sheachtrach AE) den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE);
- Teidil I-III agus V (comhbheartas tr谩cht谩la; comhar um fhorbairt agus cabhair dhaonn煤il; comhaontuithe idirn谩isi煤nta) an Conradh ar Fheidhmi煤 an Aontais Eorpaigh (CFAE);
- Creat-chomhaont煤 idir an tAontas agus an Astr谩il:
- Comhaont煤 Comhph谩irt铆ochta idir an Nua-Sh茅alainn agus an tAontas Eorpach maidir le Caidreamh agus Comhar (CCCC);
- Comhaont煤 Comhph谩irt铆ochta idir an tAontas Eorpach agus a Bhallst谩it, de ph谩irt, agus Comhalta铆 Eagra铆ocht na St谩t san Afraic, i Muir Chairib agus san Aig茅an Ci煤in, den ph谩irt eile ()
An tAontas Eorpach agus r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in
T谩 caidreamh seanbhunaithe, luachanna comhroinnte agus naisc l谩idre eacnama铆ocha agus tr谩d谩la idir AE agus r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in. T谩 comhph谩irt铆ochta铆 forbartha ag an Aontas sa r茅igi煤n leis an Astr谩il, leis an Nua-Sh茅alainn, leis na 15 PIC agus leis na tr铆 TCTL.
Is comhph谩irtithe iad an tAontas Eorpach, an Astr谩il agus an Nua-Sh茅alainn a bhfuil dearcadh, luachanna agus leasanna comhroinnte acu. Oibr铆onn AE i ndl煤thchomhar leis an d谩 th铆r, ar bhonn idir-rialtasach agus san earn谩il phr铆obh谩ideach, ar fud raon leathan saincheisteanna, amhail an t-athr煤 aer谩ide agus laghd煤 riosca铆 tubaiste, an tr谩d谩il dhomhanda bunaithe ar rialacha, sl谩nd谩il agus forbairt, taighde teicneola铆ochta agus cearta an duine.
Go traidisi煤nta, bh铆 caidreamh AE le hoile谩in an Aig茅in Chi煤in bunaithe ar chomhar um fhorbairt faoi chuimsi煤 na comhph谩irt铆ochta idir AE agus Comhalta铆 ESACC. Le blianta beaga anuas, leathna铆odh an caidreamh sin go hearn谩lacha eile amhail an comhshaol, dea-rialachas, fuinneamh, athr煤 aer谩ide, iascach agus cearta an duine.
A. An Astr谩il agus an Nua-Sh茅alainn
1. An Astr谩il
T谩 comhph谩irt铆ocht fhadbhunaithe idir an tAontas Eorpach agus an Astr谩il a th茅ann siar go dt铆 na 1960id铆. Is 茅 an bun煤s at谩 leis an gcaidreamh at谩 ann faoi l谩thair agus t谩 s茅 d铆rithe ar idirphl茅 polaiti煤il, saincheisteanna sl谩nd谩la, comhar idirn谩isi煤nta, an geilleagar agus tr谩d谩il, ceartas, cult煤r agus oideachas, fuinneamh agus an comhshaol. Th谩inig an Comhaont煤 i bhfeidhm i m铆 Dheireadh F贸mhair 2022.
T谩 an Astr谩il ina comhph谩irt铆 tr谩d谩la t谩bhachtach don Aontas Eorpach. In 2022, ba 茅 an tAontas , arbh fhi煤 EUR听56.4 bhilli煤n an tr谩d谩il eatarthu ina hioml谩ine. Is 铆 an Astr谩il an nao煤 comhph谩irt铆 tr谩d谩la d茅ag is m贸 at谩 ag an Aontas agus is iad innealra, ceimice谩in agus t谩irg铆 talmha铆ochta pr铆omhchatag贸ir铆 easp贸rt谩la an Aontais. Is iad mianra铆, amh谩bhair agus earra铆 monaraithe pr铆omhonnmhairithe na hAstr谩ile chuig AE.
脫 2018 i leith, t谩 comhaont煤 saorthr谩d谩la cuimsitheach 谩 chaibidli煤 ag an Aontas agus ag an Astr谩il, comhaont煤 a d鈥櫭゛sc贸dh malartuithe tr谩cht谩la idir an d谩 ph谩irt铆. Tharla an 15煤 babhta caibidl铆ochta i m铆 Aibre谩in 2023 sa Bhruis茅il, ach n铆or th谩inig na p谩irtithe ar chomhaont煤, go h谩irithe maidir le t谩irg铆 talmha铆ochta. An 31 L煤nasa 2023, cuireadh t煤s ar铆s le cainteanna saorthr谩d谩la le teileachomhdh谩il idir Aire Tr谩d谩la na hAstr谩ile, Don Farrell, agus Coimisin茅ir Tr谩d谩la an Aontais, Valdis Dombrovskis.
