Trybuna艂 Obrachunkowy
Europejski Trybuna艂 Obrachunkowy (ETO) jest odpowiedzialny za kontrol臋 finans贸w UE. Jako zewn臋trzny kontroler Unii Europejskiej przyczynia si臋 do poprawy zarz膮dzania finansami UE i听pe艂ni funkcj臋 niezale偶nego stra偶nika interes贸w finansowych jej obywateli.
Podstawa prawna
- Artyku艂y 285-287 Traktatu o听funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)
- Rozporz膮dzenie Parlamentu Europejskiego i听Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z听18 lipca 2018听r. w听sprawie zasad finansowych maj膮cych zastosowanie do bud偶etu og贸lnego Unii (zob. zw艂aszcza tytu艂 XIV w sprawie audytu zewn臋trznego i udzielania absolutorium).
Struktura
A. 颁锄艂辞苍办辞飞颈别
1. Liczba
Po jednym cz艂onku z听ka偶dego pa艅stwa cz艂onkowskiego (traktat nicejski sformalizowa艂 to, co do tej pory by艂o jedynie uznan膮 procedur膮), czyli co do zasady Trybuna艂 liczy 27 cz艂onk贸w.
2. Kwalifikacje
颁锄艂辞苍办辞飞颈别 Trybuna艂u:
- wchodz膮 lub wchodzili w听swych krajach w听sk艂ad organ贸w kontroli zewn臋trznej lub maj膮 szczeg贸lne kwalifikacje do zajmowania tego stanowiska;
- musz膮 si臋 wykaza膰 niekwestionowan膮 niezale偶no艣ci膮.
3. Mianowanie
颁锄艂辞苍办辞飞颈别 Trybuna艂u s膮 mianowani:
- przez Rad臋 kwalifikowan膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w;
- na podstawie zalecenia ka偶dego pa艅stwa cz艂onkowskiego w听kwestii obsadzenia stanowiska przyznanego temu krajowi;
- po zasi臋gni臋ciu opinii Parlamentu Europejskiego.
B. Rodzaj mandatu
1. Kadencja
Sze艣cioletnia, odnawialna.
2. Status
颁锄艂辞苍办辞飞颈别 Trybuna艂u Obrachunkowego maj膮 takie same przywileje i听immunitety jak s臋dziowie Trybuna艂u Sprawiedliwo艣ci.
3. 翱产辞飞颈膮锄办颈
颁锄艂辞苍办辞飞颈别 musz膮 by膰 鈥瀢 pe艂ni niezale偶ni w听wykonywaniu swoich obowi膮zk贸w鈥�. Oznacza to, 偶e:
- nie wolno im zwraca膰 si臋 o听instrukcje, ani ich przyjmowa膰 z听jakiegokolwiek zewn臋trznego 藕r贸d艂a;
- powstrzymuj膮 si臋 od wszelkich czynno艣ci niezgodnych z charakterem ich funkcji;
- nie mog膮 wykonywa膰 偶adnej innej zarobkowej ani niezarobkowej dzia艂alno艣ci zawodowej;
- je偶eli narusz膮 powy偶sze warunki, Trybuna艂 Sprawiedliwo艣ci mo偶e ich usun膮膰 ze stanowiska.
C. Organizacja
Kolegium wybiera ze swego sk艂adu prezesa, kt贸rego mandat trwa trzy lata i听jest odnawialny.
Trybuna艂 sk艂ada si臋 z听pi臋ciu izb odpowiadaj膮cych za konkretne obszary wydatk贸w i听dochod贸w:
- Izba I: Zr贸wnowa偶one wykorzystanie zasob贸w naturalnych;
- Izba II: Inwestycje na rzecz sp贸jno艣ci, wzrostu i w艂膮czenia spo艂ecznego;
- Izba III: Dzia艂ania zewn臋trzne, bezpiecze艅stwo i sprawiedliwo艣膰;
- Izba IV: Regulacja rynk贸w i konkurencyjna gospodarka;
- Izba V: Finansowanie Unii Europejskiej i administrowanie ni膮.
Ka偶da izba ma dwa zakresy odpowiedzialno艣ci: Po pierwsze, przyjmuje sprawozdania specjalne, specjalne sprawozdania roczne i听opinie. Po drugie, sporz膮dza projekty uwag do sprawozda艅 rocznych dotycz膮cych bud偶etu og贸lnego UE i听sprawozda艅 dotycz膮cych Europejskich Funduszy Rozwoju, a听tak偶e projekty opinii podlegaj膮cych zatwierdzeniu przez ca艂y Trybuna艂.
