Rial煤 buis茅adach
D茅anann gach institi煤id de chuid an Aontais agus na Ballst谩it grinnscr煤d煤 ar bhuis茅ad an Aontais Eorpaigh. D茅anann C煤irt Ini煤ch贸ir铆 na hEorpa agus Parlaimint na hEorpa seice谩lacha mionsonraithe ar leibh茅il 茅ags煤la. Gach bliain, d茅anann an Pharlaimint grinnscr煤d煤 ar chur chun feidhme an bhuis茅id d鈥檉honn urscaoileadh a dheon煤 don Choimisi煤n, d鈥檌nstiti煤id铆 eile an Aontais agus do ghn铆omhaireachta铆 d铆l谩raithe an Aontais.
An bun煤s dl铆[1]
- Airteagail听287, 317, 318, 319, 322听agus听325 den (CFAE);
- (f茅ach go h谩irithe Teideal II, Caibidil听7, maidir le prionsabal an bhainistithe fh贸nta airgeadais agus an fheidhmithe, agus Teideal听XIV, maidir le hini煤ch贸ireacht sheachtrach agus urscaoileadh);
- maidir le smacht buis茅adach, maidir le comhar in 谩bhair bhuis茅adacha agus maidir le bainist铆ocht fh贸nta airgeadais, chomh maith le hacmhainn铆 d铆lse nua, lena n-谩ir铆tear treochl谩r chun acmhainn铆 d铆lse nua a thabhairt isteach, Cuid听III;
- Rialacha N贸s Imeachta Pharlaimint na hEorpa, Teideal听II, Caibidil听6 agus Caibidil 7, Rialacha听99, 100 agus听104; Teideal听V, Caibidil听2, Riail听134; Iarscr铆bhinn听V.
颁耻蝉辫贸颈谤铆
Dl铆thi煤lacht, beachtas agus bainist铆ocht fh贸nta airgeadais a 谩irithi煤 i leith oibr铆ochta铆 buis茅id agus c贸rais rialaithe airgid, chomh maith le bainist铆ocht fh贸nta airgeadais bhuis茅ad AE (geilleagar, 茅ifeacht煤lacht agus 茅ifeachtacht), agus, maidir le r贸l Ch煤irt Ini煤ch贸ir铆 na hEorpa agus Pharlaimint na hEorpa, a 谩irithi煤 go mbaintear amach na cusp贸ir铆 sin (crit茅ir feidhm铆ochta).
An m茅id at谩 bainte amach
A. Rial煤 ar an leibh茅al n谩isi煤nta
Is iad na h煤dar谩is n谩isi煤nta a dh茅anann, a bheag n贸 a mh贸r, rial煤 tosaigh ar ioncam agus ar chaiteachas. Choime谩d siad a gcumhachta铆, go h谩irithe maidir le hacmhainn铆 d铆lse traidisi煤nta (1.4.1), ar r茅imse 茅 inar f茅idir leo na n贸sanna imeachta is g谩 a dh茅anamh chun na m茅ideanna lena mbaineann a bhaili煤 agus a fh铆or煤. D茅antar rial煤 buis茅adach a fheidhmi煤 freisin tr铆 neamhrialtachta铆 agus calaois a chomhrac (1.4.6). D茅anann 煤dar谩is na mBallst谩t grinnscr煤d煤 ar an gc茅ad dul s铆os ar chaiteachas oibr铆ocht煤il ionstraim铆 at谩 faoi bhainist铆ocht chomhroinnte, amhail an Ciste Eorpach um Fhorbairt R茅igi煤nach, Ciste S贸isialta na hEorpa (arb iad na Cist铆 Strucht煤racha iad le ch茅ile), mar aon leis an gCiste Eorpach um R谩tha铆ocht Talmha铆ochta (EAGF) agus an Ciste Eorpach Talmha铆ochta um Fhorbairt Tuaithe (EAFRD).
