Bezpiecze艅stwo lotnicze
Wsp贸lne zasady, kt贸re stopniowo rozszerzono na ca艂y sektor lotniczy, gwarantuj膮 jednolity 颈听wysoki poziom bezpiecze艅stwa[1] na wewn臋trznym rynku transportu lotniczego.
Podstawa prawna
Artyku艂 100 ust.听2 .
Cele
Utworzenie pr贸bnego wewn臋trznego rynku transportu lotniczego w听po艂owie lat 90. XX wieku[2] wymaga艂o przyj臋cia wsp贸lnych zasad, aby zapewni膰 jednolity 颈听wysoki poziom bezpiecze艅stwa w sektorze.
Wyniki
Na szczeblu 艣wiatowym Organizacja Mi臋dzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO[3]) ustanawia minimalne standardy bezpiecze艅stwa, kt贸rych przestrzeganie zale偶y w听znacznym stopniu od dobrej woli jej pa艅stw cz艂onkowskich.
Utworzenie europejskiego wewn臋trznego rynku transportu lotniczego oznacza艂o, 偶e nale偶y zapewni膰 wszystkim pasa偶erom taki sam wysoki poziom bezpiecze艅stwa podczas wszystkich lot贸w w UE. Przepisy krajowe zast膮piono wsp贸lnymi wi膮偶膮cymi regulacjami na poziomie UE. Podobnie krajowe organy regulacyjne i systemy dobrowolnej wsp贸艂pracy mi臋dzy nimi, przede wszystkim dawne Zrzeszenie W艂adz Lotniczych[4], zast膮piono mechanizmem unijnym, w听kt贸rym uczestnicz膮 krajowe organy lotnictwa cywilnego, Komisja 颈听Europejska Agencja Bezpiecze艅stwa Lotniczego (EASA)[5]. Od 2003听r. do g艂贸wnych zada艅 EASA nale偶y przygotowywanie projekt贸w przepis贸w wykonawczych (na tej podstawie Komisja sporz膮dza nast臋pnie projekty akt贸w ustawodawczych). Komisja, agencja 颈听w艂a艣ciwe organy krajowe kontroluj膮 stosowanie tych przepis贸w w听zakresie w艂asnych kompetencji, ale te偶 wzajemnie si臋 wspieraj膮.
Wsp贸lne zasady bezpiecze艅stwa lotnictwa cywilnego wynikaj膮 z norm 颈听zalece艅 przyj臋tych przez ICAO, cho膰 cz臋sto te偶 je zaostrzaj膮. Stopniowo rozszerzono je na ca艂y sektor transportu lotniczego.
W 1994听r. do prawa wsp贸lnotowego przeniesiono zasady ICAO dotycz膮ce badania wypadk贸w lotniczych (dyrektywa 94/56/WE, p贸藕niej zast膮piona rozporz膮dzeniem (UE) nr听996/2010). Dochodzenia musz膮 by膰 w pe艂ni niezale偶ne i s艂u偶y膰 wy艂膮cznie okre艣leniu przyczyn wypadk贸w i zapobieganiu wypadkom w przysz艂o艣ci, a nie ustalaniu winy lub odpowiedzialno艣ci. T臋 sam膮 logik臋 prewencji bez kar zastosowano w听przepisach dotycz膮cych zg艂aszania zdarze艅 w听lotnictwie cywilnym (, 颈听 鈥� wszystkie zast膮piono nast臋pnie ). Od 2005听r. nieprawid艂owo艣ci odnotowywane na wszystkich etapach transportu lotniczego nale偶y zg艂asza膰 w艂a艣ciwym organom krajowym, kt贸re z听kolei przekazuj膮 te informacje EASA. Dane te s膮 przechowywane 颈听rozpowszechniane do cel贸w analitycznych.
