Bank Inwestycyjny
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) realizuje cele Unii Europejskiej poprzez zapewnianie d艂ugoterminowego finansowania projekt贸w, udzielanie gwarancji i听doradztwo. Wspiera projekty realizowane w听UE oraz poza jej granicami. Udzia艂owcami EBI s膮 pa艅stwa cz艂onkowskie UE. EBI jest g艂贸wnym udzia艂owcem Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI), a obie te organizacje tworz膮 grup臋 EBI.
Podstawa prawna
- Artyku艂y 308 i听309 Traktatu o听funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Dodatkowe przepisy dotycz膮ce EBI zawarto w听art.听15, 126, 175, 209, 271, 287, 289 i听343 TFUE;
- Protok贸艂 (nr听5) w听sprawie Statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Protok贸艂 (nr听28) w听sprawie sp贸jno艣ci gospodarczej, spo艂ecznej i听terytorialnej, do艂膮czone do Traktatu o听Unii Europejskiej oraz TFUE.
Cele
Zgodnie z听art.听309 TFUE zadaniem EBI jest przyczynianie si臋 do zr贸wnowa偶onego i听sta艂ego rozwoju rynku wewn臋trznego w听interesie Unii. EBI wspiera we wszystkich sektorach gospodarki finansowanie projekt贸w:
- maj膮cych na celu rozw贸j w听najs艂abiej rozwini臋tych regionach;
- maj膮cych na celu modernizacj臋 lub przekszta艂cenie przedsi臋biorstw lub rozw贸j nowych rodzaj贸w dzia艂alno艣ci, kt贸rych nie da si臋 w听pe艂ni sfinansowa膰 ze 艣rodk贸w dost臋pnych w听poszczeg贸lnych pa艅stwach cz艂onkowskich;
- stanowi膮cych przedmiot wsp贸lnego zainteresowania kilku pa艅stw cz艂onkowskich.
EBI przyczynia si臋 r贸wnie偶 do promowania sp贸jno艣ci gospodarczej, spo艂ecznej i听terytorialnej w听Unii (art.听175 TFUE i听Protok贸艂 nr听28). Ponadto EBI wspiera wdra偶anie poza granicami UE 艣rodk贸w, kt贸re promuj膮 polityk臋 w听dziedzinie wsp贸艂pracy na rzecz rozwoju Unii (art.听209 TFUE).
Dzia艂alno艣膰 EBI koncentruje si臋 na sze艣ciu obszarach priorytetowych, kt贸re obejmuj膮: klimat i 艣rodowisko, rozw贸j, innowacje i umiej臋tno艣ci, ma艂e przedsi臋biorstwa, infrastruktur臋, sp贸jno艣膰.
Zasoby i听instrumenty
A. Zasoby
W realizacji swoich cel贸w EBI korzysta w听g艂贸wnej mierze z听zasob贸w w艂asnych oraz rynk贸w kapita艂owych (art.听309 TFUE).
1. Zasoby w艂asne
Zasoby w艂asne pochodz膮 od cz艂onk贸w EBI, tj.听pa艅stw cz艂onkowskich (art.听308 TFUE). Udzia艂 ka偶dego pa艅stwa cz艂onkowskiego w听kapitale okre艣la art.听4 Statutu EBI, a听jego wysoko艣膰 zale偶y od znaczenia gospodarczego danego pa艅stwa cz艂onkowskiego. Pa艅stwa cz艂onkowskie mog膮 zwi臋kszy膰 swoje subskrypcje kapita艂u na zasadzie dobrowolno艣ci. 艁膮czny kapita艂 subskrybowany EBI wynosi 248,8 mld EUR.
2. Transakcje na rynku kapita艂owym
Wi臋kszo艣膰 艣rodk贸w przeznaczanych na po偶yczki EBI pozyskuje z听mi臋dzynarodowych rynk贸w kapita艂owych, g艂贸wnie poprzez emisj臋 obligacji. EBI nale偶y do najwi臋kszych na 艣wiecie ponadnarodowych kredytodawc贸w. Pozyskanie racjonalnego pod wzgl臋dem koszt贸w finansowania zale偶y w听du偶ej mierze od ratingu kredytowego. EBI otrzyma艂 najwy偶szy rating kredytowy od najwa偶niejszych agencji ratingowych, co 艣wiadczy o听jako艣ci portfela kredytowego EBI. EBI zazwyczaj finansuje jedn膮 trzeci膮 ka偶dego projektu, lecz finansowanie wspieraj膮ce mo偶e osi膮gn膮膰 50听%.
