Comhar Breithi煤nach in 谩bhair shibhialta
T谩 saorghluaiseacht earra铆, seirbh铆s铆, caipitil agus daoine thar theorainneacha ag dul i m茅id i gc贸na铆. In 谩bhair dl铆 shibhialta a bhfuil impleachta铆 trasteorann acu, t谩 comhar breithi煤nach 谩 fhorbairt ag an Aontas Eorpach agus, ar an gcaoi sin, t谩 naisc 谩 gcruth煤 aige idir na c贸rais dl铆 茅ags煤la. Is iad na pr铆omhchusp贸ir铆 at谩 leis sin n谩 deimhneacht dhl铆thi煤il agus rochtain 茅asca agus 茅ifeachtach ar an gceartas a bhaint amach, rud lenar g谩 an dl铆nse inni煤il a shainaithint, an dl铆 is infheidhme a ainmni煤 go soil茅ir agus n贸sanna imeachta forfheidhmithe agus aitheantais at谩 gasta agus 茅ifeachtach a bheith ann.
Bun煤s dl铆
Airteagal听81 den Chonradh ar Fheidhmi煤 an Aontais Eorpaigh (CFAE); Pr贸tacal Uimh. 21 agus Pr贸tacal Uimh.听22 at谩 i gceangal leis na Conartha铆.
颁耻蝉辫贸颈谤铆
I limist茅ar Eorpach ceartais, n铆or cheart daoine aonair a chosc n谩 a dh铆spreagadh 贸na gcearta a fheidhmi煤. N铆or cheart neamhr茅ireacht n谩 castacht c贸ras dl铆 n贸 riarach谩in sna Ballst谩it a bheith ina mbac. Cumhda铆onn reachta铆ocht sa r茅imse 铆ogair sin an dl铆 sibhialta clasaiceach, lena n-谩ir铆tear roinnt mhaith r茅ims铆 贸n dl铆 teaghlaigh go dt铆 dl铆 na gconartha铆 go dt铆 an dl铆 um dh铆olach谩in. Cumhda铆onn s铆 freisin an dl铆 n贸s imeachta sibhialta, rud a bh铆 mar shaincheart eisiach ag na Ballst谩it go dt铆 le d茅ana铆. Is faoi dhl铆 sibhialta an Aontais a thagann r茅imse na rialacha a bhaineann leis an dl铆 conarthach pr铆obh谩ideach san Aontas, ach t谩 an r茅imse sin nasctha go dl煤th le saorghluaiseacht earra铆 agus seirbh铆s铆 agus, d谩 bhr铆 sin, riala铆tear 茅 le for谩lacha an Chonartha ar an margadh aonair (2.1.7).
T谩 s茅 mar aidhm leis an dl铆 idirn谩isi煤nta pr铆obh谩ideach (DIP) d茅ile谩il le gn茅ithe trasteorann na saincheisteanna uile a bhaineann leis an gcaidreamh idir daoine pr铆obh谩ideacha, amhail an dl铆 teaghlaigh, an dl铆 r茅admhaoine agus dl铆 na gconartha铆. N铆 m贸r don Chomhairle bearta a bhaineann leis an dl铆 teaghlaigh a bhfuil impleachta铆 trasteorann acu a ghlacadh d鈥檃on toil (Airteagal听81(3) CFAE, an dara fomh铆r). Is iad na pr铆omhuirlis铆 chun rochtain ar an gceartas trasteorann a 茅asc煤 n谩 prionsabal an aitheantais fhrithph谩irtigh, at谩 bunaithe ar mhuin铆n fhrithph谩irteach idir na Ballst谩it, agus comhar breithi煤nach d铆reach idir c煤irteanna n谩isi煤nta.
B铆onn tionchar d铆reach ag DIP ar dhl铆ch贸ras AE. Mar shampla, t谩 an caidreamh idir t铆ortha nach den Aontas iad agus na Ballst谩it a bhaineann le h谩bhair bhreithi煤nacha shibhialta faoi threoir chreat Choinbhinsi煤in iltaobhacha na H谩ige. T谩 an tAontas ina Chomhalta de (HCCH) 贸n 3听Aibre谩n听2007. Is eagra铆ocht dhomhanda idir-rialtasach 铆 Comhdh谩il na H谩ige a bhfuil s茅 mar aidhm l茅i na rialacha at谩 leagtha amach in DIP a aont煤 de r茅ir a ch茅ile. D谩 bhr铆 sin, d茅anann s铆 ionstraim铆 dl铆 iltaobhacha a fhorbairt agus a sheirbhe谩il, arb ionstraim铆 iad at谩 ceangailteach 贸 thaobh dl铆 i dt铆ortha at谩 ina bp谩irtithe sa Chomhdh谩il. T谩 HCCH comhdh茅anta de 91听chomhalta (90听st谩t agus an tAontas Eorpach) agus glacann s茅 coinbhinsi煤in a bhaineann le saincheisteanna dl铆 shibhialta amhail an tseirbhe谩il pr贸isis, fianaise a ghlacadh thar lear, rochtain ar cheartas, fuadach idirn谩isi煤nta leana铆, ucht谩il idir t铆ortha, easaontachta铆 dl铆the maidir le foirm na ndi煤scairt铆 tiomnacha, oibleag谩id铆 cothabh谩la, aithint colscartha铆, agus deireadh a chur le doicim茅id phoibl铆 choigr铆che a dh茅anamh dleathach.