Od 2003听r.[6] wsp贸lne zasady obejmuj膮 r贸wnie偶 zdatno艣膰 statk贸w powietrznych do lotu, to znaczy wymagany spos贸b ich zaprojektowania, budowy 颈听konserwacji. W听2008听r. przepisy te rozszerzono na operacje lotnicze 颈听szkolenie za艂贸g statk贸w powietrznych, tj. na spos贸b u偶ytkowania samolot贸w. Ponadto w 2009听r. obj臋to nimi bezpiecze艅stwo funkcjonowania port贸w lotniczych, zarz膮dzanie ruchem lotniczym 颈听s艂u偶by 偶eglugi powietrznej. Wszystkie te zasady maj膮 zastosowanie zar贸wno do produkt贸w, jak 颈听do organizacji oraz pracownik贸w odpowiedzialnych za ich projektowanie, budow臋, konserwacj臋 颈听u偶ytkowanie. Dotyczy to r贸wnie偶 statk贸w powietrznych 颈听przewo藕nik贸w z听pa艅stw spoza UE dzia艂aj膮cych na terenie Unii. W听2015听r. , na przyk艂ad aby uwzgl臋dni膰 rozw贸j bezza艂ogowych statk贸w powietrznych (dron贸w) i wzajemn膮 zale偶no艣膰 bezpiecze艅stwa lotnictwa 颈听innych obszar贸w, np. ochrony lotnictwa czy ochrony 艣rodowiska. We wniosku rozszerzono kompetencje EASA w听takich dziedzinach jak bezpiecze艅stwo (w听tym cyberbezpiecze艅stwo) 颈听ochrona 艣rodowiska. Zaproponowano r贸wnie偶 pewne zmiany w听strukturze EASA (np.听utworzenie rady wykonawczej wspomagaj膮cej zarz膮d 颈听dyrektora wykonawczego). Co wa偶niejsze, zaproponowano tak偶e wprowadzanie dw贸ch dodatkowych 藕r贸de艂 dochod贸w EASA (dotacje oraz op艂aty za zarz膮dzanie ruchem lotniczym 颈听s艂u偶by 偶eglugi powietrznej). Po intensywnych dyskusjach mi臋dzy Parlamentem 颈听Rad膮 w听lipcu 2018听r. przyj臋to uchylaj膮ce poprzednie rozporz膮dzenie podstawowe w听sprawie EASA ().
W 1996听r. Europejska Konferencja Lotnictwa Cywilnego (ECAC[7]) zainicjowa艂a program oceny bezpiecze艅stwa obcych statk贸w powietrznych (SAFA), kt贸ry pos艂u偶y艂 za podstaw臋 harmonizacji kontroli zagranicznych statk贸w powietrznych (europejskich 颈听innych) w听portach lotniczych pa艅stw cz艂onkowskich ICAO. Dzi臋ki temu mo偶na sprawdzi膰 zgodno艣膰 statk贸w z听okre艣lonymi przez t臋 organizacj臋 minimalnymi wymogami bezpiecze艅stwa[8]. Zgodnie z听 (kt贸r膮 zast膮pi艂o ) udzia艂 w听programie SAFA jest od 2006听r. obowi膮zkowy dla pa艅stw cz艂onkowskich UE. Od 2014听r. samoloty pa艅stw nale偶膮cych do EASA s膮 kontrolowane na podstawie niekiedy ostrzejszych norm agencji oraz w ramach inspekcji oceny bezpiecze艅stwa wsp贸lnotowych statk贸w powietrznych, uregulowanych w . EASA przechowuje wyniki tych kontroli. Wykryte uchybienia mog膮 prowadzi膰 do na艂o偶enia ogranicze艅 operacyjnych, a听nawet do wpisania linii lotniczych na czarn膮 list臋 przewo藕nik贸w, kt贸rych ze wzgl臋d贸w bezpiecze艅stwa obj臋to zakazem wykonywania przewoz贸w w听UE. Ta czarna lista powsta艂a w听2005听r. (). Jest ona regularnie aktualizowana 颈听publikowana (w听formie kolejnych zmian ), by pasa偶erowie, sprzedawcy bilet贸w lotniczych 颈听w艂a艣ciwe organy mieli zawsze dost臋p do jej najnowszej wersji.
Ponadto od listopada 2016听r. wszyscy operatorzy z听pa艅stw trzecich musz膮 wykaza膰 zgodno艣膰 z听normami bezpiecze艅stwa ICAO, by m贸c wykonywa膰 loty do Unii. Zgodno艣膰 t臋 potwierdza zezwolenie wydawane przez EASA ().