B. Rial煤 ar leibh茅al AE
1. 滨苍尘丑别谩苍补肠丑
I ngach institi煤id, is iad na hoifigigh agus na cuntas贸ir铆 煤dar煤ch谩in agus, ina dhiaidh sin, ini煤ch贸ir inmhe谩nach na hinstiti煤ide, a dh茅anann an rial煤 a fheidhmi煤.
2. Seachtrach: ag an gC煤irt Ini煤ch贸ir铆 (1.3.12)
D茅anann na hinstiti煤id铆 n谩isi煤nta ini煤ch贸ireachta agus C煤irt Ini煤ch贸ir铆 na hEorpa (CIE) rial煤 seachtrach, agus gach bliain cuireann an Ch煤irt Ini煤ch贸ir铆 tuarasc谩lacha mionsonraithe faoi bhr谩id an 煤dar谩is bhuis茅adaigh i gcomhr茅ir le hAirteagal听287 CFAE, i.e.:
- an 鈥榬谩iteas dearbhaithe maidir le hiontaofacht na gcuntas agus dl铆thi煤lacht agus rialtacht na n-idirbheart is bun leo鈥� (a dtugtar 鈥楧AS鈥� air);
- an tuarasc谩il bhliant煤il maidir le cur chun feidhme an bhuis茅id ghinear谩lta, lena n-谩ir铆tear buis茅id na n-institi煤id铆 agus na gcomhlachta铆 satail铆te uile;
- tuarasc谩lacha bliant煤la sonracha ar ghn铆omhaireachta铆 agus comhlachta铆 AE;
- tuarasc谩lacha speisialta ar shaincheisteanna sonracha (ini煤chta铆 feidhm铆ochta agus comhl铆ontachta);
- tuairim铆 (maidir le dl铆the nua n贸 leasaithe a bhfuil tionchar suntasach acu ar bhainist铆ocht airgeadais AE);
- athbhreithnithe a chumhda铆onn beartais agus topaic铆 bainist铆ochta, a dh茅anann anail铆s ar r茅ims铆 n贸 ar shaincheisteanna n谩r ini煤chadh go f贸ill n贸 a bhuna铆onn bonn f铆orasach maidir le h谩bhair 谩irithe;
- Do na blianta airgeadais 2019, 2020 agus 2021, d鈥檉hoilsigh CIE tuarasc谩il maidir le feidhm铆ocht fhorioml谩n bhuis茅ad an Aontais. Chuir s铆 deireadh le foilsi煤 na tuarasc谩la seo 贸n mbliain airgeadais 2022.
Tugann CIE tuairisc铆 freisin ar oibr铆ochta铆 chun iasachta铆 a thabhairt agus a fh谩il agus ar an gCiste Eorpach Forbra铆ochta (CEF). Chumhdaigh an CEF deireanach an tr茅imhse 2014-2020 agus rinneadh 茅 a chomhth谩th煤 ansin i mbuis茅ad an Aontais le creat airgeadais ilbhliant煤il听2021-2027[2].