Is 茅 an n铆 is m贸 a bhf茅achtar lena dh茅anamh le gn铆omha铆ocht AE i r茅imse an chomhair bhreithi煤naigh in 谩bhair shibhialta n谩 na cusp贸ir铆 seo a leanas a bhaint amach:
- a 谩irithi煤 go mbeidh ardleibh茅al deimhneachta dl铆thi煤la ann do shaor谩naigh i gcaidreamh trasteorann arna rial煤 ag an dl铆 sibhialta;
- rochtain 茅asca agus 茅ifeachtach ar an gceartas sibhialta a r谩th煤 do shaor谩naigh chun d铆osp贸id铆 trasteorann a r茅iteach;
- ionstraim铆 comhair trasteorann a shimpli煤 idir c煤irteanna sibhialta n谩isi煤nta;
- tac煤 le hoili煤int na mbreithi煤na agus na foirne breithi煤na铆.
N铆 m贸r gach gn铆omh reachtach at谩 谩 ullmh煤 a chur ar aghaidh chuig na parlaimint铆 n谩isi煤nta (Airteagal听12 den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE)). Sa bhreis air sin, t谩 s茅 de cheart ag parlaimint铆 n谩isi煤nta ag贸id a dh茅anamh i gcoinne cinnt铆 maidir le gn茅ithe 谩irithe den dl铆 teaghlaigh a bhfuil impleachta铆 trasteorann acu. N铆 f茅idir na cinnt铆 sin a dh茅anamh faoin ngn谩thn贸s imeachta reachtach ach amh谩in mura gcuireann aon pharlaimint n谩isi煤nta ina n-aghaidh (Airteagal听81(3) CFAE, an tr铆煤 fomh铆r).
A bhfuil bainte amach
A. Forbairt dl铆 phr铆omha i leith comhar breithi煤nach in 谩bhair shibhialta
N铆 raibh comhar breithi煤nach in 谩bhair shibhialta ar cheann de chusp贸ir铆 an Chomhphobail Eorpaigh nuair a glacadh an conradh bunaidh. In Airteagal 220 den Chonradh ag bun煤 an Chomhphobail Eorpaigh, 谩fach, sonra铆odh go raibh s茅 de cheangal ar na Ballst谩it 鈥榞o simpleofar na foirmi煤lachta铆 a bhaineann le breithi煤nais 贸 ch煤irteanna n贸 贸 bhins铆, agus d谩mhachtain铆 eadr谩na, a aithint agus a fhorghn铆omh煤 go c贸mhalartach鈥�. Rinneadh comhar breithi煤nach in 谩bhair shibhialta, i gcomhth茅acs idir-rialtasach 鈥榗eartas agus gn贸tha铆 baile鈥�, a 谩ireamh go hoifigi煤il laistigh de r茅im ghn铆omha铆ochta AE le Conradh Maastricht (1.1.3). Le Conradh Amstardam, tugadh comhar breithi煤nach in 谩bhair shibhialta isteach laistigh de r茅imse an Chomhphobail, agus 茅 谩 aistri煤 贸 CAE go dt铆 an Conradh ag bun煤 an Chomhphobail Eorpaigh, ach n铆or cuireadh faoi r茅ir mhodh an Chomhphobail 茅. Le Conradh Nice (1.1.4), ceada铆odh bearta a bhaineann le comhar breithi煤nach in 谩bhair shibhialta 鈥� seachas an dl铆 teaghlaigh 鈥� a ghlacadh, agus 煤s谩id 谩 baint as an n贸s imeachta comhchinnteoireachta reachta铆.
Le Comhairle Eorpach Tampere (Deireadh F贸mhair 1999), leagadh s铆os bun煤s do Limist茅ar Eorpach an Cheartais. Tar 茅is gur aithn铆odh n谩r leor an m茅id a bh铆 d茅anta chun 茅 sin a chur chun feidhme, rinneadh plean gn铆omha铆ochta nua le haghaidh 2005-2010 a sheoladh ag Comhairle Eorpach na H谩ige (Samhain 2004). I g颁濒谩谤 na H谩ige, cuireadh b茅im ar an ng谩 at谩 le lean煤int d鈥檃itheantas frithph谩irteach a chur chun feidhme agus 茅 a leathn煤 chuig r茅ims铆 nua amhail maoin teaghlaigh, comharbas agus uachtanna. Th谩inig 颁濒谩谤 St贸c贸lm ina dhiaidh sin, at谩 ina threochl谩r le haghaidh forbairt铆 amach anseo i r茅imse na saoirse, na sl谩nd谩la agus an cheartais thar an tr茅imhse 5 bliana 贸 2010 go 2014.
