Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa
Is comhlacht comhairleach de chuid an Aontais Eorpaigh é Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) atá lonnaithe sa Bhruiséil. Tá 329gcomhalta air. Tá a thuairimí ag teastáil ar bhonn comhairliúchán éigeantach sna réimsí a leagtar síos leis na Conarthaí nó ar bhonn comhairliúchán deonach arna dhéanamh ag an gCoimisiún, ag an gComhairle nó ag an bParlaimint. Féadfaidh sé tuairimí a eisiúint as a thionscnamh féin freisin. Níl a chomhaltaí faoi cheangal ag aon treoracha. Tá siad le bheith go hiomlán neamhspleách i gcomhlíonadh a ndualgas, chun leasa ghinearálta an Aontais.
An bunús dlí
- Airteagal13(4) den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE);
- Airteagail300-304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE);
- agus cinntí ón gComhairle ina dhiaidh sin, lena gceaptar comhaltaí CESE, arna moladh ag Ballstáit éagsúla;
- lena gceaptar comhaltaí Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa don tréimhse ón 21Meán Fómhair2020 go dtí an 20Meán Fómhair2025.
dzéԲ
A. Líon agus leithdháileadh náisiúnta na suíochán (Airteagal301 CFAE agus Cinneadh (AE) 2019/853 ón gComhairle lena gcinntear comhdhéanamh Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa).
Tá329 gcomhalta ar faoi láthair, atá roinnte idir na Ballstáit mar seo a leanas:
- 24chomhalta in aghaidh na tíre i gcás na Gearmáine, na Fraince agus na hIodáile;
- 21chomhalta in aghaidh na tíre i gcás na Polainne agus na Spáinne;
- 15chomhalta i gcás na Rómáine;
- 12chomhalta in aghaidh na tíre i gcás na Beilge, na Bulgáire, na Gréige, na hÍsiltíre, na hOstaire, na Portaingéile, na Seicia, na Sualainne agus na hUngáire;
- 9gcomhalta in aghaidh na tíre i gcás na Cróite, na Danmhairge, na hÉireann na Fionlainne, na Liotuáine agus na Slóvaice;
- 7gcomhalta in aghaidh na tíre i gcás na hEastóine, na Laitvia agus na Slóivéine;
- 6chomhalta in aghaidh na tíre i gcás Lucsamburg agus na Cipire;
- 5chomhalta i gcás Mhálta.
Ar an iomlán, laghdaíodh méid an Choiste ó350 comhalta go329 gcomhalta le héifeacht ón 1Feabhra2020 (tar éis tharraingt siar na Ríochta Aontaithe as an Aontas).
B. An modh ceapacháin (Airteagal302 CFAE)
Déanann an Chomhairle comhaltaí an choiste a cheapadh trí thromlach cáilithe, ar bhonn moltaí ó na Ballstáit (amhail ). Téann an Chomhairle i gcomhairle leis an gCoimisiún maidir leis na hainmniúcháin sin (Airteagal302(2) CFAE). Ní mór do na Ballstáit a áirithiú go ndéantar ionadaíocht leormhaith do na catagóirí éagsúla den ghníomhaíocht eacnamaíoch agus shóisialta. Go hiarbhír, bíonn aon trian de na suíocháin ag fostóirí, aon trian ag fostaithe agus aon trian ag grúpaí eile (feirmeoirí, miondíoltóirí, na gairmeacha liobrálacha, tomhaltóirí, etc.).
