An Afraic
T谩 comhar an Aontais Eorpaigh le t铆ortha na hAfraice agus leis an Aontas Afracach (AA) bunaithe ar dh谩 chreat ar leith: eadhon (a) an Comhaont煤 n贸 na Comhaontuithe Comhph谩irt铆ochta le st谩it san Afraic, i Muir Chairib agus san Aig茅an Ci煤in (ACC) agus (b) strait茅is chomhph谩irteach an Aontais Eorpaigh agus na hAfraice. Maidir le Comhaont煤 Cotonou, a s铆n铆odh in 2000 idir an tAontas agus St谩it ACC agus lenar buna铆odh bun煤s dl铆 na ngn茅ithe polaiti煤la, eacnama铆ocha agus forbartha den chomhph谩irt铆ocht le breis agus 20 bliain anuas, t谩 comhaont煤 ioml谩n nua 谩 chur ina ionad, ar comhaont煤 茅 a s铆n铆odh i Sam贸 an 15听Samhain听2023. Ar dt煤s, bh铆 Comhaont煤 Cotonou le dul in 茅ag ag deireadh听2020 ach le d茅ana铆, ach cuireadh s铆neadh leis roinnt mhaith uaireanta, go dt铆 m铆听na Nollag听2023 an uair is d茅ana铆, toisc gur bloc谩ladh s铆ni煤 comhaontaithe nua, a caibidl铆odh chun an chomhph谩irt铆ocht a nuach贸iri煤 agus a uasghr谩d煤, i gComhairle an Aontais Eorpaigh ar feadh roinnt blianta.
Cuireadh strait茅is Chomhph谩irteach AE-an Afraic chun feidhme tr铆 threochl谩ir ilbhliant煤la agus tr铆 phleananna gn铆omha铆ochta a glacadh ag gach cruinni煤 mullaigh idir an Afraic agus an tAontas Eorpach. Ag an gcruinni煤 mullaigh deireanach a tion贸ladh i m铆听Feabhra听2022 sa Bhruis茅il, th谩inig ceannair铆 an Aontais agus na hAfraice ar chomhaont煤 maidir le f铆s chomhph谩irteach i gcomhair comhph谩irt铆ocht athnuaite bunaithe ar dhl煤thph谩irt铆ocht, sl谩nd谩il, s铆och谩in, forbairt inbhuanaithe agus rath煤nas comhroinnte.
Is 茅 AE an deont贸ir c煤naimh oifigi煤il um fhorbairt is t谩bhachta铆 at谩 ag an Afraic, a chist铆tear go pr铆omha 贸 bhuis茅ad ginear谩lta an Aontais tr铆d an .
听
Bun煤s dl铆
- Airteagal听217 agus Airteagal听218 den (CFAE);
- an Comhaont煤 Comhph谩irt铆ochta idir an tAontas Eorpach agus a Bhallst谩it agus comhalta铆 Eagra铆ocht na St谩t san Afraic, i Muir Chairib agus san Aig茅an Ci煤in (OACPS); an 4听Aibre谩n听2024, fuair Comhaont煤 Comhph谩irt铆ochta Sham贸 toili煤 na Parlaiminte; 贸 cuireadh i bhfeidhm go sealadach 茅 贸n 1听Ean谩ir听2024 tagann s茅 in ionad Chomhaont煤 Cotonou;
- Rialach谩n (AE) 2021/947 lena mbuna铆tear an Ionstraim um Chomharsanacht, Forbairt agus Comhar Idirn谩isi煤nta 鈥� an Eoraip Dhomhanda.
Comhph谩irt铆ocht ACC-AE
Le fiche bliain anuas, bh铆 Comhaont煤 Cotonou, mar bhonn taca leis an gcaidreamh idir an tAontas agus an Afraic Fho-Shah谩rach, ar comhaont煤 茅 inar leagadh amach an bun煤s a bh铆 leis an gcaidreamh idir an tAontas agus na 78听dt铆r in Eagra铆ocht na St谩t san Afraic, i Muir Chairib agus san Aig茅an Ci煤in (OACPS).