Le Conradh Liosp贸in (1.1.5), cuirtear na bearta uile i r茅imse an chomhair bhreithi煤naigh faoi r茅ir an ghn谩thn贸s imeachta reachtaigh. Mar sin f茅in, t谩 an dl铆 teaghlaigh f贸s faoi r茅ir n贸s imeachta reachtach speisialta: gn铆omha铆onn an Chomhairle d鈥檃on toil tar 茅is dul i gcomhairle leis an bParlaimint.
Ba cheart a thabhairt faoi deara go bhfuil rogha an di煤ltaithe ag an Danmhairg agus ag 脡irinn maidir le Teideal V de Chuid a Tr铆 de CFAE (r茅imse na saoirse, na sl谩nd谩la agus an cheartais) faoi Phr贸tacal Uimh. 21 agus faoi Phr贸tacal Uimh. 22 a ghabhann leis na Conartha铆. T谩 rogha an di煤ltaithe ag 脡irinn maidir le reachta铆ocht arna glacadh sa r茅imse seo, rud a cheada铆onn di glacadh le reachta铆ocht agus le tionscnaimh reachtacha n贸 di煤lt煤 d贸ibh ar bhun c谩s ar ch谩s (Pr贸tacal Uimh. 21 a ghabhann leis na Conartha铆). Os a choinne sin, t谩 rogha di煤ltaithe n铆os doichte ag an Danmhairg maidir le r茅imse na saoirse, na sl谩nd谩la agus an cheartais, rud a fh谩gann nach nglacann s铆 aon ph谩irt sa bheartas sin. Le linn na caibidl铆ochta ar Chonradh Liosp贸in, fuair an Danmhairg rogha lenar f茅idir rogha ghlactha shol煤btha a dh茅anamh d谩 rogha dhi煤ltaithe bunaithe ar rogha dhi煤ltaithe na h脡ireann (Pr贸tacal Uimh. 22). Re谩cht谩ladh reifreann an 3听Nollaig听2015 chun feidhmi煤 na rogha seo a fhormheas (4.2.1). Dhi煤ltaigh 53% de na v贸t谩laithe d贸.
B. An phr铆omhreachta铆ocht a glacadh
1. An ch煤irt inni煤il a chinneadh; aithint agus forfheidhmi煤 breithi煤nas agus cinnt铆 i gc谩sanna seachbhreithi煤nacha
Is 铆 an phr铆omhionstraim sa r茅imse sin n谩 , n贸 鈥楻ialach谩n na Bruis茅ile 1a鈥� mar a thugtar air. Rinneadh aithint agus forfheidhmi煤 breithi煤nas i gc谩sanna sibhialta agus tr谩cht谩la a 谩irithi煤 ar dt煤s laistigh de na听Comhphobail Eorpacha le听Coinbhinsi煤n na Bruis茅ile听1968, ar conradh 茅 a sh铆nigh na s茅 Bhallst谩t ag an am. Is 茅 is aidhm le Rialach谩n na Bruis茅ile I na rialacha maidir le coinbhleacht dl铆nse laistigh de AE a chomhchuibhi煤 agus aithint agus forfheidhmi煤 cinnt铆 in 谩bhair shibhialta agus thr谩cht谩la a shimpli煤 agus a bhrost煤. Th谩inig s茅 in ionad Choinbhinsi煤n na Bruis茅ile听1968 in听2002 agus athmh煤nla铆odh 茅 in听2012. D茅antar 茅 a fhorl铆onadh le (鈥楻ialach谩n na Bruis茅ile听IIa鈥�).