B. Instrumenty
EBI korzysta z听wielu r贸偶nych instrument贸w, g艂贸wnie z听po偶yczek i听gwarancji. Opracowano jednak r贸wnie偶 szereg innych, bardziej innowacyjnych instrument贸w o听wy偶szym profilu ryzyka. Planowane jest tak偶e opracowanie kolejnych instrument贸w we wsp贸艂pracy z听innymi instytucjami unijnymi. Finansowanie z听EBI mo偶na po艂膮czy膰 z听finansowaniem z听innych 藕r贸de艂 UE (m.in.听z听bud偶etu UE) w听ramach procesu zwanego 艂膮czeniem. Poza finansowaniem projekt贸w EBI prowadzi r贸wnie偶 dzia艂alno艣膰 o听charakterze doradczym.
Udzielanie po偶yczek odbywa si臋 w听formie po偶yczek bezpo艣rednich lub po艣rednich. Po偶yczki bezpo艣rednie udzielane na projekty podlegaj膮 okre艣lonym warunkom, np.听ca艂kowity koszt inwestycji musi przekracza膰 25听mln听EUR, a听po偶yczka mo偶e pokrywa膰 do 50听% koszt贸w projektu. Po偶yczki po艣rednie obejmuj膮 po偶yczki udzielane lokalnym bankom lub innym podmiotom po艣rednicz膮cym, kt贸re z听kolei wspieraj膮 odbiorc臋 ko艅cowego. Wi臋kszo艣ci po偶yczek udziela si臋 w听UE.
Opr贸cz bardziej tradycyjnej dzia艂alno艣ci kredytowej EBI stosuje r贸wnie偶 instrumenty 艂膮czone w celu 艂膮czenia po偶yczek z dotacjami od instytucji publicznych lub organizacji charytatywnych.
窜补谤锄膮诲锄补苍颈别 i听struktura
A. 窜补谤锄膮诲锄补苍颈别
EBI posiada osobowo艣膰 prawn膮 zgodnie z听art.听308 TFUE. Bankiem kieruje i听zarz膮dza Rada Gubernator贸w, Rada Dyrektor贸w i听Komitet Zarz膮dzaj膮cy. Komitet Kontroli i Audytu bada dzia艂alno艣膰 Banku.
Rada Gubernator贸w sk艂ada si臋 z ministr贸w wyznaczonych przez pa艅stwa cz艂onkowskie. Ustala ona og贸lne wytyczne polityki kredytowej Banku i听zapewnia ich wykonanie. Do jej obowi膮zk贸w nale偶y m.in.
- podejmowanie decyzji o听podwy偶szeniu subskrybowanego kapita艂u,
- okre艣lanie zasad maj膮cych zastosowanie do operacji finansowania podejmowanych w听ramach zada艅 Banku,
- podejmowanie decyzji o听przyznaniu finansowania na dzia艂ania inwestycyjne prowadzone, w听ca艂o艣ci lub w听cz臋艣ci, poza terytorium UE, oraz
- zatwierdzanie sprawozdania rocznego Rady Dyrektor贸w, rocznego bilansu, rachunku zysk贸w i听strat oraz regulaminu wewn臋trznego Banku.
Rada Dyrektor贸w sk艂ada si臋 z听28听cz艂onk贸w zwyk艂ych i听31听zast臋pc贸w. Cz艂onk贸w zwyk艂ych mianuje Rada Gubernator贸w na okres pi臋ciu lat. Ka偶de pa艅stwo cz艂onkowskie nominuje jednego cz艂onka zwyk艂ego, podobnie Komisja. Rada Dyrektor贸w decyduje o: przyznaniu finansowania, w听szczeg贸lno艣ci w听formie po偶yczek i听gwarancji, zaci膮ganiu po偶yczek, oprocentowaniu udzielanych kredyt贸w, a听tak偶e prowizji i听innych op艂atach. Zapewnia prawid艂owe funkcjonowanie Banku i听kierowanie nim zgodnie z听postanowieniami traktat贸w, Statutu i听og贸lnymi wytycznymi Rady Gubernator贸w.