Trybuna艂 liczy ok.听980 pracownik贸w i听mie艣ci si臋 w听Luksemburgu.
Uprawnienia
A. Kontrole wykonywane przez Trybuna艂 Obrachunkowy
1. Zakres kompetencji
W zakres kompetencji Trybuna艂u wchodzi kontrola wszystkich rachunk贸w dochod贸w i听wydatk贸w Unii Europejskiej oraz wszelkich organ贸w UE. Trybuna艂 Obrachunkowy przeprowadza kontrole w听celu uzyskania wystarczaj膮cej pewno艣ci co do:
- wiarygodno艣ci rocznych sprawozda艅 finansowych Unii Europejskiej (kontrola finansowa);
- legalno艣ci i听prawid艂owo艣ci transakcji le偶膮cych u听ich podstaw (kontrola zgodno艣ci) oraz
- nale偶ytego zarz膮dzania finansami (kontrola wykonania zada艅).
2. Metody kontroli
Kontrola prowadzona jest przez Trybuna艂 nieprzerwanie. Mo偶e by膰 dokonywana przed zamkni臋ciem rozlicze艅 w听danym roku bud偶etowym. Podstaw膮 kontroli s膮 dokumenty i w听razie potrzeby mo偶e by膰 ona przeprowadzana w pomieszczeniach:
- instytucji i agencji UE;
- ka偶dego organu zarz膮dzaj膮cego dochodami lub wydatkami w imieniu UE;
- ka偶dej osoby fizycznej lub prawnej otrzymuj膮cej p艂atno艣ci z bud偶etu UE.
Kontrol臋 w听pa艅stwach cz艂onkowskich przeprowadza si臋 we wsp贸艂pracy z听najwy偶szymi instytucjami kontroli. Jednostki kontrolowane s膮 zobowi膮zane do przekazania Trybuna艂owi Obrachunkowemu wszelkich dokument贸w lub informacji, kt贸re uzna on za niezb臋dne do tego celu.
Trybuna艂 nie posiada uprawnie艅 艣ledczych. W zwi膮zku z tym zg艂asza przypadki ewentualnych nadu偶y膰 finansowych i korupcji Europejskiemu Urz臋dowi ds. Zwalczania Nadu偶y膰 Finansowych lub Prokuraturze Europejskiej, kt贸re nast臋pnie rozpatruj膮 sprawy zgodnie z ich odpowiednimi kompetencjami.
3. Sprawozdania z kontroli
Po kontrolach Trybuna艂 publikuje:
- roczne sprawozdania w听sprawie wykonania bud偶etu UE oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju, 艂膮cznie z听po艣wiadczeniem wiarygodno艣ci, skupiaj膮ce si臋 na zgodno艣ci i prawid艂owo艣ci (do 15 listopada lub wcze艣niej); od 2022 r. aspekty dotycz膮ce wynik贸w s膮 z powrotem rozpatrywane w ramach sprawozda艅 rocznych i sprawozda艅 specjalnych (w przeciwie艅stwie do lat 2019鈥�2021, w kt贸rych sporz膮dzano roczne sprawozdanie z wykonania bud偶etu UE);
- specjalne sprawozdania roczne dotycz膮ce agencji Unii Europejskiej, jej zdecentralizowanych organ贸w i wsp贸lnych przedsi臋wzi臋膰;
- sprawozdania specjalne dotycz膮ce dziedzin zainteresowania, zw艂aszcza kwestii zwi膮zanych z听nale偶ytym zarz膮dzaniem finansami oraz ze szczeg贸lnymi wydatkami lub dziedzinami polityki;
- podczas szeroko zakrojonych przegl膮d贸w obejmuj膮cych tematy zwi膮zane z听polityk膮 i听zarz膮dzaniem analizuje si臋 obszary lub kwestie dotychczas nieskontrolowane lub ustala podstaw臋 faktyczn膮 niekt贸rych kwestii.
B. Uprawnienia doradcze
Zgodnie z听art.听287 ust.听4 TFUE pozosta艂e instytucje w听dowolnym momencie mog膮 wyst膮pi膰 do Trybuna艂u o听wydanie opinii. Opinia Trybuna艂u jest obowi膮zkowa, kiedy Rada:
- przyjmuje rozporz膮dzenia finansowe okre艣laj膮ce procedur臋 ustalania i听wykonywania bud偶etu oraz przedstawiania i听kontrolowania rachunk贸w;
- okre艣la sposoby i听procedur臋, wed艂ug kt贸rych zasoby w艂asne UE s膮 udost臋pniane Komisji;
- okre艣la regu艂y dotycz膮ce odpowiedzialno艣ci kontroler贸w finansowych, urz臋dnik贸w zatwierdzaj膮cych i听ksi臋gowych; lub
- przyjmuje 艣rodki na rzecz przeciwdzia艂ania nadu偶yciom finansowym.