Wpisy na czarnej li艣cie wskazuj膮, 偶e poziom bezpiecze艅stwa lotnictwa cywilnego w听niekt贸rych cz臋艣ciach 艣wiata wymaga poprawy. W听tym celu Unia nawi膮za艂a wsp贸艂prac臋 z听ICAO 颈听udziela pomocy pa艅stwom, kt贸re maj膮 najwi臋ksze trudno艣ci w听tworzeniu skutecznych system贸w bezpiecze艅stwa lotniczego. Doprowadzi艂o to do zawarcia w 2006听r. umowy w sprawie ustanowienia (umowa WEOL), aby zintegrowa膰 s膮siad贸w UE w Europie Po艂udniowo-Wschodniej (Albania, Bo艣nia i Hercegowina, Macedonia P贸艂nocna, Czarnog贸ra, Serbia i Kosowo) oraz Norwegi臋 i Islandi臋 z wewn臋trznym rynkiem lotniczym UE. Umowa umo偶liwi艂a ju偶 zwi臋kszenie poziomu do艂膮czalno艣ci. Szwajcaria nie jest jej stron膮, ale zawar艂a w艂asn膮 umow臋 lotnicz膮 z UE, a mianowicie , kt贸ra integruje ten kraj z wewn臋trznym rynkiem transportu lotniczego UE. Unia zawar艂a r贸wnie偶 euro艣r贸dziemnomorskie umowy lotnicze z , i . Stanowi膮 one ramy regulacyjne dla r贸偶nych obszar贸w, w tym wysokich norm bezpiecze艅stwa, zabezpieczenia praw pasa偶er贸w i konkurencji.
Warto zauwa偶y膰, 偶e mi臋dzynarodowa wsp贸艂praca w听dziedzinie bezpiecze艅stwa lotniczego ma r贸wnie偶 u艂atwi膰 wymian臋 towar贸w 颈听us艂ug, dla kt贸rej barier膮 mog膮 by膰 r贸偶nice w krajowych normach technicznych. Dlatego te偶 Unia zawar艂a z听g艂贸wnymi partnerami w听dziedzinie 偶eglugi powietrznej (Stany Zjednoczone, Kanada 颈听Brazylia) umowy o听wzajemnym uznaniu poziom贸w bezpiecze艅stwa. Z听kolei EASA podpisuje uzgodnienia robocze dotycz膮ce okre艣lonych projekt贸w z听partnerami przemys艂owymi z听kraj贸w, kt贸re nie korzystaj膮 z听um贸w o听wzajemnym uznaniu. Towary 颈听us艂ugi obj臋te tymi umowami i uzgodnieniami mog膮 by膰 przedmiotem swobodnej wymiany mi臋dzy pa艅stwami-stronami.
Gdy wsp贸艂praca mi臋dzy UE (i jej pa艅stwami cz艂onkowskimi) a pa艅stwem spoza UE s艂u偶y wzajemnemu uznawaniu certyfikat贸w, podpisuje si臋 dwustronn膮 umow臋 w sprawie bezpiecze艅stwa lotniczego. Do tej pory UE zawar艂a ze Stanami Zjednoczonymi, Kanad膮, Brazyli膮, Chinami i Japoni膮. W pa藕dzierniku 2021听r. UE podpisa艂a , aby propagowa膰 wysokie standardy w takich dziedzinach jak bezpiecze艅stwo lotnicze, ochrona lotnictwa i zarz膮dzanie ruchem lotniczym.
22听wrze艣nia 2020听r. Komisja zaproponowa艂a now膮 wersj臋 inicjatywy dotycz膮cej jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej (zob. nota tematyczna 3.4.8).