Komitet Zarz膮dzaj膮cy sk艂ada si臋 z听przewodnicz膮cego i听o艣miu wiceprzewodnicz膮cych, mianowanych na okres sze艣ciu lat przez Rad臋 Gubernator贸w na wniosek Rady Dyrektor贸w. Ich mandat jest odnawialny. Komitet jest odpowiedzialny za bie偶膮ce funkcjonowanie Banku, pod kierownictwem prezesa i听nadzorem Rady Dyrektor贸w. Opracowuje decyzje Rady Dyrektor贸w i听zapewnia ich wykonanie.
Komitet Kontroli i Audytu sk艂ada si臋 z听sze艣ciu cz艂onk贸w mianowanych przez Rad臋 Gubernator贸w. Komitet corocznie bada, czy operacje Banku i听jego ksi臋gi s膮 prowadzone w艂a艣ciwie.
B. Struktura
Grupa EBI powsta艂a w 2000 r. i sk艂ada si臋 z EBI oraz EFI, utworzonego w 1994 r. jako partnerstwo publiczno-prywatne z trzema g艂贸wnymi grupami udzia艂owc贸w: EBI, b臋d膮cy akcjonariuszem wi臋kszo艣ciowym posiadaj膮cym 62,2听% udzia艂贸w, Komisja (30听% udzia艂贸w) oraz kilka publicznych i听prywatnych instytucji finansowych (7,8听% udzia艂贸w). EFI wykorzystuje instrumenty kapita艂u wysokiego ryzyka, np.听venture capital. Dzia艂alno艣膰 po偶yczkowa EFI jest skierowana do ma艂ych i听艣rednich przedsi臋biorstw (M艢P), a听w听celu poprawy dost臋pu M艢P do finansowania fundusz wykorzystuje wiele innowacyjnych instrument贸w.
Plan inwestycyjny dla Europy
Od pocz膮tku 艣wiatowego kryzysu gospodarczego i听finansowego UE cierpi na niski poziom inwestycji. zawiera艂 wytyczne na temat sposobu o偶ywienia inwestycji w听UE, tworzenia miejsc pracy i听wspierania d艂ugoterminowego wzrostu gospodarczego i听konkurencyjno艣ci. W tym celu 25 czerwca 2015 r. przyj臋to .
EFIS mia艂 na celu pobudzenie inwestycji prywatnych dzi臋ki uruchomieniu 艣rodk贸w publicznych oraz stworzenie klimatu sprzyjaj膮cego inwestycjom. Do uruchomienia 艣rodk贸w prywatnych wykorzystano wst臋pn膮 gwarancj臋 UE dla EBI w kwocie 16听mld听EUR oraz zobowi膮zanie EBI w wysoko艣ci 5听mld听EUR. Do po艂owy 2018 r. EFIS przekroczy艂 sw贸j cel polegaj膮cy na wygenerowaniu dodatkowych 315 mld EUR na finansowanie inwestycji w UE.
Rozporz膮dzenie w听sprawie EFIS ustanowi艂o r贸wnie偶 Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego (ECDI), kt贸rego celem by艂o zapewnienie doradztwa i听pomocy technicznej w听zakresie identyfikowania, przygotowania i听rozwijania projekt贸w inwestycyjnych.
zosta艂o przyj臋te w grudniu 2017 r. i wesz艂o w 偶ycie 1 stycznia 2018 r. Rozporz膮dzenie to przed艂u偶y艂o okres obowi膮zywania EFIS (do ko艅ca 2020 r.) i wprowadzi艂o dalsze usprawnienia do funduszu i ECDI, tak aby uruchomi膰 500听mld听EUR dodatkowego finansowania inwestycji.
Program InvestEU
Program , przyj臋ty w marcu 2021 r. jako nast臋pca Planu inwestycyjnego dla Europy, 艂膮czy EFIS i 13 innych unijnych instrument贸w finansowych. Koncentruje si臋 on na czterech g艂贸wnych obszarach polityki (zr贸wnowa偶ona infrastruktura; badania naukowe, innowacje i cyfryzacja; M艢P; inwestycje spo艂eczne i umiej臋tno艣ci), a jego celem jest uruchomienie 372 mld EUR na dodatkowe inwestycje w latach 2021鈥�2027. W sk艂ad programu wchodz膮 Fundusz InvestEU, Centrum Doradztwa InvestEU oraz portal InvestEU.