Ar dt煤s, bh铆 Comhaont煤 Cotonou le dul in 茅ag ag deireadh听2020 ach le d茅ana铆, ach cuireadh s铆neadh leis roinnt mhaith uaireanta, go dt铆 m铆听na Nollag听2023 an uair is d茅ana铆, toisc gur bloc谩ladh s铆ni煤 comhaontaithe nua, a caibidl铆odh chun an chomhph谩irt铆ocht a nuach贸iri煤 agus a uasghr谩d煤, i gComhairle an Aontais Eorpaigh ar feadh roinnt blianta. Ba 茅 pr铆omhchusp贸ir Chomhaont煤 Cotonou rannchuidi煤 le deireadh a chur leis an mbochtaineacht agus comhth谩th煤 th铆ortha ACC i ngeilleagar an domhain a chur chun cinn. Bh铆 an comhaont煤 bunaithe ar thr铆 chol煤n (comhar polaiti煤il, forbartha, eacnama铆och agus tr谩d谩la) agus rinne institi煤id铆 comhph谩irteacha ACC-AE 茅 a chur chun feidhme, lena n-谩ir铆tear Comhairle na nAir铆, Coiste Ambasad贸ir铆 agus Comhthion贸l Parlaiminteach.
Tugadh an chaibidl铆ocht maidir le 鈥榗omhaont煤 iar-Cotonou鈥� idir an tAontas agus OACPS i gcr铆ch i m铆 na Nollag听2020, ach n铆or s铆n铆odh an comhaont煤 nua go dt铆 m铆 na Samhna听2023, mar gheall ar easaontuithe inmhe谩nacha an Aontais maidir le cine谩l an chomhaontaithe nua agus na bhforchoime谩das 贸 dh谩 Bhallst谩t an Aontais.
Leagtar amach i gComhaont煤 Sham贸 nua s茅 r茅ims铆 tosa铆ochta strait茅iseacha le haghaidh comhair:
- cearta an duine, an daonlathas agus rialachas;
- an ts铆och谩in agus an tsl谩nd谩il;
- forbairt dhaonna agus sh贸isialta;
- f谩s agus forbairt eacnama铆och inbhuanaithe at谩 cuimsitheach;
- inbhuanaitheacht comhshaoil agus an t-athr煤 aer谩ide;
- imirce agus soghluaisteacht.
Leagtar b茅im freisin sa chomhaont煤 nua ar a 谩bhartha at谩 an comhar i bhf贸raim idirn谩isi煤nta, agus at谩 颁濒谩谤 Oibre听2030 na N谩isi煤n Aontaithe don Fhorbairt Inbhuanaithe agus do na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe.
T谩 an comhar leagtha amach i dtr铆 phr贸tacal r茅igi煤nacha a l茅ir铆onn tosa铆ochta铆 茅ags煤la r茅igi煤in ACC. Is 茅 Pr贸tacal AE-na hAfraice anois an creat dl铆thi煤il don chaidreamh idir an tAontas agus an Afraic Fho-Shah谩rach. Cuims铆onn na r茅ims铆 tosa铆ochta r茅igi煤nacha f谩s eacnama铆och at谩 cuimsitheach agus inbhuanaithe; forbairt dhaonna agus sh贸isialta; an comhshaol agus acmhainn铆 n谩d煤rtha; an ts铆och谩in agus an tsl谩nd谩il; an smacht reachta, ceartas, an daonlathas agus rialachas; cearta na mban agus comhionannas inscne; agus an imirce agus an tsoghluaisteacht. Leis an bpr贸tacal nua seo, sanntar r贸l n铆os m贸 don idirphl茅 agus don chomhar leis an Aontas Afracach n谩 mar a bh铆 amhlaidh le Comhaont煤 Cotonou.