In 1988, chun a ch贸ras aitheantais a leathn煤 chuig Comhlachas Saorthr谩d谩la na hEorpa (CSTE), sh铆nigh an 12听Bhallst谩t de chuid na gComhphobal Eorpach a bh铆 ann ag an am conradh dar teideal Coinbhinsi煤n Lugano leis na s茅 chomhalta de CSTE a bh铆 ann ag an am 鈥� an Ostair, an Fhionlainn, an 脥oslainn, an Iorua, an tSualainn agus an Eilv茅is 鈥� toisc nach raibh Ballst谩it CSTE inch谩ilithe chun Coinbhinsi煤n na Bruis茅ile听1968 a sh铆ni煤. T谩 leagan听2007 ina ionad go hioml谩n anois, arb 茅 sin an (Coinbhinsi煤n Lugano), a tugadh i gcr铆ch idir AE, an Danmhairg ina ceart f茅in agus tr铆 cinn as na ceithre chomhalta eile de CSTE (an Eilv茅is, an Iorua agus an 脥oslainn). N铆or sh铆nigh Lichtinst茅in, an t-aon st谩t amh谩in a d鈥檃ontaigh do CSTE tar 茅is听1988, an coinbhinsi煤n. An 2听Aibre谩n听2020, d鈥檌arr s茅 ar an R铆ocht Aontaithe filleadh ar Choinbhinsi煤n Lugano tar 茅is听Brexit, i gcomhr茅ir le hAirteagal听127 den Chomhaont煤 um Tharraingt Siar, toisc nach raibh s茅 ina ph谩irt铆 sa Choinbhinsi煤n sin a thuilleadh. De r茅ir Airteagail听70 agus听72(3) den Choinbhinsi煤n, is g谩 do na St谩it Chonarthacha glacadh d鈥檃on toil 鈥� rud at谩 d茅anta acu go l茅ir. Ach de r茅ir , tagann aon aontachas den s贸rt sin go hioml谩n faoi r茅imse inni煤lacht eisiach AE, agus d谩 bhr铆 sin ba cheart d贸 cinneadh a dh茅anamh maidir le hiarraidh na R铆ochta Aontaithe ar athaontachas. Ina , dhi煤ltaigh an Coimisi煤n aontachas a dheon煤, ar an bhforas go raibh Coinbhinsi煤n Lugano beartaithe do st谩it a bhfuil dl煤th-chomhth谩th煤 rial谩la acu leis an Aontas. Dar leis an gCoimisi煤n, ba cheart feidhm a bhaint as Coinbhinsi煤n na H谩ige le haghaidh an chaidrimh idir AE agus t铆ortha nach de chuid an Aontais iad nach bhfuil chomh hail铆nithe sin. D谩 r茅ir sin, d鈥檉h茅adfadh s茅 gur creat n铆os fearr 茅 Coinbhinsi煤n na H谩ige (i.e. an 鈥�) don chomhar a bheidh ann amach anseo idir AE agus an R铆ocht Aontaithe i r茅imse an chomhair bhreithi煤naigh shibhialta.
T谩 naisc teaghlaigh ag forbairt i measc daoine aonair de n谩isi煤ntachta铆 茅ags煤la mar thoradh ar shoghluaisteacht mh茅adaithe. N铆 m贸r do l谩n煤ineacha d茅n谩isi煤nta fios a bheith acu faoi conas a leana铆 a ainmni煤 agus caithfidh an deis a bheith ag daoine colscartha tos煤 ar铆s i dt铆r eile gan an teagmh谩il lena leana铆 a bhriseadh. Maidir le leana铆 arna bhfuadach ag duine d谩 dtuismitheoir铆, t谩 , ina bhfuil 103 st谩t conarthach (贸 mh铆 na Samhna听2022) lena n-谩ir铆tear gach Ballst谩t AE, bunaithe ar chusp贸ir an-simpl铆: an leanbh arna fhuadach a thabhairt ar ais go pras. Ag an am c茅anna, athmh煤nla铆odh iar-Rialach谩n na Bruis茅ile听IIa in 2019 agus tugtar 鈥樷�� air anois. Ba 茅 pr铆omhchusp贸ir an athbhreithnithe feabhas a chur ar na rialacha dl铆 a bh铆 ann maidir le leana铆 a chosaint i gc谩sanna a bhaineann le c煤raim铆 tuismitheoireachta i nd铆osp贸id铆 trasteorann, amhail na cinn sin a bhaineann le coime谩d linbh, cearta rochtana agus fuadach linbh. Urrama铆tear go hioml谩n leis na cearta a leagtar amach i gCairt um Chearta Bun煤sacha an Aontais Eorpaigh, go h谩irithe an ceart chun leigheas 茅ifeachtach agus triail ch贸ir a fh谩il, chomh maith leis an gceart chun measa ar an saol pr铆obh谩ideach agus ar shaol an teaghlaigh, agus cearta an linbh.
