Ϸվ

Διαχείριση της αλιείας στην ΕΕ

Η διαχείριση της αλιείας στο πλαίσιο της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑΠ) βασίζεται στην ανάγκη να διασφαλιστούν η περιβαλλοντικά βιώσιμη εκμετάλλευση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων και η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του κλάδου. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει νομοθεσία σχετικά με την πρόσβαση στα ύδατα της Ένωσης, την κατανομή και τη χρήση των πόρων, τα συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα, τους περιορισμούς των αλιευτικών προσπαθειών και τεχνικά μέτρα.

Νομική βάση

Άρθρα38έως43 της .

Στόχοι

Κύριος στόχος είναι να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του κλάδου μέσω της βιώσιμης εκμετάλλευσης των πόρων.

Επιτεύγματα

A. Κανόνες που διέπουν την πρόσβαση σε ύδατα και πόρους

Κατά γενικό κανόνα, τα αλιευτικά σκάφη που είναι νηολογημένα στο μητρώο αλιευτικού στόλου της ΕΕ έχουν ίση πρόσβαση σε όλα τα ύδατα και τους πόρους της Ένωσης. Υπάρχουν ορισμένες προσωρινές εξαιρέσεις από αυτόν τον κανόνα, οι οποίες θα παύσουν να ισχύουν στο τέλος του 2032. Αυτές είναι οι εξής:

1. Περιορισμοί πρόσβασης εντός της ζώνης των12 ναυτικών μιλίων

Στα ύδατα μέχρι12 ναυτικά μίλια από τις ακτές τους, τα κράτη μέλη μπορούν να επιτρέπουν την πρόσβαση μόνο στις ακόλουθες τρεις ομάδες σκαφών και αλιευτικών δραστηριοτήτων:

  • σκάφη που κατά παράδοση αλιεύουν στα ύδατα αυτά από παρακείμενα λιμάνια·
  • σκάφη που προσδιορίζονται στο πλαίσιο υφιστάμενων σχέσεων γειτονίας·
  • αλιευτικά σκάφη που εμπίπτουν στις ρυθμίσεις που περιέχονται στο παράρτημα I του .

2. Περιορισμοί πρόσβασης εντός της ζώνης των100 ναυτικών μιλίων από τις ακτές των εξόχως απόκεντρων περιοχών

Στα ύδατα μέχρι100 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης των εξόχως απόκεντρων περιοχών της Ένωσης, η πρόσβαση μπορεί να περιορίζεται στις ακόλουθες ομάδες σκαφών:

  • σκάφη νηολογημένα στα λιμάνια αυτών των περιοχών·
  • σκάφη που κατά παράδοση αλιεύουν σε αυτά τα ύδατα.

B. Ο στόχος της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης

Η διατήρηση των πόρων μέσω της προσαρμογής της αλιευτικής ικανότητας στις αλιευτικές δυνατότητες αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της ΚΑΠ. Για την επίτευξη βιώσιμης εκμετάλλευσης, η διαχείριση των ιχθυαποθεμάτων πρέπει να βασίζεται στην αρχή της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης (ΜΒΑ). Για τον σκοπό αυτόν, η ΚΑΠ βασίζει τις αποφάσεις της στις βέλτιστες διαθέσιμες επιστημονικές συμβουλές και εφαρμόζει την αρχή της προφύλαξης, σύμφωνα με την οποία η έλλειψη επαρκών επιστημονικών πληροφοριών δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την αναβολή ή την παράλειψη λήψης μέτρων για τη διατήρηση των ειδών. Η βιώσιμη εκμετάλλευση σημαίνει επίσης ότι στη διαχείριση της αλιείας πρέπει να εφαρμοσθεί προοδευτικά μια βάσει οικοσυστήματος προσέγγιση.

C. Αλιευτικές δυνατότητες

Κάθε χρόνο, η ΕΕ κατανέμει αλιευτικές δυνατότητες για τα περισσότερα εμπορικά είδη, οι οποίες εκφράζονται ως συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα (TAC). Με βάση τις επιστημονικές αξιολογήσεις του Διεθνούς Συμβουλίου για την Εξερεύνηση των Θαλασσών (ΔΣΕΘ) και της Επιστημονικής, Τεχνικής και Οικονομικής Επιτροπής Αλιείας (ΕΤΟΕΑ), η Επιτροπή υποβάλλει στο Συμβούλιο τις προτάσεις της σχετικά με τα συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα (TAC) πριν από το τέλος κάθε έτους. Τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο των ρυθμίσεων πολυετών σχεδίων διαχείρισης, τα όρια των αλιευμάτων διακρίνονται από μεγαλύτερη σταθερότητα και δίνουν έτσι στους αλιείς τη δυνατότητα να προγραμματίζουν καλύτερα τις δραστηριότητές τους.