For谩iltear le Comhaont煤 Sham贸 d鈥檌nstiti煤id铆 comhph谩irteacha, go h谩irithe Comhairle Air铆 OACPS-AE agus ceithre thion贸l idirpharlaiminteacha, ina gcuims铆tear brat-Chomhthion贸l Parlaiminteach OACPS-AE agus tr铆 thion贸l pharlaiminteacha r茅igi煤nacha (PAnna): PA na hAfraice-AE, PA Mhuir Chairib-AE agus PA an Aig茅in Chi煤in-AE (f茅ach an fhaisn茅isi煤 贸 Sheirbh铆s Taighde Pharlaimint na hEorpa dar teideal 鈥�Tar 茅is Cotonou: i dtreo comhaont煤 nua le st谩it na hAfraice, Mhuir Chairib agus an Aig茅in Chi煤in鈥�). Buna铆odh na ceithre thion贸l pharlaiminteacha sin go foirmi煤il i m铆 Feabhra听2024, nuair a th谩inig siad le ch茅ile den ch茅ad uair in Luanda, Ang贸la agus nuair a ghlac siad a Rialacha N贸s Imeachta. Tion贸lfaidh gach ceann de na ceithre thion贸l gn谩thchruinni煤 bliant煤il amh谩in, a dh茅anfar ar bhonn uain铆ochta idir ionad AE agus ionad ACC. F茅adfaidh na tion贸il r茅igi煤nacha cruinnithe breise a thion贸l freisin i gcomhar le Comhthion贸l Parlaiminteach OACPS-AE.
Strait茅is an Aontais don Afraic agus an chomhph谩irt铆ocht leis an Afraic
Ghlac ceannair铆 na hEorpa agus na hAfraice strait茅is chomhph谩irteach tosaigh AE-an Afraic ag an dara cruinni煤 mullaigh idir an tAontas Eorpach agus an Afraic i Liosp贸in in听2007 agus sain铆odh inti an fh铆s pholaiti煤il don chomhph谩irt铆ocht idir an Afraic agus an tAontas Eorpach. Is iad seo a leanas na cusp贸ir铆 at谩 l茅i:
- bogadh ar aghaidh 贸n gcomhar idir deont贸ir铆 agus faighteoir铆 chun saincheisteanna polaiti煤la at谩 ina n-谩bhar imn铆 don d谩 thaobh a chuimsi煤 sa chaidreamh idir an Afraic agus an tAontas;
- an comhar a leathn煤 tr铆 aghaidh a thabhairt ar dh煤shl谩in chomhchoiteanna dhomhanda amhail an imirce, an t-athr煤 aer谩ide, an ts铆och谩in agus an tsl谩nd谩il, agus comhar a threisi煤 i bhf贸raim idirn谩isi煤nta;
- tac煤 le mianta na hAfraice i dtaobh freagairt铆 tras-r茅igi煤nacha agus ilchr铆ochacha ar na d煤shl谩in shuntasacha sin a spreagadh;
- oibri煤 i dtreo comhph谩irt铆ocht ina bhfuil na daoine ag a cro铆l谩r, lena n-谩irith铆tear rannph谩irt铆ocht n铆os fearr 贸 shaor谩naigh na hAfraice agus na hEorpa.
In 2020, roimh an s茅煤 cruinni煤 mullaigh idir an tAontas Eorpach agus an tAontas Afracach, d鈥檈isigh an Coimisi煤n agus Ardionada铆 an Aontais do Ghn贸tha铆 Eachtracha agus don Bheartas Sl谩nd谩la teachtaireacht chomhph谩irteach dar teideal 鈥樷��. Moltar ann comhar feabhsaithe a bhaineann le c煤ig chol煤n: an t-aistri煤 glas agus rochtain ar fhuinneamh; an claochl煤 digiteach; an f谩s inbhuanaithe agus poist; an ts铆och谩in agus rialachas; agus an imirce agus an tsoghluaisteacht.