3. Rial煤 ar an leibh茅al polaiti煤il: ag an bParlaimint
Laistigh den Pharlaimint, t谩 an Coiste um Rial煤 Buis茅adach freagrach as seasamh na Parlaiminte a ullmh煤 agus go h谩irithe as an m茅id seo a leanas:
- Cur chun feidhme bhuis茅ad an Aontais agus bhuis茅ad CEF a rial煤;
- na cinnt铆 maidir le hurscaoileadh a ullmh煤, an n贸s imeachta urscaoilte inmhe谩nach san 谩ireamh;
- d煤nadh, t铆olacadh agus ini煤chadh chuntais agus chl谩ir chomhardaithe an Aontais, a chuid institi煤id铆 agus aon chomhlachta铆 a nd茅anann s茅 maoini煤 orthu;
- gn铆omha铆ochta铆 airgeadais an Bhainc Eorpaigh Infheist铆ochta a rial煤 (1.3.15);
- faireach谩n a dh茅anamh ar chost-茅ifeachtacht chine谩lacha 茅ags煤la maoinithe an Aontais agus beartais an Aontais 谩 gcur chun feidhme;
- baill CIE a ainmni煤, agus a dtuarasc谩lacha a mheas;
- breithni煤 a dh茅anamh ar chalaois agus ar neamhrialtachta铆 i nd谩il le cur chun feidhme bhuis茅ad an Aontais, bearta a ghlacadh chun calaois agus neamhrialtachta铆 a chosc agus ionch煤isimh a thionscnamh i gc谩sanna den s贸rt sin, agus as leasanna airgeadais an Aontais i gcoitinne a chosaint;
- caidreamh le CIE, leis an Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) agus leis an Ionch煤isitheoir Poibl铆 Eorpach;
An n贸s imeachta um urscaoileadh
Uair sa bhliain, ar mholadh 贸n gComhairle, deona铆onn Parlaimint na hEorpa urscaoileadh don Choimisi煤n (agus d鈥檌nstiti煤id铆 agus do chomhlachta铆 eile) i nd谩il le cur chun feidhme an bhuis茅id do bhliain n-2, tar 茅is di scr煤d煤 a dh茅anamh, i measc nithe eile, ar thuarasc谩lacha bliant煤la ar ghn铆omha铆ochta铆 de chuid Ard-Sti煤rth贸ireachta铆 an Choimisi煤in (agus de chuid na n-institi煤id铆 eile), ar an tuarasc谩il bhliant煤il ar bhainist铆ocht agus ar fheidhm铆ocht de chuid an Choimisi煤in, ar an tuarasc谩il mheast贸ireachta (faoi Airteagal听318听CFAE, d铆r铆tear sa tuarasc谩il seo ar na tortha铆 arna mbaint amach ag cl谩ir an Aontais, agus na molta铆 a rinne an Pharlaimint agus an Chomhairle sna blianta roimhe sin 谩 gcur san 谩ireamh), ar thuarasc谩il bhliant煤il CIE agus ar fhreagra铆 贸n gCoimisi煤n agus 贸 na hinstiti煤id铆 eile ar cheisteanna na Parlaiminte (Airteagal听319听CFAE). Tugtar 鈥榞rinnscr煤d煤 parlaiminteach ar chur chun feidhme an bhuis茅id鈥� ar an bpr贸iseas sin, agus t谩 s茅 d铆rithe ar chomhl铆onadh na gceanglas dl铆thi煤il agus rial谩la, chomh maith le bainist铆ocht fh贸nta airgeadais a 谩irithi煤. D茅anann an Coiste um Rial煤 Buis茅adach seasamh na Parlaiminte a ullmh煤 maidir leis na tuarasc谩lacha thuasluaite. T谩 r煤n ag gabh谩il leis na cinnt铆 maidir le hurscaoileadh a thagann astu, ina bhfuil bar煤lacha agus molta铆 na Parlaiminte maidir le cur chun feidhme an bhuis茅id.
T谩 s茅 de cheangal ar an gCoimisi煤n agus ar na hinstiti煤id铆 eile gn铆omh煤 de bhun na mbar煤lacha a thugann an Pharlaimint ina r煤in maidir le hurscaoileadh (Airteagal听319(3) CFAE agus Airteagal听262 den Rialach谩n Airgeadais).