Tion贸ladh an cruinni煤 is d茅ana铆 de , lenar d铆r铆dodh ar chogadh foghach na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine, an t-ionchas strait茅iseach athraitheach sa r茅igi煤n Ind-Chi煤in-Aig茅anach, cur chun cinn an daonlathais, an smacht reachta, cearta an duine agus an t-ord iltaobhach riailbhunaithe, an t-athr煤 aer谩ide, an comhshaol agus an bhith茅ags煤lacht, baint amach na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe, cearta an duine agus saothair, fuinneamh, an claochl煤 digiteach agus m铆reanna d茅thaobhacha eile.
2. An Nua-Sh茅alainn
T谩 caidreamh AE-Nua Sh茅alainn 谩 rial煤 faoi l谩thair ag (CCCC), a s铆n铆odh agus . 脡asca铆onn CCCC rannph谩irt铆ocht dh茅thaobhach tr铆 idirphl茅 polaiti煤il a neart煤 agus tr铆 chomhar a fheabhs煤 i dtaca le c煤rsa铆 eacnama铆ocha agus tr谩d谩la chomh maith le raon leathan r茅ims铆 eile, idir nu谩la铆ocht, oideachas agus cult煤r, agus imirce, frithsceimhlitheoireacht, an comhrac i gcoinne na coireachta eagraithe agus na cibearchoireachta, agus comhar breithi煤nach. Dh铆righ an ch茅ad tar 茅is theacht i bhfeidhm CCCC i m铆 Feabhra 2023 ar an mbeartas eachtrach, go h谩irithe i gcomhth茅acs fhogha na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine agus leathadh na S铆ne, ar an tsl谩nd谩il, tr谩d谩il, taighde agus nu谩la铆ocht, ar fhorbairt inbhuanaithe, ar chearta an duine agus ar ch煤rsa铆 ceartais. D鈥檉h谩iltigh na ceannair铆 roimh thabhairt chun cr铆che na caibidl铆ochta faoi chomhaont煤 saorthr谩d谩la agus comhlachas na Nua-Sh茅alainne leis an gcl谩r taighde F铆s Eorpach agus roimh sh铆ni煤 comhaontaithe maidir le sonra铆 pearsanta a mhalart煤. Chomhaontaigh an Nua-Sh茅alainn agus an tAontas a gcomhar maidir leis an athr煤 aer谩ide a dhoimhni煤, lena n-谩ir铆tear tr铆 Idirphl茅 Ardleibh茅il faoin aer谩id agus faoin talmha铆ocht, laistigh den Idirphl茅 Strait茅iseach Idirn谩isi煤nta maidir le Talmha铆ocht.
Is 茅 an tAontas an tr铆煤 comhph谩irt铆 tr谩d谩la is m贸 at谩 ag an Nua-Sh茅alainn i ndiaidh na S铆ne agus na hAstr谩ile. In 2022, bh铆 luach EUR听9.1听billi煤n ar an . I measc phr铆omhonnmhair铆 na Nua-Sh茅alainne go dt铆 an tAontas, bh铆 bia agus amh谩bhair agus i measc phr铆omhonnmhair铆 AE go dt铆 an Nua-Sh茅alainn bh铆 innealra agus trealamh iompair.