Is é350 uaslíon chomhaltaí CESE a cheadaítear faoi Chonradh Liospóin (Airteagal301 CFAE). Bhí an líon níos airde ná sin ar feadh tamall gairid idir mí Iúil2013 agus mí Mheán Fómhair2015 mar gheall ar aontachas na Cróite an 1Iúil2013. Mar gheall ar naoi suíochán nua a bheith ann don Bhallstát nua, mhéadaigh líon iomlán na gcomhaltaí go353 (ó344). Le oiriúnaíodh comhdhéanamh CESE tar éis aontachas na Cróite: rinneadh laghdú d’aon chomhalta amháin in aghaidh na tíre ar líon na gcomhaltaí i gcás na hEastóine, na Cipire agus Lucsamburg chun aghaidh a thabhairt ar an neamhréireacht a bhí ann idir líon uasta chomhaltaí CESE a leagtar amach sa chéad mhír d’Airteagal301 CFAE agus líon na gcomhaltaí a bhí ann tar éis aontachas na Cróite. Dá bhrí sin, laghdaíodh líon na gcomhaltaí i gcás Lucsamburg agus i gcás na Cipire ó sheisear comhaltaí in aghaidh na tíre go cúigear comhaltaí in aghaidh na tíre agus laghdaíodh líon chomhaltaí na hEastóine ó sheachtar go seisear comhaltaí. Le , cinneadh comhdhéanamh deiridh CESE i gcomhréir le dáileadh na suíochán i gCoiste Eorpach na Réigiún, ar a bhfuil 329gcomhalta freisin, agus i bhfianaise tharraingt siar na Ríochta Aontaithe as an Aontas Eorpach, rud a d’fhág 24shuíochán fholmha a bheith ann. Dá thoradh sin, méadaíodh líon na gcomhaltaí i gcás Lucsamburg agus na Cipire an athuair ó chúigear go seisear comhaltaí agus méadaíodh líon chomhaltaí na hEastóine ó sheisear go seachtar comhaltaí.
C. An cineál sainordaithe (Airteagal301 CFAE)
Déanann rialtais náisiúnta comhaltaí an Choiste a ainmniú agus déanann an Chomhairle iad a cheapadh ar feadh téarma inathnuaite cúig bliana (Airteagal302 CFAE). Roghnaítear na comhaltaí as grúpaí leasmhara eacnamaíocha agus sóisialta san Eoraip. Ba i mí Dheireadh Fómhair2010 a rinneadh an t-athnuachan deiridh don téarma oifige2015-2015 ( an 2Deireadh Fómhair2020 lena gceaptar comhaltaí Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa don tréimhse ón 21Meán Fómhair2020 go dtí an 20Meán Fómhair2025).
Baineann siad le haon ghrúpa amháin as na trí ghrúpa seo a leanas:
- (Grúpa I);
- (Grúpa II);
- (Grúpa III).
Ní mór do na comhaltaí a bheith go hiomlán neamhspleách agus a gcuid dualgas á gcomhlíonadh acu, chun leasa ghinearálta an Aontais (Airteagal300(4) CFAE). Gach uair a thagann suíochán comhalta nó comhalta ionaid ar CESE chun bheith folamh tar éis deireadh a theacht lena dtéarma oifige, bíonn gá le cinneadh ar leithligh ón gComhairle chun comhalta nua a cheapadh chun teacht in ionad an chomhalta sin.
Eagrú agus nósanna imeachta
Níl CESE ar áireamh sna hinstitiúidí a liostaítear in Airteagal13(1) CAE. Mar sin féin, luaitear in Airteagal13(4) go dtugann CESE cúnamh don Pharlaimint, don Chomhairle agus don Choimisiún trí ghníomhaíochtaí comhairliúcháin a dhéanamh.
- An tUachtarán agus an Biúró, a bhfuil téarma oifige dhá bhliain go leith ag gach ceann acu, déanann an Coiste iad a cheapadh as measc a chomhaltaí féin.
- Glacann an Coiste a rialacha nós imeachta féin.
- Féadfaidh sé teacht le chéile ar a thionscnamh féin, ach de ghnáth tagann sé le chéile arna iarraidh sin don Chomhairle nó don Choimisiún.