Mar riail ghinear谩lta, d茅anann an Pharlaimint na tuarasc谩lacha ar urscaoileadh a mheas ag p谩irtseisi煤n roimh an 15 Bealtaine (Airteagal听260 den Rialach谩n Airgeadais). D谩 bhr铆 sin, seachas i gc谩sanna eisceacht煤la, d茅antar na v贸ta铆 ar urscaoileadh a chaitheamh ag p谩irtseisi煤n mh铆 Bealtaine n贸, i gc谩s cur siar, ag p谩irtseisi煤n mh铆 Dheireadh F贸mhair. Mura bhfaigheann togra chun urscaoileadh a dheon煤 tromlach, n贸 m谩 bhearta铆onn an Pharlaimint a cinneadh maidir le hurscaoileadh a chur siar (san earrach), cuireann an Pharlaimint na hinstiti煤id铆 n贸 na gn铆omhaireachta铆 lena mbaineann ar an eolas faoi na c煤iseanna. T谩 s茅 de cheangal ar na gn铆omhaireachta铆 gn铆omh煤 gan mhoill chun na bacainn铆 ar chinneadh maidir le hurscaoileadh a bhaint. Ansin, t铆olacann an Coiste um Rial煤 Buis茅adach tuarasc谩il 煤rnua, laistigh de 6 mh铆, ina mb铆onn togra 煤rnua chun urscaoileadh a dheon煤 n贸 a dhi煤lt煤.
C茅 nach nd茅antar tagairt in CFAE ach d鈥檜rscaoileadh don Choimisi煤n amh谩in, ar ch煤iseanna tr茅dhearcachta agus formhaoirseachta daonlatha铆, deona铆onn an Pharlaimint freisin urscaoileadh ar leithligh do na hinstiti煤id铆 agus na comhlachta铆 agus do gach gn铆omhaireacht n贸 eintiteas comhchos煤il (t谩 for谩lacha maidir le hurscaoileadh do na gn铆omhaireachta铆 d铆l谩raithe agus do na comhph谩irt铆ochta铆 poibl铆-pr铆obh谩ideacha leagtha amach ina rialach谩in bhunaidh). Dhi煤ltaigh an Pharlaimint d鈥檜rscaoileadh a dheon煤 d鈥橝rdr煤na铆 na Comhairle 贸听2009 i leith, mar gheall ar an easpa comhair 贸n gComhairle sa n贸s imeachta um urscaoileadh. Ar deireadh, d铆r铆tear cinnt铆 ar urscaoileadh na Parlaiminte, agus a r煤in maidir le cur chun feidhme bhuis茅ad ginear谩lta AE, Roinn听I 鈥� Parlaimint na hEorpa, chuig Uachtar谩n na Parlaiminte.
R贸l Pharlaimint na hEorpa
A. Forbairt na gCumhachta铆
脫听1958 go听1970, n铆or coime谩dadh an Pharlaimint ar an eolas ach maidir le cinnt铆 i leith urscaoileadh arna dtabhairt ag an gComhairle don Choimisi煤n i nd谩il le cur chun feidhme an bhuis茅id. In听1971, mar aon leis an gComhairle, fuair s铆 an chumhacht chun urscaoileadh a dheon煤. 脫n 1听Meitheamh听1977 i leith, nuair a th谩inig Conradh an听22 I煤il听1975 i bhfeidhm, is aici amh谩in at谩 an chumhacht chun urscaoileadh a dheon煤, a luaithe is a thugann an Chomhairle a moladh. Tr铆na coist铆 谩bhartha, re谩cht谩lann an Pharlaimint 茅isteachta铆 na gCoimisin茅ir铆 ainmnithe, agus re谩cht谩lann an Coiste um Rial煤 Buis茅adach 茅isteachta铆 do Chomhalta铆 ainmnithe na C煤irte Ini煤ch贸ir铆, do na hiarrth贸ir铆 at谩 ar an ngearrliosta do phost an Ard-Sti煤rth贸ra in Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) agus do chomhalta铆 Choiste Maoirseachta OLAF. N铆 f茅idir na poist sin a l铆onadh go dt铆 go dtion贸lfar na h茅isteachta铆 sin. Ba cheart a thabhairt faoi deara, ar deireadh, gurb 茅 an Coimisi煤n a cheapann Ard-Sti煤rth贸ir OLAF, tar 茅is d贸 dul i gcomhairle leis an bParlaimint agus leis an gComhairle, agus gurb iad an Pharlaimint, an Chomhairle agus an Coimisi煤n a cheapann, de chomhthoil, comhalta铆 Choiste Maoirseachta OLAF.