D. Η αρχή της σχετικής σταθερότητας

Οι αλιευτικές δυνατότητες κατανέμονται μεταξύ των κρατών μελών κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η σχετική σταθερότητα των αλιευτικών δραστηριοτήτων κάθε κράτους μέλους για κάθε απόθεμα. Η αρχή της σχετικής σταθερότητας, η οποία βασίζεται συγκεκριμένα στα ιστορικά επίπεδα αλιευμάτων, απαιτεί τη διατήρηση ενός σταθερού ποσοστού επιτρεπόμενης αλιευτικής προσπάθειας για τα κύρια εμπορικά είδη για κάθε κράτος μέλος. Η αλιευτική προσπάθεια πρέπει γενικά να είναι σταθερή μακροπρόθεσμα, λαμβανομένης υπόψη της σημασίας διατήρησης της αλιείας, ιδίως σε περιοχές που εξαρτώνται στον μέγιστο βαθμό από την αλιεία.

E. Καλύτερη προσαρμογή της αλιευτικής ικανότητας

Σύμφωνα με τον στόχο της ΚΑΠ για βιώσιμη εκμετάλλευση, η ισορροπία μεταξύ των αλιευτικών δυνατοτήτων και της αλιευτικής ικανότητας βελτιώνεται. Αυτό οφείλεται κυρίως στη βελτίωση της κατάστασης σημαντικών αλιευτικών αποθεμάτων μέσω της εκμετάλλευσης ολοένα και περισσότερων αποθεμάτων βάσει της µέγιστης βιώσιµης απόδοσης (ΜΒΑ), αλλά και στη μείωση της ικανότητας του αλιευτικού στόλου της ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι οικονομικές επιδόσεις του μεγαλύτερου μέρους των αλιευτικών στόλων της ΕΕ έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) εκτιμήθηκε σε 4,5δισεκατομμύριαEUR το2017, μειούμενη σε 3,3δισεκατομμύριαEUR το2021. Το εκτιμώμενο ακαθάριστο κέρδος μειώθηκε από 2 δισεκατομμύριαEUR το2017 σε 1,19δισεκατομμύριαEUR το2021.

F. Νέος κανονισμός σχετικά με τεχνικά μέτρα

Τα τεχνικά μέτρα είναι εργαλεία για την υποστήριξη της εφαρμογής της ΚΑΠ. Σε γενικές γραμμές, αποσκοπούν στην πρόληψη της αλίευσης ιχθυδίων, μη εμπορικών ειδών και άλλων θαλάσσιων ζώων. Δεδομένης της ανάγκης να υιοθετηθεί μια νέα προσέγγιση ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των τεχνικών μέτρων, στις 20Ιουνίου2019, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον . Ο κανονισμός αυτός επικαιροποιεί και ενοποιεί τους υφιστάμενους ορισμούς των αλιευτικών εργαλείων και των αλιευτικών δραστηριοτήτων και αποσκοπεί στο να διασφαλιστεί η ομοιομορφία όσον αφορά την ερμηνεία και την εφαρμογή των τεχνικών κανόνων. Επίσης, καθορίζει τεχνικά μέτρα που αφορούν την αλίευση και την εκφόρτωση θαλάσσιων βιολογικών πόρων, τη χρήση αλιευτικών εργαλείων και την αλληλεπίδραση των αλιευτικών δραστηριοτήτων με τα θαλάσσια οικοσυστήματα.