Chun aisghabh谩il idirn谩isi煤nta maidir le hoibleag谩id铆 cothabh谩la a 茅asc煤, ghlac an Chomhairle i m铆 na Nollag 2008. Leis an rialach谩n sin, tugtar le ch茅ile, in aon ionstraim amh谩in, rialacha aonfhoirmeacha maidir le dl铆nse, an dl铆 is infheidhme, aitheantas agus forfheidhmi煤, mar aon le comhar idir 煤dar谩is n谩isi煤nta. D鈥檉honn 茅ifeacht煤lacht agus 茅ifeachtacht imeachta铆 d贸cmhainneachta trasteorann a fheabhs煤, i , leagtar amach rialacha aonfhoirmeacha maidir le dl铆nse, aitheantas agus an dl铆 is infheidhme sa r茅imse sin. Chun exequatur a dh铆oth煤 maidir le cinnt铆 a bhaineann le h茅ilimh neamhchonsp贸idithe, ghlac an Pharlaimint agus an Chomhairle . Le maidir le dl铆nse, an dl铆 is infheidhme, aithint agus forfheidhmi煤 cinnt铆 agus glacadh le forfheidhmi煤 ionstraim铆 bar谩nt煤la in 谩bhair chomharbais, agus maidir le Deimhni煤 Eorpach Comharbais a chruth煤, f茅achtar le deireadh a chur le constaic铆 a bh铆onn roimh shaor谩naigh maidir le forfheidhmi煤 a gceart i gcomhth茅acs comharbais idirn谩isi煤nta. 脡asca铆onn an Tairseach Eorpach don r-Cheartas an pr贸iseas sin tr铆 chead a thabhairt do dhaoine foirm V a chomhl谩n煤 agus a chruth煤 ar l铆ne. 脫s rud 茅 nach bhfuil an Danmhairg n谩 脡ire rannph谩irteach, beidh na n贸sanna imeachta trasteorann oidhreachta a l谩imhse谩lann 煤dar谩is an d谩 Bhallst谩t sin faoi rial煤 ag a rialacha n谩isi煤nta.
Mar gheall ar na hiarmhairt铆 dl铆thi煤la difri煤la a bh铆onn ag gn茅ithe saini煤la an ph贸sta agus p谩irtn茅ireachta铆 cl谩raithe, rinne an Coimisi煤n dh谩 thogra ar leithligh le haghaidh rialach谩n a th铆olacadh in 2011, ar togra铆 iad ina leagtar s铆os r茅imis mhaoine do l谩n煤ineacha idirn谩isi煤nta 鈥� c贸ras amh谩in do l谩n煤ineacha p贸sta agus ceann eile do ph谩irtn茅ireachta铆 cl谩raithe 鈥� maidir le dl铆nse, an dl铆 is infheidhme agus aithint agus forfheidhmi煤 cinnt铆 in 谩bhair maidir le r茅imis maoine p贸sta.
2. Rialacha easaontachta dl铆 a chomhchuibhi煤
T谩 roinnt ionstraim铆 glactha ar leibh茅al AE chun deile谩il leis na h谩bhair is t谩bhachta铆 a bhaineann leis an dl铆 idirn谩isi煤nta pr铆obh谩ideach (eadhon Rialach谩in na Bruis茅ile agus na R贸imhe). Ghlac an Pharlaimint agus an Chomhairle . Le glacadh , bh铆othas in ann sraith aonfhoirmeach rialacha easaontachta dl铆 a chruth煤 le haghaidh oibleag谩id铆 neamhchonarthacha in 谩bhair shibhialta agus thr谩cht谩la. F茅achann s茅, d谩 bhr铆 sin, le feabhas a chur ar dheimhneacht dhl铆thi煤il agus ar intuarthacht thoradh na dl铆th铆ochta. T谩 rialacha easaontachta dl铆 a bhaineann le hoibleag谩id铆 cothabh谩la leagtha amach i Rialach谩n (CE) Uimh. 4/2009 贸n gComhairle (f茅ach thuas). I r茅imse an dl铆 is infheidhme maidir le colscaradh agus idirscaradh dl铆thi煤il, i m铆听na听Nollag听2010, ghlac an Chomhairle lena mbuna铆tear creat dl铆thi煤il soil茅ir agus cuimsitheach do cholscaradh agus idirscaradh dl铆thi煤il. Maidir le comharbas idirn谩isi煤nta, cinntear le Rialach谩n (AE) Uimh. 650/2012, i measc nithe eile, an dl铆 is infheidhme.
3. Rochtain ar cheartas a 茅asc煤
Chun lena mbuna铆tear rialacha comhchoiteanna 铆osta a bhaineann le c煤namh dl铆thi煤il do dh铆osp贸id铆 den s贸rt sin. Is 茅 is cusp贸ir leis an treoir sin leibh茅al 鈥榣eormhaith鈥� c煤naimh dhl铆thi煤il a r谩th煤 i nd铆osp贸id铆 trasteorann do dhaoine nach bhfuil a nd贸thain acmhainn铆 acu. Chun rochtain ar an gceartas a dh茅anamh n铆os 茅asca agus n铆os 茅ifeachta铆 do shaor谩naigh agus do ghn贸lachta铆 na hEorpa, t谩 rialacha comhchoiteanna n贸s imeachta tugtha isteach ag an Aontas Eorpach le haghaidh dl铆th铆ocht trasteorann shimplithe agus bhrostaithe d鈥櫭﹊limh bheaga agus athghabh谩il trasteorann maidir le h茅ilimh airgid neamhchonsp贸idithe ar fud an Aontais Eorpaigh. T谩 siad sin ar f谩il i , agus i T谩 na n贸sanna imeachta sin roghnach agus sa bhreis ar na n贸sanna imeachta d谩 bhfor谩iltear sa dl铆 n谩isi煤nta. Le , buna铆tear rialacha coiteanna maidir le gn茅ithe 谩irithe den idirghabh谩il in 谩bhair shibhialta agus thr谩cht谩la chun deimhneacht dhl铆thi煤il a mh茅ad煤 agus, sa chaoi sin, 煤s谩id an mhodha r茅itigh d铆osp贸id铆 sin a spreagadh.