B. 脷s谩id an urscaoilte
F茅adfaidh an Pharlaimint a chinneadh urscaoileadh a chur siar i gc谩s ina bhfuil s铆 m铆sh谩sta le gn茅ithe 谩irithe de bhainist铆ocht an Choimisi煤in ar an mbuis茅ad. F茅adfar a mheas gurb ionann di煤lt煤 urscaoileadh a dheon煤 agus ceangal a chur ar an gCoimisi煤n 茅ir铆 as. Cuireadh an bhagairt sin in 茅ifeacht i m铆 na Nollag听1998: tar 茅is v贸ta sa su铆 ioml谩nach maidir le di煤lt煤 don r煤n urscaoilte, buna铆odh gr煤pa c煤igear saineolaithe agus rinne siad tuairisci煤 ar chalaois, m铆bhainist铆ocht agus fin铆ochas a cuireadh i leith an Choimisi煤in. D鈥櫭﹊righ na Coimisin茅ir铆 as en bloc an 16听M谩rta听1999.
Maidir le cur chun feidhme bhuis茅ad ginear谩lta AE ag an gCoimisi煤n, thug an Pharlaimint isteach dh谩 ghn茅 nua le linn an n贸s imeachta urscaoilte do听2011 agus do听2012: dl铆thi煤lacht agus rialtacht an chaiteachais a fh铆or煤, ar nithe iad a bhfuil dl煤thcheangal acu le meast贸ireacht ar fheidhm铆ocht (Airteagal听318 CFAE); tuarasc谩il mheast贸ireachta ar airgeadas an Aontais ar bhonn na dtortha铆 arna mbaint amach, agus leis an bhfor谩il lena sonra铆tear go bhf茅adfar cinneadh maidir le hurscaoileadh a 鈥榝hrithchothrom煤鈥� tr铆 fhorchoime谩dais a bhaineann le r茅ims铆 beartais faoi leith. Le linn an n贸s imeachta urscaoilte do听2019, bh铆 ar CIE, den ch茅ad uair le ceithre bliana anuas, tuairim chodarsnach a eisi煤int maidir le dl铆thi煤lacht agus rialtacht an chaiteachais is bun leis na cuntais. Mar sin f茅in, sa ch茅ad tuarasc谩il uaithi maidir le feidhm铆ocht fhorioml谩n bhuis茅ad AE, chinn CIE go raibh n贸sanna imeachta s谩s煤la i bhfeidhm. Sheas an Pharlaimint leis an moladh 贸 Ch煤irt Ini煤ch贸ir铆 na hEorpa gur cheart c谩il铆ocht faisn茅ise an Choimisi煤in a fheabhs煤 tuilleadh, agus chuir s铆 in i煤l go l谩idir go bhfuil t谩scair铆 toraidh agus tionchair n铆os oiri煤na铆 do thomhas feidhm铆ochta n谩 do th谩scair铆 ionchuir agus aschuir.