An 25听M谩rta听2021, ghlac an Pharlaimint 鈥樷��. Sa r煤n 贸n bParlaimint, rinneadh codanna 谩irithe den strait茅is mholta, amhail f谩s inbhuanaithe agus cuimsitheach, a athlua agus a atreisi煤 agus 谩 iarraidh ag an am c茅anna go nd铆reofa铆 n铆os g茅ire ar chodanna eile, amhail forbairt an duine, cuimsi煤 s贸isialta, cearta an duine, cumhacht煤 na mban agus na ndaoine 贸ga, agus talmha铆ocht athl茅imneach. Maidir leis an imirce, measadh sa r煤n go mbeadh rath na comhph谩irt铆ochta ag brath ar fheabhas suntasach a chur ar dheiseanna soghluaisteachta agus iarradh go bhforbr贸fa铆 tuilleadh cain茅il na himirce dleatha铆.
Ag an s茅煤 cruinni煤 mullaigh idir an tAontas Eorpach agus an tAontas Afracach (an Bhruis茅il, 17-18听Feabhra听2022) th谩inig ceannair铆 st谩it an Aontais Eorpaigh agus an Aontais Afracaigh ar dhearbh煤 dar teideal 鈥�, 鈥榠na nd茅antar tosa铆ochta铆 coiteanna, luachanna comhroinnte agus an dl铆 idirn谩isi煤nta a chur chun cinn agus ina gcaomhna铆tear 谩r leasanna agus earra铆 poibl铆 comhchoiteanna le ch茅ile. 脕ir铆tear leis sin inter alia: sl谩nd谩il agus rath煤nas 谩r saor谩nach, cosaint chearta an duine do ch谩ch, comhionannas inscne agus cumhacht煤 na mban i ngach r茅imse den saol, urraim do phrionsabail an daonlathais, an dea-rialachas agus an smacht reachta, gn铆omha铆ochta铆 chun an aer谩id, an comhshaol agus an bhith茅ags煤lacht, f谩s eacnama铆och inbhuanaithe cuimsitheach, comhrac i gcoinne an neamhionannais a chaomhn煤, taca铆ocht le haghaidh cearta leana铆, agus cuimsi煤 na mban, daoine 贸ga agus daoine is m贸 at谩 faoi mh铆bhunt谩iste鈥�. Ag an gcruinni煤 mullaigh, comhaonta铆odh Pac谩iste Infheist铆ochta EUR听150听billi煤n idir an Afraic agus an Eoraip ar mhaithe le geilleagair 茅ags煤laithe, inbhuanaithe agus athl茅imneacha a chur chun cinn ar mh贸r-roinn na hAfraice. Ag lean煤int as an gcruinni煤 mullaigh bh铆 cruinni煤 comhph谩irteach ag an Aontas Afracach agus Col谩iste Coimisin茅ir铆 an Aontais Eorpaigh an 28听Samhain听2022. T谩thar ag s煤il go mbeidh cruinni煤 comhph谩irteach ag air铆 gn贸tha铆 eachtracha 贸n d谩 ilchr铆och in 2024, chun an dul chun cinn at谩 d茅anta de r茅ir na ngealltanas a chuirtear in i煤l sa dearbh煤 F铆se Comhph谩irt铆 a mheas.
Comhar um fhorbairt
Is iad an tAontas agus a Bhallst谩it an deont贸ir is suntasa铆 de ch煤namh oifigi煤il um fhorbairt at谩 ag an Afraic i gc贸na铆.