4. Ionstraim铆 le haghaidh comhar trasteorann idir c煤irteanna sibhialta n谩isi煤nta
Le hAirteagal 81(2)(a) agus (c) CFAE freisin, cuirtear de ch煤ram ar an bParlaimint agus ar an gComhairle bearta a ghlacadh a bhfuil s茅 mar aidhm leo aithint fhrithph谩irteach agus forfheidhmi煤 breithi煤nas, agus comhoiri煤nacht na rialacha n谩isi煤nta maidir le heasaontacht dl铆the agus dl铆nse, a 谩irithi煤. Le , t谩 s茅 beartaithe tarchur doicim茅ad breithi煤nach agus seachbhreithi煤nach idir na Ballst谩it a shimpli煤 agus a bhrost煤 agus, sa chaoi sin, 茅ifeacht煤lacht agus tap煤lacht n贸sanna imeachta a mh茅ad煤. Chun comhar idir c煤irteanna sna Ballst谩it 茅ags煤la a shimpli煤 agus a luath煤 maidir le fianaise a ghlacadh in 谩bhair shibhialta n贸 thr谩cht谩la, ghlac an Chomhairle . Chun comhar breithi煤nach idir na Ballst谩it a fheabhs煤, a shimpli煤 agus a bhrost煤 agus chun rochtain ar an gceartas a chur chun cinn do shaor谩naigh a bh铆onn i mbun d铆osp贸id铆 trasteorann, buna铆odh le . T谩 an gr茅as谩n comhdh茅anta de phoint铆 teagmh谩la arna n-ainmni煤 ag na Ballst谩it, na h煤dar谩is l谩rnacha d谩 bhfor谩iltear i roinnt ionstraim铆 AE, gi煤ist铆s铆 idirchaidrimh agus aon 煤dar谩s eile a bhfuil freagrachta铆 air maidir le comhar breithi煤nach idir gn铆omhaithe st谩it (c煤irteanna agus 煤dar谩is l谩rnacha). Rinneadh Cinneadh听2001/470/CE a leas煤 le Cinneadh听568/2009/CE an 18听Meitheamh听2009 maidir le r贸l an Ghr茅as谩in Bhreithi煤naigh Eorpaigh (EJN) in 谩bhair shibhialta agus thr谩cht谩la a fheabhs煤 agus a threisi煤. Tugadh athr煤 m贸r isteach leis an gcinneadh: bh铆 cead ag comhlachais ghairmi煤la a dh茅anann ionada铆ocht ar chleacht贸ir铆 dl铆, go h谩irithe ar dhl铆od贸ir铆, abhc贸id铆, n贸tair铆 agus b谩ill铆, dul isteach sa ghr茅as谩n.
Uirlis eile at谩 ann le haghaidh comhar breithi煤nach in 谩bhair shibhialta a shimpli煤 is ea 煤s谩id faisn茅ise agus teicneola铆ochta铆 a fhorbairt i riaradh an cheartais. Seoladh an tionscadal sin i m铆听an听Mheithimh听2007 agus th谩inig strait茅is Eorpach don r-Cheartas as. Is 茅ard a chumhda铆tear leis na huirlis铆 don r-Cheartas: An , a bhfuil s茅 mar aidhm l茅i rochtain saor谩nach agus fiontar ar an gceartas san Eoraip a 茅asc煤; idirnascadh taifead coiri煤il ar an leibh茅al Eorpach; 煤s谩id n铆os fearr a bheith 谩 baint as an bhf铆schomhdh谩il le linn n贸sanna imeachta breithi煤nacha; uirlis铆 aistri煤ch谩in nu谩lacha, amhail an t-aistri煤ch谩n uathoibrithe; foirmeacha dinimici煤la ar l铆ne; agus bunachar sonra铆 Eorpach d鈥檃istritheoir铆 agus d鈥檃teangair铆. Is 茅 at谩 i , ar sc贸rchl谩r bliant煤il 茅, n谩 uirlis faisn茅ise a bhfuil s茅 mar aidhm l茅i ceartas n铆os 茅ifeachta铆 a bhaint amach tr铆 shonra铆 oibiacht煤la, iontaofa agus inchompar谩ide a shol谩thar maidir le c谩il铆ocht, neamhsple谩chas agus 茅ifeacht煤lacht na gc贸ras ceartais sna Ballst谩it uile. T谩 na sonra铆 sin bunriachtanach chun tac煤 le hathch贸irithe sna c贸rais cheartais n谩isi煤nta.