Le linn an n贸s imeachta urscaoilte do听2019, scr煤daigh an Pharlaimint freisin easnaimh i mbainisti煤 buis茅adach agus airgeadais na Gn铆omhaireachta Eorpa铆 um an nGarda Teorann agus C贸sta (Frontex), agus chuir s铆 in i煤l nach raibh na m铆nithe a thug an ghn铆omhaireacht leordh贸thanach. Chinn an Pharlaimint urscaoileadh Frontex a chur siar 贸 earrach 2021 go dt铆 an 21听Deireadh F贸mhair听2021, nuair a v贸t谩il an seisi煤n ioml谩nach i bhfabhar urscaoileadh na gn铆omhaireachta a dheon煤, ach chuir s茅 EUR听90听milli煤n 鈥� n贸 thart ar 12% de bhuis茅ad ioml谩n na gn铆omhaireachta 鈥� faoi ch煤lchiste. N铆 f茅idir na cist铆 sin a scaoileadh ach amh谩in m谩 chomhl铆onann Frontex coinn铆ollacha 谩irithe, eadhon 20 monat贸ir ar chearta bun煤sacha, at谩 ar iarraidh faoi l谩thair, agus tri煤r leas-sti煤rth贸ir铆 feidhmi煤ch谩in nach m贸r a bheith c谩ilithe go leordh贸thanach chun na poist sin a l铆onadh, chomh maith le s谩sra le haghaidh teagmhais thromch煤iseacha ar theorainneacha seachtracha an Aontais a thuairisci煤 agus c贸ras feidhmi煤il faireach谩in ar chearta bun煤sacha a chur ar bun. Le linn an n贸s imeachta um urscaoileadh ina dhiaidh sin (do bhuis茅ad 2020) chuir an Pharlaimint a cinneadh maidir le cuntais Frontex siar toisc gur mheas s铆 n谩r chomhl铆on Frontex na coinn铆ollacha a leag an Pharlaimint s铆os i m铆 Dheireadh F贸mhair 2021. Ina theannta sin, bh铆 ar an ngn铆omhaireacht aghaidh a thabhairt f贸s ar thortha铆 imscr煤daithe de chuid OLAF ar chiapadh, m铆-iompar agus br煤 siar imirceach, agus tuairisc a thabhairt don Pharlaimint maidir lena dul chun cinn. Sna n贸sanna imeachta um urscaoileadh is d茅ana铆, dh铆righ 谩bhair imn铆 na Parlaiminte ar cheanglais rialaithe na Saor谩ide T茅arnaimh agus Athl茅imneachta, r谩ta铆 arda earr谩ide do chl谩ir chaiteachais, thr茅dhearcacht in 煤s谩id chist铆 AE (lena n-谩ir铆tear faisn茅is faoi thairbhithe deiridh), rochtain eagra铆ochta铆 neamhrialtasacha ar chist铆 AE agus treisi煤 leis an gcreat rialaithe agus faireach谩in chun cist铆 AE a rian煤 i gcriosanna 茅agobhsa铆 n贸 coinbhleachta.
Mar at谩 luaite thuas, n铆 m贸r don Choimisi煤n, do na hinstiti煤id铆 eile agus do na gn铆omhaireachta铆 d铆l谩raithe eile tuarasc谩il a thabhairt ar an ngn铆omh a dh茅antar de bhun na mbar煤lacha a thugann an Pharlaimint i r煤in maidir le hurscaoileadh. N铆 m贸r do na Ballst谩it an Coimisi煤n a chur ar an eolas maidir leis na bearta at谩 d茅anta acu mar fhreagairt ar bhar煤lacha na Parlaiminte, agus n铆 m贸r don Choimisi煤n iad a chur san 谩ireamh ina thuarasc谩il leantach f茅in (Airteagal听262 den Rialach谩n Airgeadais).
Cuid铆onn sainchoist铆 de chuid na Parlaiminte chun a 谩irithi煤 go nd茅antar cist铆 an Aontais a chaitheamh go h茅ifeacht煤il agus ar mhaithe le leas ch谩in铆oc贸ir铆 an Aontais. Roinnt uaireanta, rinne comhalta铆 an Choiste um Rial煤 Buis茅adach pl茅 a re谩cht谩il le hionadaithe na gcoist铆 comhionanna i bparlaimint铆 na mBallst谩t, le h煤dar谩is n谩isi煤nta ini煤ch贸ireachta agus le hionadaithe gn铆omhaireachta铆 custaim.
Le haghaidh tuilleadh eolais ar an 谩bhar seo, f茅ach an su铆omh gr茅as谩in don Choiste um Rial煤 Buis茅adach (CONT).
听
Di谩na Haase