Pa艅stwa cz艂onkowskie mog膮 wykorzystywa膰 program InvestEU do realizacji swoich plan贸w odbudowy i zwi臋kszania odporno艣ci w听ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i听Zwi臋kszania Odporno艣ci.
鈥濨ank klimatyczny鈥� UE
W czerwcu 2019听r. Rada Europejska zwr贸ci艂a si臋 do EBI o听鈥瀢i臋ksze wsparcie dzia艂a艅 w听dziedzinie klimatu鈥�. W听odpowiedzi EBI przedstawi艂 w听listopadzie 2019听r. now膮 strategi臋 klimatyczn膮 i听polityk臋 kredytowania energetyki.
EBI zobowi膮za艂 si臋 do dostosowania wszystkich swoich dzia艂a艅 finansowych do cel贸w porozumienia paryskiego. W听szczeg贸lno艣ci EBI zwi臋kszy do 2025听r. udzia艂 inwestycji w听ramach swojego priorytetu dotycz膮cego 鈥瀌zia艂a艅 na rzecz klimatu i听zr贸wnowa偶enia 艣rodowiskowego鈥� do 50听%. Z ko艅cem 2021 r. EBI zaprzesta艂 finansowania projekt贸w dotycz膮cych paliw kopalnych.
Nowa polityka kredytowania energetyki przez EBI, kt贸ra b臋dzie regulowa艂a jego dzia艂alno艣膰 w sektorze energetycznym, opiera si臋 na pi臋ciu zasadach:
- nadanie priorytetu efektywno艣ci energetycznej z my艣l膮 o wsparciu nowego celu UE w ramach unijnej dyrektywy w sprawie efektywno艣ci energetycznej;
- umo偶liwienie dekarbonizacji energii poprzez zwi臋kszenie wsparcia dla technologii niskoemisyjnych lub bezemisyjnych w听celu osi膮gni臋cia 32听% udzia艂u energii odnawialnej w听ca艂ej UE do 2030听r.;
- zwi臋kszenie finansowania zdecentralizowanego wytwarzania energii, innowacyjnego magazynowania energii i elektromobilno艣ci;
- zapewnienie inwestycji w sie膰 energetyczn膮, niezb臋dnych dla nowych, odnawialnych 藕r贸de艂 energii o nieprzewidywalnej charakterystyce produkcji, takich jak energia wiatrowa i s艂oneczna, a tak偶e wzmocnienie transgranicznych po艂膮cze艅 mi臋dzysystemowych; oraz
- zwi臋kszenie wp艂ywu inwestycji na wspieranie transformacji energetycznej poza UE.
Odpowied藕 na kryzys wywo艂any epidemi膮 COVID-19
W ramach odpowiedzi UE na ekonomiczne skutki kryzysu spowodowanego epidemi膮 COVID-19 EBI utworzy艂 w 2020听r. fundusz gwarancyjny w wysoko艣ci 25 mld EUR, aby umo偶liwi膰 grupie EBI zwi臋kszenie wsparcia dla przedsi臋biorstw we wszystkich pa艅stwach cz艂onkowskich poprzez uruchomienie dodatkowej kwoty w wysoko艣ci do 200听mld听EUR.
Stanowi艂o to uzupe艂nienie pakietu natychmiastowego wsparcia o听warto艣ci do 40听mld听EUR, w sk艂ad kt贸rego wesz艂y:
- specjalne systemy gwarancji dla bank贸w oparte o istniej膮ce programy, do natychmiastowego wdro偶enia, pozwalaj膮ce na uruchomienie finansowania w wysoko艣ci do 20听mld听EUR;
- specjalne linie p艂ynno艣ciowe dla bank贸w, zapewniaj膮ce dodatkowe wsparcie kapita艂owe w wysoko艣ci 10 mld EUR na rzecz M艢P i sp贸艂ek o 艣redniej kapitalizacji; oraz
- specjalne programy zakupu papier贸w warto艣ciowych zabezpieczonych aktywami w celu umo偶liwienia bankom przeniesienia ryzyka zwi膮zanego z portfelami kredyt贸w dla M艢P, pozwalaj膮ce na uruchomienie kolejnych 10 mld EUR wsparcia.