R贸l Pharlaimint na hEorpa
C茅 is moite den dl铆 teaghlaigh, ina ngn铆omha铆onn an Chomhairle d鈥檃on toil agus nach nd茅antar ach dul i gcomhairle leis an bParlaimint, cuirtear an gn谩thn贸s imeachta reachtach i bhfeidhm maidir le comhar breithi煤nach in 谩bhair shibhialta. Bh铆 r贸l gn铆omhach ag an bParlaimint i saini煤 谩bhar na n-ionstraim铆 reachtacha at谩 sonraithe thuas. T谩 s茅 tugtha d谩 haire aici roimhe seo go bhfuil g谩 le f铆orchult煤r breithi煤nach Eorpach chun leas ioml谩n a bheith 谩 bhaint ag saor谩naigh as a gcearta faoi na conartha铆. Ar cheann de na gn茅ithe is t谩bhachta铆 de sin t谩 an oili煤int, go h谩irithe i r茅imse an dl铆. I m铆 an Mheithimh 2013, ghlac an Pharlaimint .
I r茅imse na dl铆nse, an dl铆 is infheidhme agus an aitheantais agus forghn铆omhaithe cinnt铆 maidir le r茅imis mhaoine do l谩n煤ineacha idirn谩isi煤nta, ar r茅imis iad a chumhda铆onn idir r茅imis maoine p贸sta agus na hiarmhairt铆 maoine a bh铆onn ag comhph谩irt铆ochta铆 cl谩raithe, bh铆 a toili煤 tugtha ag an bParlaimint in听2013 ach bh铆 an d谩 ghn铆omh 谩 gcosc sa Chomhairle ar feadh na mblianta. D谩 bhr铆 sin, th谩inig 23听Bhallst谩t ar chomhaont煤 maidir le comhar feabhsaithe (Airteagal听20 CAE) d鈥檉honn an dr茅achtreachta铆ocht a thabhairt ar aghaidh. Go luath in 2016, rinne an Coimisi煤n togra铆 nua a tharraingt suas le haghaidh gn铆omhartha, a raibh a substaint bunaithe ar an v贸ta sa Pharlaimint agus ar chomhr茅itigh ar th谩ngthas orthu roimhe sin. Rinneadh a ghlacadh sa deireadh an 24听Meitheamh听2016.
Maidir le n贸sanna imeachta na c煤irte sibhialta san Aontas Eorpach, ghlac an Pharlaimint . Sa r煤n sin, d鈥檌arr an Pharlaimint ar an gCoimisi煤n, de bhun Airteagal听225 CFAE, togra le haghaidh gn铆omh reachtach a th铆olacadh faoin 30听Meitheamh听2018, ar bhonn Airteagal听81(2) CFAE, maidir le h铆oschaighde谩in choiteanna do n贸s imeachta sibhialta. Is 茅 is aidhm le t茅acs na treorach 贸n Aontas Eorpach at谩 beartaithe, at谩 i gceangal le r煤n na Parlaiminte, n谩 c贸rais n贸s imeachta shibhialta a chomhfhogas煤 chun a 谩irithi煤 go dtabharfar l谩nurraim don cheart chun triail ch贸ir a fh谩il mar a aithn铆tear in Airteagal听47 de Chairt um Chearta Bun煤sacha an Aontais Eorpaigh agus in Airteagal听6 den Choinbhinsi煤n Eorpach um Chearta an Duine (4.1.2), tr铆 铆oschaighde谩in maidir le tionscnamh, sti煤radh agus tabhairt i gcr铆ch imeachta铆 sibhialta os comhair ch煤irteanna n贸 bhins铆 na mBallst谩t a leagan s铆os. Rinneadh post Idirghabh谩la铆 Pharlaimint na hEorpa um Fhuadach Idirn谩isi煤nta Leana铆 arna dh茅anamh ag Tuismitheoir a chruth煤 in听1987 chun cuidi煤 le leana铆 贸 ph贸sta铆 n贸 caidrimh dh茅n谩isi煤nta, agus ar 铆ospartaigh d鈥檉huadach leana铆 arna dh茅anamh ag tuismitheoir iad na leana铆 sin. I m铆 Aibre谩in听2018, athainmn铆odh an r贸l, ar r贸l 茅 at谩 谩 shealbh煤 i gc贸na铆 ag Feisire at谩 in oifig, mar 鈥� Comhordaitheoir Pharlaimint na hEorpa um Chearta Leana铆鈥� faoi sti煤ir Elisabeth Morin-Chartier, chun l茅argas a thabhairt ar an bhforbairt at谩 tagtha ar an sainord煤 a bhaineann leis an r贸l, chun cearta leana铆 a chuimsi煤.
Is ag Ewa Kopacz at谩 post an Chomhordaitheora um Chearta Leana铆 i bParlaimint na hEorpa 贸 mh铆 I煤il 2019. Ba iad Anna Maria Corazza Bildt (2019), Elisabeth Morin-Chartier (2017-2019), Mair茅ad McGuinness听(2014-2017), Roberta Angelilli (2009-2014), Evelyne Gebhardt (2004-2009), Mary Banotti (1995-2004) agus Marie-Claude Vayssade (1987-1994) a bh铆 sa phost roimpi.