- Chun cuidiú lena thuairimí a ullmhú, tá sé cinn de na ranna speisialaithe seo a leanas aige le haghaidh réimsí éagsúla ghníomhaíocht an Aontais (agus is féidir leis fochoistí a chur ar bun chun déileáil le hábhair shonracha):
Tugann Ardrúnaíocht cúnamh do CESE, a bhfuil Ardrúnaí i gceannas uirthi a thuairiscíonn don Uachtarán. Cuireann an Ardrúnaíocht tacaíocht bheartais, chumarsáide, eagrúcháin, teanga agus ábhair ar fáil do chomhaltaí CESE. Tá an Ardrúnaíocht comhdhéanta de thuairim is700 ball foirne. Ar mhaithe le héifeachtúlacht, déanann CESE seirbhísí a bhuanrúnaíochta sa Bhruiséil a chomhroinnt le rúnaíocht Choiste Eorpach na Réigiún (a mhéid a bhaineann lena shuíomh sa Bhruiséil, féach Prótacal Uimh.6 a ghabhann le Conradh Liospóin maidir le suíomh na n-institiúidí). Sa bhreis air sin, rinne Biúró na Parlaiminte comhaontú le CESE, faoi chuimsiú nós imeachta buiséadach2014, chun éifeachtúlacht a mhéadú i gcomhar i réimse an aistriúcháin. Bhí an ghníomhaíocht sin i gcomhréir le hAirteagal314(1) CFAE, ina sonraítear an méid seo a leanas: ‘[...] tarraingeoidh gach institiúid [...] suas meastacháin ar a caiteachas don bhliain airgeadais ina dhiaidh sin. Comhdhlúthóidh an Coimisiún na meastacháin sin i ndréachtbhuiséad’. Tá buiséad bliantúil riaracháin ag CESE arb ionann é agus EUR152.5milliún (2022), a áirítear i roinnVI de bhuiséad an Aontais mar ‘institiúid eile’ – méadú5.1% i gcomparáid le buiséad2021.
D’fhonn a sciar leithdháilte de bhuiséad an Aontais a bhainistiú go héifeachtúil, tá CESE ag comhoibriú go dlúth le Coiste Eorpach na Réigiún maidir le cúrsaí riaracháin trí chomhaontuithe comhleanúnacha comhair riaracháin. Tá comhar riaracháin curtha ar fáil ag na comhaontuithe sin, ina ndéantar comhthiomsú ar acmhainní daonna agus airgeadais i réimsí na lóistíochta (foirgnimh, slándáil, siopa priontála, etc.), na teicneolaíochta faisnéise agus an aistriúcháin.
An 1Samhain2021, tháinig comhaontú comhair nua cúig bliana idir CESE agus Coiste Eorpach na Réigiún i bhfeidhm, a bhí bunaithe ar sheirbhísí comhpháirteacha. Leis an gcomhaontú nua, déantar méadú breise ar raon feidhme na ngníomhaíochtaí comhpháirteacha, trí sheirbhísí fáiltithe agus seirbhísí dáilte poist páipéir a chur faoi chúram na seirbhísí comhpháirteacha. Oibríonn beagnach leath d’fhoireann CESE (2023: 671 fhostaí) sa tseirbhís chomhpháirteach.
ܳٲí
Cuireadh CESE ar bun le Conarthaí na Róimhe,1957, chun grúpaí leasmhara eacnamaíocha agus sóisialta a rannpháirtiú i mbunú an chómhargaidh agus chun sásraí idirinstitiúideacha a sholáthar le haghaidh an Coimisiún agus Comhairle na nAirí a chur ar an eolas faoi shaincheisteanna Eorpacha. Leis an Ionstraim Eorpach Aonair (1986) agus le Conradh Maastricht (1992), leathnaíodh an réimse saincheisteanna nárbh fholáir a tharchur chuig an gCoiste. Le Conradh Amstardam, leathnaíodh tuilleadh na réimsí nárbh fholáir a tharchur chuig an gCoiste agus ceadaíodh go rachadh an Pharlaimint i gcomhairle leis. Ar an meán, déanann CESE170 doiciméad agus tuairim chomhairleacha a sholáthar gach bliain (díobh sin, déanann sé tuairim is 15% a eisiúint ar a thionscnamh féin). Foilsítear na tuairimí san Iris Oifigiúil. Tá feidhm chomhairliúcháin ag an gCoiste chomh maith (Airteagal300 CFAE). Is é is cuspóir dó ná na hinstitiúidí atá freagrach as cinnteoireacht AE a chur ar an eolas faoi thuairimí ionadaithe na gníomhaíochta eacnamaíche agus sóisialta.