Tar 茅is pr贸iseas caibidl铆ochta 12 bhabhta, ar cuireadh t煤s leis in 2018, . Is 茅 is aidhm don chomhaont煤 deiseanna eacnama铆ocha a chruth煤 agus caighde谩in aer谩ide agus saothair a chaomhn煤. D鈥檉hormhuinigh an Coiste um Thr谩d谩il Idirn谩isi煤nta (INTA) toili煤 na Parlaiminte i m铆 Dheireadh F贸mhair 2023 agus thug an seisi煤n ioml谩nach a thoili煤 don chomhaont煤 an 22 Samhain 2023. Agus 83 % de na v贸ta铆 i bhfabhar, is 茅 an comhaont煤 saorthr谩d谩la leis an Nua-Sh茅alainn an comhaont煤 tr谩d谩la is m贸 a d鈥檉hormhuinigh Parlaimint na hEorpa go dt铆 seo, fi煤 agus an Comhaont煤 Comhph谩irt铆ochta Eacnama铆che idir an tAontas agus an tSeap谩in 谩 sh谩r煤, comhaont煤 a fuair tromlach 71 % de na v贸ta铆 i m铆 na Nollag 2018. 脫s rud 茅 gur comhaont煤 鈥榙e chuid an Aontais amh谩in鈥� 茅 an comhaont煤 saorthr谩d谩la idir an tAontas agus an Nua-Sh茅alainn, n铆 m贸r 茅 a dhaingni煤 ar leibh茅al an Aontais amh谩in, agus n铆l s茅 faoi r茅ir a dhaingnithe ag Ballst谩it aonair. Amhail 贸 mh铆 an Mh谩rta 2024, bh铆 na n贸sanna imeachta riachtanacha uile curtha i gcr铆ch ag an Nua-Sh茅alainn agus th谩inig an comhaont煤 i bhfeidhm an 1 Bealtaine 2024. Leis an gcomhaont煤 saorthr谩d谩la, m茅ad贸far onnmhair铆 ioml谩na na Nua-Sh茅alainne chuig an Aontas faoi NZD 1.8 billi煤n in aghaidh na bliana.
Ina theannta sin, is 铆 an Nua-Sh茅alainn an ch茅ad t铆r ardtionsclaithe lasmuigh den Eoraip a bhfuil baint aici leis an gcl谩r F铆s Eorpach um thaighde agus um nu谩la铆ocht. I m铆 Feabhra 2023, tionscna铆odh an L铆onra Fiontar Eorpach in Wellington, rud a fh谩gann gurb 铆 an Nua-Sh茅alainn an ch茅ad t铆r agus go dt铆 seo an t-aon t铆r nach bhfuil san Aontas n贸 is iarrth贸ir chun tairbhe a bhaint as L铆onra Fiontar Eorpach 鈥� tionscnamh de chuid an Aontais lena dtaca铆tear le fiontair nu谩lacha, go h谩irithe fiontair bheaga agus mhe谩nmh茅ide (FBManna) at谩 gn铆omhach sa taighde, sa digiti煤, i saincheisteanna a bhaineann leis an aer谩id agus l铆onr煤.
B. T铆ortha eile i r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in
T谩 achar comhcheangailte 528 000 km2 ag na 15 PIC[1] agus is cuid de OACPS iad. T谩 caidreamh an Aontais leis na PICanna d铆rithe ar chomhar um fhorbairt, ar rialachas na n-aig茅an agus ar an athr煤 aer谩ide.
T谩 strait茅is AE 惫颈蝉-脿-惫颈蝉 na PICanna leagtha amach i dTeachtaireacht Chomhph谩irteach 贸 2012 dar teideal 鈥樷�� [I dtreo comhph谩irt铆ocht athnuaite forbartha idir AE agus r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in] agus rinneadh 铆 a nuashonr煤 le in 2021. Ag an am sin, t贸gadh 茅 ar chreat Chomhaont煤 Cotonou le t铆ortha ESACC. I m铆 na Samhna 2023, sh铆nigh an tAontas agus ESACC . I measc phr铆omhghn茅ithe an Chomhaontaithe nua 谩ireofar an comhar maidir le tr谩d谩il agus infheist铆ocht, forbairt agus r茅igi煤n煤. Cumhda铆tear ann l铆on m贸r r茅ims铆 amhail an fhorbairt inbhuanaithe agus an f谩s, cearta an duine, an ts铆och谩in agus an tsl谩nd谩il, agus 茅 mar aidhm leis comhth谩th煤 r茅igi煤nach a chur chun cinn. Cuireadh t煤s le cur i bhfeidhm sealadach an chomhaontaithe an 1 Ean谩ir 2024. Feidhm贸idh s茅 mar chreat dl铆thi煤il nua agus riala铆onn s茅 an caidreamh polaiti煤il, eacnama铆och agus comhair idir an tAontas agus na 78 gcomhalta de ESACC go ceann 20 bliain.