Mar thoradh ar an gcaibidl铆ocht maidir le creat nua airgeadais ilbhliant煤il听2021-2027 (f茅ach bileog eolais faoi leith 1.4.3 鈥楥reat airgeadais ilbhliant煤il鈥�), cumhda铆tear an comhar um fhorbairt le ICFCI cuimsitheach 鈥� an Eoraip Dhomhanda agus 茅 arna ionchorpr煤 go hioml谩n i mbuis茅ad AE. Roimhe seo, cuireadh formh贸r an ch煤naimh um fhorbairt do th铆ortha na hAfraice ar f谩il 贸n gCiste Eorpach Forbra铆ochta, a bh铆 ar leithligh 贸 bhuis茅ad an Aontais.
Le ICFCI 鈥� an Eoraip Dhomhanda, tugtar 10听n-ionstraim agus ciste ar leithligh le ch茅ile 贸 chreat airgeadais ilbhliant煤il听2014-2020, chomh maith leis an gCiste Eorpach Forbra铆ochta. T谩 buis茅ad forioml谩n EUR听79.5听billi煤n aige (i bpraghsanna 2020) agus t谩 tr铆 phr铆omhchuid ann: geografach, t茅amach agus mearfhreagairt. Leithdh谩ileadh EUR听60.4听billi煤n (i bpraghsanna 2020) ar an gcomhph谩irt gheografach agus cuireadh beagnach a leath de in 谩irithe don Afraic.
An caidreamh tr谩d谩la
Le Comhaont煤 Cotonou, ceada铆odh don Aontas agus do th铆ortha ACC comhaontuithe saorthr谩d谩la at谩 d铆rithe ar fhorbairt a chaibidli煤, ar a dtugtar Comhaontuithe Chomhph谩irt铆ochta Eacnama铆che (CCEnna). Meastar gur gn茅 bhun煤sach 铆 an tr谩d谩il idir an tAontas agus t铆ortha na hAfraice 鈥� mar aon le comhth谩th煤 eacnama铆och r茅igi煤nach agus ilchr铆ochach 鈥� chun forbairt inbhuanaithe a chur chun cinn san Afraic. Ina theannta sin, le sc茅imeanna aontaobhacha ceada铆tear rochtain fhabhrach ar an margadh don Aontas Eorpach i gc谩s fhormh贸r na dt铆ortha fo-Shah谩racha (f茅ach bileog eolais faoi leith 5.2.3 鈥楥贸rais tr谩d谩la is infheidhme i leith t铆ortha at谩 i mb茅al forbartha鈥�). Is iad na CCEnna na pr铆omhionstraim铆 lena gcuirtear an tr谩d谩il idir an tAontas agus r茅igi煤in na hAfraice chun cinn, agus meastar go bhfuil siad go hioml谩n comhoiri煤nach le rialacha na hEagra铆ochta Domhanda Tr谩d谩la. Mar sin f茅in, bh铆 caibidl铆ocht na CCEnna sin, a thosaigh in 2002, n铆os deacra n谩 mar a measadh agus t谩 roinnt rialtas san Afraic, gr煤pa铆 谩iti煤la 贸n tsocha铆 shibhialta agus ceardchumainn ag cur go m贸r ina coinne. D谩 bhr铆 sin, n铆l roinnt CCEnna, a bh铆 ceaptha r茅igi煤in ioml谩na na hAfraice a chumhdach, 谩 gcur i bhfeidhm ach go sealadach le t铆ortha at谩 toilteanach amhlaidh a dh茅anamh, amhail an C贸sta Eabhair, G谩na, Camar煤n agus an Ch茅inia (chun tuilleadh faisn茅ise a fh谩il, f茅ach faisn茅isi煤 Sheirbh铆s Taighde Pharlaimint na hEorpa dar teideal 鈥楥omhaontuithe comhph谩irt铆ochta eacnama铆che AE le t铆ortha ACC鈥�).