1. Κοινά τεχνικά μέτρα

Στον κανονισμό προβλέπονται κοινά τεχνικά μέτρα που εφαρμόζονται σε όλα τα ενωσιακά ύδατα και, κατά περίπτωση, στην ερασιτεχνική αλιεία:

  • απαγόρευση καταστροφικών αλιευτικών εργαλείων ή καταστροφικών αλιευτικών μεθόδων στο πλαίσιο των οποίων χρησιμοποιούνται εκρηκτικές ύλες, δηλητηριώδεις ή ναρκωτικές ουσίες, ηλεκτρικό ρεύμα, αεροσφύρες ή άλλα κρουστικά εργαλεία, συρόμενα προσαρτήματα και αρπάγες για τη συλλογή ερυθρών κοραλλιών ή άλλων τύπων κοραλλιών ή κοραλλιοειδών οργανισμών, και ορισμένα ψαροντούφεκα·
  • γενικοί περιορισμοί στη χρήση συρόμενων εργαλείων, στατικών διχτυών και παρασυρόμενων διχτυών·
  • γενική απαγόρευση αλίευσης ευαίσθητων ειδών·
  • απαγόρευση της χρήσης ειδικού αλιευτικού εξοπλισμού σε ευαίσθητους οικοτόπους, συμπεριλαμβανομένων των ευπαθών θαλάσσιων οικοσυστημάτων·
  • καθορισμός ελάχιστου μεγέθους αναφοράς διατήρησης (ΕΜΑΔ), δηλαδή ελάχιστου μεγέθους για τα είδη που μπορούν να διατηρούνται επί του σκάφους και/ή να εκφορτώνονται·
  • μέτρα μείωσης των απορρίψεων, όπως η ανάπτυξη πιλοτικών έργων για τη διερεύνηση μεθόδων μείωσης των ανεπιθύμητων αλιευμάτων.

2. Περιφερειοποίηση των τεχνικών μέτρων

Ο κανονισμός θεσπίζει ένα πλαίσιο για την προσαρμογή των τεχνικών μέτρων στις περιφερειακές ιδιαιτερότητες της αλιείας. Η διαδικασία περιφερειοποίησης θα πρέπει να υλοποιηθεί μέσω μιας προσέγγισης «από τη βάση προς την κορυφή», σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη, σε στενή συνεργασία με τον κλάδο στα πλαίσια τοπικών γνωμοδοτικών συμβουλίων, θα είναι σε θέση να υποβάλλουν κοινές συστάσεις για τα ακόλουθα τεχνικά μέτρα:

  • επιλεκτικά ως προς το μέγεθος και ως προς το είδος εργαλεία·
  • απαγόρευση ή περιορισμό των αλιευτικών δραστηριοτήτων σε ορισμένες ζώνες και περιόδους·
  • καθορισμό ελάχιστου μεγέθους αναφοράς διατήρησης (ΕΜΑΔ), δηλαδή ελάχιστου μεγέθους για τα είδη που μπορούν να διατηρούνται επί του σκάφους και/ή να εκφορτώνονται·
  • δημιουργία περιοχών απαγόρευσης αλιείας σε πραγματικό χρόνο, με σκοπό να διασφαλίζεται η προστασία ευαίσθητων ειδών ή συγκεντρώσεων ιχθυδίων, γεννητόρων ειδών ιχθύων ή οστρακοειδών·
  • χρήση καινοτόμων αλιευτικών εργαλείων·
  • μέτρα διατήρησης·
  • προσωρινά σχέδια απορρίψεων·
  • καθορισμό πιλοτικών προγραμμάτων που αναπτύσσουν ένα σύστημα πλήρους τεκμηρίωσης αλιευμάτων και απορρίψεων βάσει μετρήσιμων επιδιώξεων και στόχων.

G. Πολυετή σχέδια διαχείρισης

Τα πολυετή σχέδια διαχείρισης επιδιώκουν τη διατήρηση του όγκου των αποθεμάτων εντός ασφαλών βιολογικών ορίων για τις διάφορες θαλάσσιες λεκάνες της Ένωσης. Τα σχέδια αυτά ορίζουν τα μέγιστα επίπεδα αλιευμάτων και σειρά τεχνικών μέτρων, λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά κάθε αποθέματος και είδους αλιείας (είδος-στόχο, χρησιμοποιούμενα αλιευτικά εργαλεία, κατάσταση του σχετικού αποθέματος) και τον οικονομικό αντίκτυπο των μέτρων στο συγκεκριμένο είδος αλιείας.

H. Πολυετή σχέδια αποκατάστασης αποθεμάτων

Τα πολυετή σχέδια αποκατάστασης αποθεμάτων εφαρμόζονται για ιχθυαποθέματα που βρίσκονται σε κίνδυνο. Βασίζονται σε επιστημονικές συμβουλές και προβλέπουν όρια για την αλιευτική προσπάθεια, όπως για παράδειγμα όρια στον αριθμό των ημερών κατά τις οποίες τα σκάφη βρίσκονται στα ανοιχτά. Διασφαλίζουν τη «διατήρηση σε βιώσιμα επίπεδα των επιπτώσεων των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια οικοσυστήματα».