29听listopada 2022听r. , w kt贸rej okre艣li艂a wizj臋 i plan przysz艂ego rozwoju europejskiego rynku dron贸w. Przedstawi艂a w niej wymogi techniczne dotycz膮ce bezza艂ogowych statk贸w powietrznych lub dron贸w ustalone na podstawie unijnych ram bezpiecze艅stwa. W nowym planie okre艣lono, jak Europa mo偶e prowadzi膰 szeroko zakrojone komercyjne operacje z u偶yciem dron贸w, a jednocze艣nie zapewni膰 sektorowi dron贸w nowe mo偶liwo艣ci.
Rola Parlamentu Europejskiego
Parlament aktywnie wspiera tworzenie skutecznego europejskiego systemu bezpiecze艅stwa lotnictwa cywilnego i zawsze k艂adzie szczeg贸lny nacisk na prawo pasa偶er贸w do informacji i skuteczno艣膰 EASA.
Ju偶 w听dyrektywie w听sprawie programu SAFA pos艂owie uznali, 偶e ma on s艂u偶y膰 r贸wnie偶 publicznemu pi臋tnowaniu przewo藕nik贸w lotniczych, kt贸rzy nie przestrzegaj膮 mi臋dzynarodowych norm bezpiecze艅stwa. Parlament apelowa艂 tak偶e, by Komisja mog艂a rozszerza膰 na ca艂膮 Uni臋 艣rodki przyj臋te przez dane pa艅stwo cz艂onkowskie w听wyniku kontroli SAFA. W ten spos贸b pos艂owie umo偶liwili powstanie czarnej listy. Dzi臋ki Parlamentowi jej publikacja sta艂a si臋 te偶 obowi膮zkowa. Ponadto wprowadzono wym贸g zwrotu ceny biletu lub zmiany planu podr贸偶y pasa偶er贸w w听razie odwo艂ania lotu w听nast臋pstwie wpisania danej linii lotniczej na t臋 list臋. Pos艂owie od pocz膮tku chcieli, by EASA wykonywa艂a zadania techniczne w听spos贸b niezale偶ny 颈听dysponowa艂a jak najszerszymi kompetencjami. Ostatecznie nast膮pi艂o to w听2008听r. Parlament zapewni艂 agencji skuteczny i odstraszaj膮cy 艣rodek przymusu w postaci mo偶liwo艣ci nak艂adania kar pieni臋偶nych proporcjonalnie do wykrocze艅. Komisja Transportu i Turystyki regularnie zaprasza przedstawicieli EASA do wymiany pogl膮d贸w na tematy dotycz膮ce bezpiecze艅stwa lotniczego, takie jak wsp贸艂zale偶no艣ci mi臋dzy bezpiecze艅stwem lotnictwa cywilnego a r贸偶nymi czynnikami spo艂eczno-gospodarczymi, wzajemne uznawanie certyfikat贸w i wsp贸艂praca z Federaln膮 Administracj膮 Lotnictwa Cywilnego, integracja bezza艂ogowych statk贸w powietrznych z przestrzeni膮 powietrzn膮 UE oraz wp艂yw globalnych pandemii i konflikt贸w zbrojnych na bezpiecze艅stwo lotnicze w Europie.
W听2016听r. Parlament z听zadowoleniem przyj膮艂 te偶 wniosek Komisji dotycz膮cy przegl膮du rozporz膮dzenia podstawowego w听sprawie EASA (), kt贸ry ma zapewni膰 jak najwy偶szy poziom bezpiecze艅stwa w听lotnictwie. We wniosku podkre艣lono zw艂aszcza potrzeb臋 przyj臋cia przepis贸w niezb臋dnych, by dostosowa膰 EASA do aktualnej sytuacji w听lotnictwie, np. nasilenia ruchu lotniczego, powszechnego stosowania dron贸w, strefy konfliktu w听s膮siedztwie europejskim 颈听coraz bardziej skomplikowanych technologii. W听2017听r. Parlament wezwa艂 Komisj臋 颈听Rad臋, by przydzieli艂y EASA zasoby 颈听personel wystarczaj膮ce do zapewnienia wysokich standard贸w bezpiecze艅stwa oraz wzmocnienia roli agencji na arenie mi臋dzynarodowej.
Najwa偶niejsze akty prawne przyj臋te niedawno przez Parlament Europejski w听tej dziedzinie:
听
Ariane Debyser / Olena Kuzhym