T谩 an Comhaont煤 Comhph谩irt铆ochta nua bunaithe ar bhonn comhchoiteann, ina leagtar amach na luachanna agus na prionsabail a thugann an d谩 ph谩irt铆 le ch茅ile. Ina theannta sin, tugtar isteach tr铆 phr贸tacal r茅igi煤nacha shonracha don Afraic, do Mhuir Chairib agus do r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in agus 茅 mar aidhm leo comhth谩th煤 r茅igi煤nach a chur chun cinn. Leis na pr贸tacail r茅igi煤nacha, d茅antar for谩il maidir le strucht煤ir uathrialacha a bhun煤 a shaothr贸idh go neamhsple谩ch caidreamh le AE agus leis na tr铆 r茅igi煤n 茅ags煤la lena mbaineann. For谩iltear leis an gComhaont煤 freisin go mbeidh gn茅 l谩idir pharlaiminteach ag a mbeidh Comhthion贸l Parlaiminteach buan a mbeidh r贸l comhairli煤ch谩in soil茅ir aige. Ina theannta sin, chun gn茅 l谩idir r茅igi煤nach an Chomhaontaithe nua a l茅iri煤, 谩ir铆tear ann freisin tr铆 thion贸l pharlaiminteacha r茅igi煤nacha, a bheidh ag feidhmi煤 go neamhsple谩ch agus a mbeidh r贸l comhairleach soil茅ir acu. Cuireadh seasamh na Parlaiminte in i煤l i dtr铆 r煤n (4 Deireadh F贸mhair 2016; 14 Meitheamh 2018 agus 28 Samhain 2019) 谩it ar chur s铆 f谩ilte roimh an leagan amach forioml谩n don chomhar idir ESACC agus an tAontas, agus inar athdhearbhaigh s铆 a th谩bhachta铆 at谩 gn茅 pharlaiminteach na comhph谩irt铆ochta. Is 茅 an tAontas an is m贸 at谩 ag r茅igi煤n ESACC, le tr谩d谩il arbh fhi煤 EUR 4 bhilli煤n 铆 in 2022. Rinne an Pharlaimint an Comhaont煤 Comhph谩irt铆ochta Eacnama铆che idir an tAontas agus r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in () a dhaingni煤 i m铆 Ean谩ir 2011 agus dhaingnigh Nua-Ghuine Phapua 茅 i m铆 na Bealtaine 2011. Thosaigh Rialtas Fhids铆 ag cur an chomhaontaithe i bhfeidhm i m铆 I煤il 2014. D鈥檃ontaigh Sam贸 don chomhaont煤 agus thosaigh s茅 谩 chur i bhfeidhm i m铆 na Nollag 2018. D鈥檃ontaigh Oile谩in Sholom贸n don chomhaont煤 freisin agus thosaigh siad 谩 chur i bhfeidhm i m铆 na Bealtaine 2020. D鈥檉h贸gair Tonga a r煤n aont煤 don CCE in听2018. T谩 an chaibidl铆ocht sin f贸s ar bun.
Is 茅 an tAontas Eorpach an tr铆煤 deont贸ir is m贸 de ch煤namh forbartha do th铆ortha ESACC i ndiaidh na hAstr谩ile agus na Seap谩ine. Is ionann m茅id ch煤namh forbartha an Aontais don Aig茅an Ci煤in do na blianta 2021-2027 agus thart ar EUR听750 milli煤n (lena n-谩ir铆tear t铆ortha agus cr铆ocha thar lear)
T谩 an Ionstraim nua um Chomharsanacht, Forbairt agus Comhar Idirn谩isi煤nta (an Eoraip Dhomhanda) anois ar an bpr铆omhionstraim chisti煤ch谩in do chomhar agus d鈥檉horbairt AE le t铆ortha comhph谩irt铆ochta faoin gcreat airgeadais ilbhliant煤il (CAI) do听2021 go听2027. T谩 comhth谩th煤 d茅anta aige, i measc ionstraim铆 eile, ar an gCiste Eorpach Forbra铆ochta (CEF), a bh铆 lasmuigh de bhuis茅ad AE roimhe seo. Le comhth谩th煤 CEF i mbuis茅ad an Aontais, cuirtear le cumhachta铆 grinnscr煤daithe na Parlaiminte agus cuid铆tear le dlisteanacht phoibl铆 agus infheictheacht pholaiti煤il ch煤namh seachtrach AE ina ioml谩ine a neart煤.
T谩 d煤shl谩in mh贸ra maidir le forbairt agus leis an aer谩id roimh th铆ortha PIC. Maidir leis an athr煤 aer谩ide, thacaigh an tAontas agus St谩it Oile谩nacha Bheaga an Aig茅in Chi煤in i mB茅al Forbartha le Comhaont煤 Ph谩ras a bhun煤 ag 21煤 Comhdh谩il na N谩isi煤n Aontaithe maidir leis an Athr煤 Aer谩ide (COP听21) in听2015. Ba 茅 Fids铆 a bh铆 ina chathaoirleach ar an 23煤 seisi煤n (COP 23), a tion贸ladh in Bonn, an Ghearm谩in, 贸n 6 go dt铆 an 17听Samhain听2017.