Roczne sprawozdania Trybuna艂u za rok 2022
A.
Og贸lny poziom b艂臋du w wydatkach wzr贸s艂 z 3,0 % w 2021 r. do 4,2 % w 2022 r. W艣r贸d skontrolowanych wydatk贸w 66 % stanowi艂y wydatki obarczone wysokim ryzykiem wyst膮pienia b艂臋du; by艂y to g艂贸wnie p艂atno艣ci dokonywane na zasadzie zwrotu koszt贸w, podlegaj膮ce skomplikowanym przepisom i kryteriom kwalifikowalno艣ci. Ten rodzaj p艂atno艣ci jest dokonywany g艂贸wnie w ramach polityki sp贸jno艣ci i program贸w rozwoju obszar贸w wiejskich, administrowanych na zasadzie zarz膮dzania dzielonego mi臋dzy Komisj膮 a pa艅stwami cz艂onkowskimi.
Poziom b艂臋du dla tych p艂atno艣ci szacuje si臋 na 6 % (w por贸wnaniu z 4,7 % w 2021 r. i 4,0 % w 2020 r.) i uznano go za b艂膮d o rozleg艂ym charakterze. Zatem ju偶 czwarty rok z rz臋du Trybuna艂 wyda艂 negatywn膮 opini臋 w听sprawie prawid艂owo艣ci transakcji le偶膮cych u听podstaw rozlicze艅 (a nie opini臋 z zastrze偶eniem, jak mia艂o to miejsce w latach 2016鈥�2018), w kt贸rej podkre艣li艂 uporczywo艣膰 wyst臋powania problem贸w wymagaj膮cych rozwi膮zania.
Opr贸cz kontroli wydatk贸w w ramach zwyk艂ego bud偶etu UE Trybuna艂 wyda艂 odr臋bn膮 opini臋 na temat wydatk贸w w ramach Funduszu na rzecz Odbudowy i Zwi臋kszania Odporno艣ci (RRF). Opinie te b臋dzie wydawa艂 rzez ca艂y okres funkcjonowania funduszu. 艢rodki z RRF s膮 wyp艂acane po osi膮gni臋ciu okre艣lonych cel贸w po艣rednich i ko艅cowych. Trybuna艂 skontrolowa艂 wszystkie 13 p艂atno艣ci z tytu艂u dotacji dokonane w 2022 r. na kwot臋 46,9 mld EUR, w tym rozliczenie powi膮zanych p艂atno艣ci zaliczkowych w wysoko艣ci 6,8 mld EUR, oraz sprawdzi艂, czy osi膮gni臋to 281 cele po艣rednie i ko艅cowe zwi膮zane z tymi p艂atno艣ciami, 艂膮cznie z wst臋pnymi ocenami Komisji. Trybuna艂 stwierdzi艂, 偶e w 15 z 281 cel贸w po艣rednich i ko艅cowych wyst膮pi艂y problemy z prawid艂owo艣ci膮 i cele te albo nie zosta艂y osi膮gni臋te w zadowalaj膮cy spos贸b, albo nie spe艂nia艂y warunk贸w kwalifikuj膮cych. Chocia偶 szacuje si臋, 偶e ich minimalny wp艂yw finansowy jest zbli偶ony do progu istotno艣ci, nie podano poziomu b艂臋du, poniewa偶 metoda Komisji dotycz膮ca zawieszania p艂atno艣ci opiera si臋 na orzeczeniach i w zwi膮zku z tym poddaje si臋 r贸偶nym interpretacjom. Trybuna艂 zaleca, aby Komisja poprawi艂a wst臋pne oceny i kontrole ex post w celu a) dopilnowania, aby p艂atno艣ci by艂y dokonywane w okresach kwalifikowalno艣ci, a dotacje nie by艂y wykorzystywane do zast臋powania powtarzaj膮cych si臋 krajowych wydatk贸w bud偶etowych; oraz b) dopilnowania, aby osi膮gni臋te ju偶 cele po艣rednie i ko艅cowe nie zosta艂y zaprzepaszczone. Ponadto Komisja powinna sprawdzi膰, czy zmienione krajowe plany odbudowy i zwi臋kszania odporno艣ci jasno okre艣laj膮 wszystkie cele po艣rednie i ko艅cowe oraz czy obejmuj膮 wszystkie kluczowe elementy dzia艂ania.