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, το Κοινοβούλιο έχει διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της νομοθεσίας στον τομέα της διαχείρισης της αλιείας. Μερικά από τα πιο πρόσφατα και σημαντικά επιτεύγματα είναι τα εξής:

Στις 6Ιουλίου2016 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον . Τούτη η νέα περιφερειακή προσέγγιση λαμβάνει υπόψη της τις ισχυρές βιολογικές αλληλεπιδράσεις που υφίστανται. Θεσπίζει σχέδιο διαχείρισης της αλιείας πολλών ειδών, το οποίο συνεκτιμά τη δυναμική στην περιοχή μεταξύ των αποθεμάτων γάδου, ρέγκας και παπαλίνας και λαμβάνει επίσης υπόψη τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα για τα εν λόγω αποθέματα, και συγκεκριμένα τα αποθέματα ευρωπαϊκής χωματίδας, καλκανιού, (Platichtys flesus) καλκανιού (Psetta maxima) και πησσιού.

Στις 14Σεπτεμβρίου2016 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον .

Στις 23Νοεμβρίου2016 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον για τη σύσταση μακροπρόθεσμου σχεδίου για τα αποθέματα γάδου και τις αλιευτικές δραστηριότητες που εκμεταλλεύονται τα αποθέματα αυτά. Στόχος της αναθεώρησης του σχεδίου ήταν να εξασφαλιστεί η εκμετάλλευση που αποκαθιστά και διατηρεί τα αποθέματα γάδου πάνω από τα επίπεδα που μπορούν να παράγουν τη μέγιστη βιώσιμη απόδοση.

Στις4 Ιουλίου2018, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον για τη θέσπιση πολυετούς σχεδίου για τα βενθοπελαγικά αποθέματα στη Βόρεια Θάλασσα και για τις αλιευτικές δραστηριότητες εκμετάλλευσης των εν λόγω αποθεμάτων, με τον οποίο εξειδικεύονται οι λεπτομέρειες σχετικά με την εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης στη Βόρεια Θάλασσα. Το σχέδιο περιλαμβάνει την εκμετάλλευση ενός καταλόγου βενθοπελαγικών αποθεμάτων στη Βόρεια Θάλασσα και, εφόσον τα εν λόγω αποθέματα εκτείνονται πέραν αυτής, στα παρακείμενα σε αυτήν ύδατα.

Στις 13Νοεμβρίου2018 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη Στις 29Σεπτεμβρίου2020 η Επιτροπή απέσυρε την αντίστοιχη πρότασή της.

Στις 19Μαρτίου2019 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον για τη θέσπιση πολυετούς σχεδίου για τα αποθέματα που αλιεύονται στα Δυτικά Ύδατα και στα παρακείμενα ύδατα, και τις αλιευτικές δραστηριότητες εκμετάλλευσης των εν λόγω αποθεμάτων.

Στις 20Ιουνίου2019 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον για τη θέσπιση πολυετούς σχεδίου σχετικά με τις αλιευτικές δραστηριότητες εκμετάλλευσης βενθοπελαγικών αποθεμάτων στη δυτική Μεσόγειο Θάλασσα.

Στις 20Ιουνίου2019 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον σχετικά με πολυετές σχέδιο αποκατάστασης για τον ξιφία της Μεσογείου.

Στις 20Ιουνίου2019 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον σχετικά με τη διατήρηση αλιευτικών πόρων και την προστασία θαλάσσιων οικοσυστημάτων μέσω τεχνικών μέτρων.

Στις21Ιανουαρίου2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα με τίτλο . Στο ψήφισμα αυτό, το Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν την επιστημονική κάλυψη όσον αφορά την εκμετάλλευση των ιχθυαποθεμάτων και την εφαρμογή της οικοσυστημικής προσέγγισης για τη διαχείριση της αλιείας, καθώς και τη βελτίωση της επιλεκτικότητας και των ποσοστών επιβίωσης των ειδών που δεν αποτελούν στόχο της αλιείας. Διατύπωσε περαιτέρω συστάσεις για την επέκταση του δικτύου προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών (ΠΘΠ) και τη βελτίωση της διαχείρισής τους.