Gr煤pa polaiti煤il de 18 chomhalta at谩 i bhF贸ram Oile谩in an Aig茅in Chi煤in agus is idirghabh谩la铆 don Aontas 茅 i dtaca le cisti煤 forbra铆ochta agus caibidl铆ocht tr谩d谩la. T谩 na t铆ortha agus cr铆ocha seo a leanas sa ghr煤pa sin: An Astr谩il, Oile谩in Cook, an Mhicrin茅is, Fids铆, Cireabas N谩r煤, an Nua-Sh茅alainn, Niue, Oile谩in Palau, Nua-Ghuine Phapua, Oile谩in Marshall, Sam贸, Oile谩in Sholaimh, Tonga, Tuvalu, Vanuat煤, an Nua-Chalad贸in agus Polain茅is na Fraince. Is iad an Nua-Chalad贸in agus Polain茅is na Fraince, in 茅ineacht le Wallis agus Futuna, na tr铆 OCT sa r茅igi煤n.
R贸l Pharlaimint na hEorpa
T茅ann caidreamh na Parlaiminte le parlaimint铆 na hAstr谩ile agus na Nua-Sh茅alainne siar go 1979, tr谩th a cuireadh an Toscaireacht don Chaidreamh leis an Astr谩il agus leis an Nua-Sh茅alainn (DANZ) ar bun. 脫 shin i leith, b铆onn cruinnithe idirpharlaiminteacha (CIPanna) ar si煤l go rialta idir DANZ agus parlaimint铆 na hAstr谩ile agus na Nua-Sh茅alainne chun caidreamh leis an d谩 th铆r a choth煤 agus chun pl茅 a dh茅anamh ar shaincheisteanna comhleasa amhail an talmha铆ocht, fuinneamh, an comhshaol agus an t-athr煤 aer谩ide, forbairt agus comhar eacnama铆och, eola铆ocht agus teicneola铆ocht, tr谩d谩il, cur chun cinn na sl谩nd谩la domhanda agus r茅igi煤na铆 i r茅igi煤n an Aig茅in Chi煤in agus na h脕ise, an comhrac i gcoinne na sceimhlitheoireachta, agus cearta an duine. Tion贸ladh an听42煤 CIP idir an tAontas agus an Astr谩il, arb 茅 an cruinni煤 is d茅ana铆 茅, sa Bhruis茅al i m铆 na Nollag听2020. Ina theannta sin, d鈥櫭硈t谩il an Bhruis茅il an 27煤 CIP idir an tAontas agus an Nua-Sh茅alainn i m铆 Feabhra 2023.
T谩 ionada铆ocht 谩 d茅anamh don Pharlaimint maidir lena caidreamh le t铆ortha eile an Aig茅in Chi煤in ag an Toscaireacht chun an Chomhthion贸il Pharlaimintigh idir OACPS agus AE (DACP). Mar aon le OACPS, t谩 DACP p谩irteach sa chomhthion贸l (CP idir ESACC agus AE), at谩 comhdh茅anta de l铆on comhionann ionadaithe AE agus ESACC. Is 茅 pr铆omhch煤ram na toscaireachta cruinnithe CP idir ESACC agus AE a ullmh煤, meast贸ireacht agus obair leantach a dh茅anamh ar ghn铆omha铆ochta铆 na Parlaiminte, cruinnithe a eagr煤 le daoine ardleibh茅il de chuid ESACC, agus saincheisteanna tr谩th煤la i nd谩il le cur chun feidhme Chomhaont煤 Sam贸 a phl茅. Tion贸ladh an ch茅ad seisi煤n den Chomhthion贸l Parlaiminteach idir ESACC agus AE in Luanda, Ang贸la an 21 Feabhra 2024 faoin t茅ama: A New Dawn in OACPS-Caidreamh AE: Towards a People-Led Partnership [T煤s R茅 Nua sa Chaidreamh idir ESACC agus AE: I dtreo Comhph谩irt铆ochta faoi sti煤ir Daoine. . Ar imeall an chruinnithe sin, tion贸ladh an cruinni煤 bunaidh den Tion贸l Parlaiminteach idir an tAig茅an Ci煤in agus an tAontas Eorpach.
听
Jonas Kraft / Anna Parfjonova