R贸l Pharlaimint na hEorpa
Mar at谩 amhlaidh i gc谩s comhaontuithe idirn谩isi煤nta eile, t谩 g谩 dl铆thi煤il le toili煤 na Parlaiminte chun Comhaont煤 Sham贸 a thabhairt i gcr铆ch (Airteagal听218 CFAE), c茅 gur f茅idir an comhaont煤 a chur i bhfeidhm go p谩irteach agus go sealadach sula dtabharfar toili煤 agus sula mbeidh s茅 daingnithe ag Ballst谩it uile an Aontais agus ag t铆ortha uile OACPS. Rannchuidigh an Pharlaimint leis an gcaibidl铆ocht tr铆 r煤in a ghlacadh roimh an bpr贸iseas agus lena linn agus tr铆 ghr煤pa faireach谩in a chur ar bun faoi sti煤ir a Coiste um Fhorbairt. Ag lean煤int as an gcaibidl铆ocht agus s铆ni煤 an chomhaontaithe, thug an Pharlaimint a toili煤 an 10听Aibre谩n听2024.
T谩 g谩 le toili煤 na Parlaiminte freisin le haghaidh CCEnna arna dtabhairt i gcr铆ch le t铆ortha san Afraic. Ina theannta sin, rannchuidigh an Pharlaimint go gn铆omhach le hionstraim nua airgeadais ICFCI 鈥� an Eoraip Dhomhanda, a mh煤nl煤 agus t谩 dl煤thbhaint aici lena cur chun feidhme.
T谩 roinnt buantoscaireachta铆 idirpharlaiminteacha ag an bParlaimint maidir leis an gcaidreamh le t铆ortha agus institi煤id铆 san Afraic. Is 茅 , at谩 comhdh茅anta d鈥橣heisir铆 de Pharlaimint na hEorpa agus comhalta铆 parlaiminte 贸 St谩it ACC, an pr铆omhchomhlacht ina nd茅anann an Pharlaimint comhar maidir leis na c煤rsa铆 sin, agus t谩 r贸l bunriachtanach aige maidir leis an gcaidreamh parlaiminteach idir an tAontas agus a chomhph谩irtithe ACC a neart煤 faoi Airteagal听14 de Chomhaont煤 Cotonou. Chomh maith leis na tion贸il pharlaiminteacha r茅igi煤nacha nua, ceann de phr铆omh茅ilimh na Parlaiminte le linn na caibidl铆ochta n谩 Comhthion贸l Parlaiminteach a choinne谩il sa chomhaont煤 nua, a mheas s铆 a bheith ina conditio sine qua non chun a toili煤 a fh谩il. Rinneadh toscaireachta铆 le haghaidh gach ceann de na comhaontuithe comhph谩irt铆ochta nua a chur ar bun go foirmi煤il i m铆 na Nollag听2023, lena n-谩ir铆tear toscaireacht chuig Tion贸l Parlaiminteach AE-an Afraic. Beidh 48 bhFeisire sa toscaireacht sin, agus beidh gach duine acu ina chomhalta den Chomhthion贸l Parlaiminteach nua idir OACPS agus an tAontas.
T谩 cine谩lacha comhair pharlaimintigh leis an Aontas Afracach forbartha freisin ag an bParlaimint tr铆d an , a buna铆odh in 2009. De ghn谩th, b铆onn cruinnithe mullaigh parlaiminteacha ag gabh谩il leis na cruinnithe mullaigh idir-rialtasacha, agus is minic leis na cruinnithe mullaigh parlaiminteacha dearbh煤 comhph谩irteach a eisi煤int go d铆reach chuig na cinn st谩it n贸 rialtais ag t煤s gach cruinnithe mullaigh idir-rialtasacha.
T谩 caidreamh pribhl茅ideach parlaiminteach ag an Aontas freisin leis an Afraic Theas, ar treis铆odh leis in听2007 faoin - arb 铆 an t-aon chomhph谩irt铆ocht strait茅iseach dh茅thaobhach ag an Aontas le t铆r san Afraic 铆. L茅ir铆tear an m茅id sin freisin i mbuanthoscaireacht thiomnaithe na Parlaiminte don chaidreamh leis an Afraic Theas.
听
Christian Meseth