A. Tuairimí arna n-eisiúint arna iarraidh sin d’institiúidí an Aontais
1. Comhairliúchán éigeantach
I roinnt réimsí a luaitear go sonrach, sonraíonn CFAE nach bhféadfar cinneadh a dhéanamh ach amháin tar éis don Chomhairle nó don Choimisiún dul i gcomhairle le CESE. Is iad seo a leanas na réimsí sin:
- An beartas talmhaíochta (Airteagal43);
- saorghluaiseacht daoine agus seirbhísí (Airteagail 46, 50 agus 59);
- An beartas iompair (Airteagail91, 95 agus100);
- Comhchuibhiú cánachais indírigh (Airteagal113);
- Dlíthe maidir leis an margadh aonair a chomhfhogasú (Airteagail114 agus115);
- An beartas fostaíochta (Airteagail148, 149 agus153);
- An beartas sóisialta, oideachas, gairmoiliúint agus an óige (Airteagail156, 165 agus166);
- An tsláinte phoiblí (Airteagal168);
- Cosaint an tomhaltóra (Airteagal169);
- Na gréasáin thras-Eorpacha (Airteagal172);
- An beartas tionsclaíochta (Airteagal173);
- dzٳáٳú eacnamaíoch, sóisialta agus críochach (Airteagal175);
- Taighde agus forbairt theicneolaíoch agus an spás (Airteagal182 agus188);
- An comhshaol (Airteagal192).
2. Comhairliúchán deonach
Féadfaidh an Pharlaimint, an Coimisiún nó an Chomhairle dul i gcomhairle le CESE freisin maidir le haon ábhar eile de réir mar is cuí leo. Nuair a théann na hinstitiúidí sin i gcomhairle leis an gCoiste, bíodh sé sin ar bhonn éigeantach nó ar bhonn deonach, féadfaidh siad teorainn ama (teorainn ama d’aon mhí amháin ar a laghad) a shocrú ar ina diaidh nach féidir éagmais tuairime cosc a chur orthu breis gníomhaíochta a dhéanamh (Airteagal304 CFAE).
B. Tuairim a eisiúint as a thionscnamh féin
Féadfaidh an Coiste a chinneadh tuairim a eisiúint aon uair a mheasann sé gurb iomchuí déanamh amhlaidh.
Ról Pharlaimint na hEorpa
Le , is é is aidhm dó dlisteanacht dhaonlathach an Aontais a atreisiú. Go sonrach, tháinig Parlaimint na hEorpa agus CESE ar chomhaontú maidir le roinnt saincheisteanna.
- Ullmhóidh CESE measúnuithe tionchair maille le faisnéis agus ábhair ábhartha ón tsochaí shibhialta maidir le conas atá reachtaíocht an Aontais atá ann cheana ag feidhmiú agus maidir le cé na heasnaimh is gá a chur san áireamh agus reachtaíocht an Aontais á déanamh agus á hathbhreithniú. Cuirtear an méid sin chuig an bParlaimint in am trátha sula gcuirtear tús leis an nós imeachta um leasú.
- Sna cruinnithe ábhartha uile den choiste parlaiminteach, cuirfear suíochán amháin i leataobh do chomhalta CESE. Iarrfar ar Rapóirtéirí CESE tuairimí substaintiúla a thíolacadh in éisteachtaí de na coistí parlaiminteacha ábhartha.
- Déantar an comhar reachtach ginearálta agus an plean oibre a phlé faoi dhó sa bhliain agus is iad Cathaoirleach Chomhdháil Chathaoirligh na gǾí, Cathaoirligh choistí na Parlaiminte agus Uachtarán CESE a dhéanann an plé sin.
Alexandru-George Moș / Udo Bux / Mariusz Maciejewski