Στις 25Μαρτίου2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε . Στο ψήφισμα αυτό, το Κοινοβούλιο ζήτησε να βελτιωθεί η υποβολή αναφορών σχετικά με την απώλεια αλιευτικών εργαλείων στη θάλασσα και πρότεινε την ανάπτυξη νέων εργαλείων για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση αλιευτικών εργαλείων που χάνονται στη θάλασσα και την καταγραφή δεδομένων σχετικά με τα θαλάσσια απορρίμματα. Ζήτησε επίσης μεγαλύτερη χρηματοδότηση και έρευνα για την εξεύρεση εναλλακτικών και περιβαλλοντικά φιλικών υλικών προς χρήση κατά τον σχεδιασμό αλιευτικών εργαλείων. Τέλος, το Κοινοβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να δημιουργήσει ένα ειδικό ταμείο για τη στήριξη των κρατών μελών, καθώς και την κατάρτιση σε επίπεδο ΕΕ ενός σχεδίου δράσης για την καταπολέμηση της δημιουργίας απορριμμάτων.

Στις 15Μαρτίου2023, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον για τη θέσπιση μέτρων διατήρησης και διαχείρισης για τη διατήρηση του τόνου νοτίου ημισφαιρίου.

Στις 9Μαΐου2023, το Κοινοβούλιο ενέκρινε . Στο ψήφισμα αυτό, το Κοινοβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να θεσπίσει έναμη δεσμευτικό προαιρετικό κανονιστικό πλαίσιο για τη συνδιαχείριση της αλιείας. Το Κοινοβούλιο τόνισε ότι τα μέτρα της ΕΕ για τη συνδιαχείριση θα πρέπει να επικεντρώνονται σε πρωτοβουλίες σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, καθώς και στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.

Στις 13Σεπτεμβρίου2023 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον για τη θέσπιση πολυετούς σχεδίου διαχείρισης του τόνου στον Ανατολικό Ατλαντικό και στη Μεσόγειο. Ο κανονισμός αυτός βασίζεται στον , που θέσπισε ένα σχέδιο που λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες των διαφόρων τύπων αλιευτικών εργαλείων και τεχνικών αλιείας και προωθεί τη χρήση επιλεκτικών αλιευτικών εργαλείων με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, συμβάλλοντας κατ' αυτόν τον τρόπο στην επίτευξη δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τις τοπικές κοινότητες.

Στις 4Οκτωβρίου2023, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον σχετικά με ορισμένες διατάξεις περί αλιείας στην περιοχή της συμφωνίας της ΓΕΑΜ (Γενική Επιτροπή Αλιείας για τη Μεσόγειο).

Στις 13Δεκεμβρίου2023 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον σχετικά με τη θέσπιση προγράμματος τεκμηρίωσης αλιευμάτων για τον τόνο (Thunnus thynnus).

Στις18Ιανουαρίου2024, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με το σχέδιο δράσης της ΕΕ: προστασία και αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων για μια βιώσιμη και ανθεκτική αλιεία. Το ψήφισμα αυτό ζητούσε μια ισορροπημένη προσέγγιση όσον αφορά τον ορισμό και την εφαρμογή των προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών, με παράλληλη διασφάλιση της αποτελεσματικής συμμετοχής των αλιέων στον χαρακτηρισμό και τη διαχείρισή τους. Επίσης, έκανε έκκληση για απαγόρευση όλων των περιβαλλοντικά επιζήμιων εξορυκτικών βιομηχανικών δραστηριοτήτων, όπως οι εξορυκτικές δραστηριότητες και η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων, σε ΠΘΠ. Το Κοινοβούλιο κάλεσε επίσης την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τα προστατευτικά ή ρυθμιστικά μέτρα που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων διατήρησης και αποκατάστασης για κάθε μία από όλες αυτές τις ΠΘΠ.

Στις 13Μαρτίου2024, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τον για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ)2017/2107 για τον καθορισμό μέτρων διαχείρισης, διατήρησης και ελέγχου που εφαρμόζονται στη ζώνη της σύμβασης της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση των Θυννοειδών του Ατλαντικού (ICCAT) και του κανονισμού (ΕΕ)2023/2053 για τη θέσπιση πολυετούς σχεδίου διαχείρισης του ερυθρού τόνου στον Ανατολικό Ατλαντικό και στη Μεσόγειο.

Marcus Ernst Gerhard Breuer