B. 鈥� rozdzia艂 3 sprawozdania rocznego
Trybuna艂 podzieli艂 swoje sprawozdanie roczne za lata 2019, 2020 i 2021 na dwie cz臋艣ci w ramach projektu pilota偶owego 鈥� po pierwsze sprawozdanie roczne koncentruj膮ce si臋 na wiarygodno艣ci rozlicze艅 UE oraz legalno艣ci i prawid艂owo艣ci transakcji le偶膮cych u ich podstaw oraz po drugie sprawozdanie z wynik贸w program贸w wydatkowania 艣rodk贸w z bud偶etu UE.
W 2022 r. Trybuna艂 zaprzesta艂 jednak sporz膮dzania rocznego sprawozdania z realizacji cel贸w i ponownie uwzgl臋dni艂 aspekty dotycz膮ce wynik贸w w rozdziale 3 sprawozdania rocznego. W niniejszym rozdziale przedstawiono przegl膮d wynik贸w 28 sprawozda艅 specjalnych ETO z 2022 r. w pi臋ciu obszarach strategicznych, a mianowicie: (i) reakcji na COVID-19, (ii) konkurencyjno艣ci, (iii) odporno艣ci i warto艣ci europejskich, (iv) zmiany klimatu, 艣rodowiska i zasob贸w naturalnych; oraz (v) polityki fiskalnej i finans贸w publicznych. Po podsumowaniu g艂贸wnych przes艂a艅 dotycz膮cych ka偶dego obszaru w sprawozdaniu rocznym przedstawiono przyk艂ady dzia艂a艅 Komisji podj臋tych w nast臋pstwie sprawozda艅 specjalnych oraz podsumowano reakcje Parlamentu Europejskiego i Rady.
Rola Parlamentu Europejskiego
Trybuna艂 Obrachunkowy zosta艂 utworzony w 1977 r. z inicjatywy Parlamentu. W听1993听r. uzyska艂 status instytucji UE. Od tamtej pory wspiera Parlament i听Rad臋 w听pe艂nieniu funkcji kontrolnej w听zakresie wykonania bud偶etu. Sprawozdania roczne i听sprawozdania specjalne stanowi膮 dla Parlamentu podstaw臋 procedury udzielania corocznego absolutorium.
颁锄艂辞苍办辞飞颈别 Trybuna艂u s膮 proszeni o przedstawianie sprawozda艅 na posiedzeniach komisji i udzielanie odpowiedzi na pytania pos艂贸w do PE 鈥� przede wszystkim na forum parlamentarnej Komisji Kontroli Bud偶etowej (CONT), ale tak偶e na wsp贸lnych posiedzeniach komisji CONT z jedn膮 lub wi臋ksz膮 liczb膮 wyspecjalizowanych komisji lub, czasami, w przypadkach o ograniczonym znaczeniu dla komisji CONT, wy艂膮cznie w komisji wyspecjalizowanej. Co roku Trybuna艂 Obrachunkowy i听komisja CONT odbywaj膮 posiedzenia, podczas kt贸rych cz艂onkowie komisji CONT omawiaj膮 z听cz艂onkami Trybuna艂u priorytety polityczne, roczny program prac Trybuna艂u, szczeg贸艂owe uzgodnienia dotycz膮ce wsp贸艂pracy听itp. Raz w听roku prezes Trybuna艂u uczestniczy w听posiedzeniu Konferencji Przewodnicz膮cych Komisji Parlamentu, aby przedstawi膰 roczny program prac i听zach臋ci膰 wszystkie komisje do przedstawienia propozycji odno艣nie do nast臋pnego okresu programowania. Ponadto Parlament w听swoich corocznych rezolucjach w听sprawie absolutorium z听wykonania bud偶etu Trybuna艂u Obrachunkowego wysuwa propozycje dotycz膮ce tych kwestii.
Nale偶y te偶 odnotowa膰, 偶e komisja CONT przeprowadza przes艂uchania kandydat贸w na cz艂onk贸w Trybuna艂u. Ponadto Trybuna艂 wspomaga pos艂贸w swoj膮 fachow膮 wiedz膮 przy przygotowywaniu przez nich projekt贸w akt贸w ustawodawczych dotycz膮cych kwestii finansowych.
Wi臋cej informacji na ten temat mo偶na znale藕膰 na stronie internetowej Komisji Kontroli Bud偶etowej (CONT).
听
Vera Milicevic