An 7听Nollaig听2022, ghlac an Coimisi煤n a thogra le haghaidh Rialach谩n 贸n gComhairle maidir le dl铆nse, an dl铆 is infheidhme, aithint agus forfheidhmi煤 cinnt铆 agus glacadh le hionstraim铆 bar谩nt煤la in 谩bhair tuism铆ochta agus maidir le Deimhni煤 Eorpach Tuism铆ochta a chruth煤. Faoin n贸s imeachta comhairli煤ch谩in, ghlac an Pharlaimint a seasamh maidir leis an dr茅acht-t茅acs an 14听Nollaig听2023.
An 27听Meitheamh听2023, ghlac Coiste um Ghn贸tha铆 Dl铆thi煤la na Parlaiminte a thuarasc谩il ar an togra le haghaidh treoir maidir le dl铆th铆ocht mh铆-煤s谩ideach at谩 d铆rithe ar iriseoir铆 agus ar chosant贸ir铆 chearta an duine (d谩 ngairtear SLAPPanna go minic) agus le haghaidh athch贸irithe ar Rialach谩n na Bruis茅ile Ia agus ar Rialach谩n na R贸imhe II. An 11听Aibre谩n听2024, ghlac an Pharlaimint agus an Chomhairle (鈥楥谩sanna dl铆 strait茅iseacha i gcoinne na rannph谩irt铆ochta poibl铆鈥�).
Glacadh (an Rialach谩n maidir le Digite谩il n贸 an Rialach谩n maidir le r-cheartas) an 13听Nollaig听2023. Is 茅 is aidhm d贸 feabhas a chur ar an rochtain ar cheartas agus ar 茅ifeacht煤lacht agus athl茅imneacht na sreafa铆 cumars谩ide at谩 r铆th谩bhachtach don chomhar idir 煤dar谩is bhreithi煤nacha le haghaidh c谩sanna trasteorann san Aontas, tr铆 uala铆 riarach谩in a mhaol煤, amanna pr贸ise谩la c谩sanna a ghiorr煤, cumars谩id a dh茅anamh n铆os sl谩ine agus n铆os iontaofa, agus l谩imhse谩il c谩sanna a uathoibri煤 go p谩irteach Leagtar s铆os leis freisin rialacha maidir le cumars谩id leictreonach a 煤s谩id idir 煤dar谩is inni煤la i n贸sanna imeachta comhair bhreithi煤naigh agus maidir le cumars谩id leictreonach a 煤s谩id idir daoine n谩d煤rtha n贸 dl铆theanacha agus 煤dar谩is inni煤la i n贸sanna imeachta breithi煤nacha in 谩bhair shibhialta agus thr谩cht谩la (Airteagal 1). T谩 s茅 sin le baint amach, go h谩irithe, tr铆d an gc贸ras TF d铆l谩raithe (Airteagal 3) agus tr铆d an bpointe rochtana leictreonach Eorpach (Airteagal 4).
I r煤n uaithi an 17听Ean谩ir听2024 ar na himpleachta铆 beartais don fhorbairt ar na domhain fh铆or煤la 鈥� saincheisteanna sibhialta, cuideachta, tr谩cht谩la agus dl铆 maoine intleacht煤la, leag an Pharlaimint amach na d煤shl谩in a bhaineann le teicneola铆ochta铆 at谩 ag teacht chun cinn do phrionsabal cr铆ochach traidisi煤nta an dl铆 idirn谩isi煤nta phr铆obh谩idigh, a bhfuil blocshlabhra ar cheann acu, ar bunachar sonra铆 d铆l谩raithe 茅 a dh谩iltear i measc l铆onra r铆omhair铆. D鈥檌arr an Pharlaimint ar an gCoimisi煤n dl铆 AE a choigeart煤 ionas nach mbeidh ar shaor谩naigh agus ar chuideachta铆 dul chun dl铆 i gc煤irteanna tr铆煤 t铆ortha toisc go bhf茅adfadh s茅 nach r谩th贸dh siad sin a gcearta ioml谩na.
D鈥檉hoilsigh an Roinn Beartais um Chearta na Saor谩nach agus um Ghn贸tha铆 Bunreacht煤la sa Pharlaimint taighde le d茅ana铆 ar 茅ilimh thrasteorann ar eala铆n chreachta, ar dhl铆 conartha tr谩cht谩la na hEorpa, ar chonartha铆 ceannaigh thar barr amach arna bhforchur ag ard谩in in earn谩il an chult煤ir agus na cruthaitheachta. agus ar an meiteachruinne.
听
Alexandru-George Mo葯 / Mariusz Maciejewski / Udo Bux