Reakcja na rosyjsk膮 inwazj臋 na Ukrain臋
Dzia艂ania EBI zwi膮zane z Ukrain膮 si臋gaj膮 2007听r. EBI dzia艂a w Ukrainie w oparciu o europejsk膮 polityk臋 s膮siedztwa, Partnerstwo Wschodnie i inne umowy dwustronne zawierane przez UE. Po rosyjskiej inwazji na Ukrain臋 EBI zwi臋kszy艂 swoje wsparcie. Finansowanie z tego instrumentu ma pom贸c Ukrainie naprawi膰 uszkodzon膮 infrastruktur臋, wznowi膰 艣wiadczenie us艂ug komunalnych i wesprze膰 pilne dzia艂ania w zakresie efektywno艣ci energetycznej w ramach przygotowa艅 do sezon贸w zimowych. Ponadto EBI koordynowa艂 darowizny na pomoc humanitarn膮, priorytetowo traktuj膮c pomoc dora藕n膮 dla os贸b dotkni臋tych konfliktem w Ukrainie i w krajach s膮siaduj膮cych.
W zwi膮zku z rosyjsk膮 wojn膮 napastnicz膮 przeciwko Ukrainie i potrzeb膮 zwi臋kszenia zdolno艣ci wojskowych pa艅stw cz艂onkowskich rozpocz臋to dyskusj臋 na temat tego, czy do cel贸w EBI doda膰 inwestycje w sektor obronny. Ukraina r贸wnie偶 kwalifikowa艂aby si臋 do takiego finansowania. By艂oby to radykalne odej艣cie od obecnej praktyki, kt贸ra wyklucza wspieranie inwestycji zwi膮zanych z obronno艣ci膮. Nale偶y w szczeg贸lno艣ci uwzgl臋dni膰 wp艂yw, jaki ten dodatkowy cel m贸g艂by mie膰 na zdolno艣膰 EBI do utrzymania wysokiego ratingu kredytowego, je偶eli mia艂by on w zwi膮zku z tym zaci膮ga膰 wi臋ksze po偶yczki na rynkach kapita艂owych. W konkluzjach z posiedzenia Rady Europejskiej w dniach 21鈥�22 marca 2024 r. zwr贸cono si臋 do 鈥濫uropejskiego Banku Inwestycyjnego, aby dostosowa艂 swoj膮 polityk臋 udzielania po偶yczek przemys艂owi obronnemu oraz swoj膮 obecn膮 definicj臋 produkt贸w podw贸jnego zastosowania, jednocze艣nie zachowuj膮c swoje mo偶liwo艣ci finansowania鈥�.
Rola Parlamentu Europejskiego
Zgodnie z听art. 308 TFUE zmiana Statutu EBI wymaga zasi臋gni臋cia opinii Parlamentu. EBI odpowiada bezpo艣rednio przed pa艅stwami cz艂onkowskimi. Nie ma on formalnych obowi膮zk贸w sprawozdawczych wobec Parlamentu ani nie ponosi przed nim odpowiedzialno艣ci. Jednak w ge艣cie dobrej woli prezes EBI przyjmuje zaproszenia do stawienia si臋 na posiedzeniu plenarnym i na odpowiednich posiedzeniach komisji parlamentarnych, a EBI jest otwarty na pytania pos艂贸w do PE.
Co roku Komisja Kontroli Bud偶etowej (CONT) dokonuje przegl膮du dzia艂alno艣ci EBI i听przedstawia sprawozdanie na posiedzeniu plenarnym, na kt贸re zapraszany jest prezes EBI.
Na mocy obowi膮zuj膮cego rozporz膮dzenia Parlament zatwierdza mianowanie dyrektora zarz膮dzaj膮cego i听zast臋pcy dyrektora zarz膮dzaj膮cego EFIS. Parlament i听Rada zatwierdzaj膮 w听ramach rocznej procedury bud偶etowej roczne 艣rodki z听bud偶etu UE na fundusz gwarancyjny.
Jako wsp贸艂prawodawca Parlament bra艂 udzia艂 w听przyjmowaniu inicjatyw w ramach EFIS i InvestEU.
Wi臋cej informacji na ten temat mo偶na znale藕膰 na stronie internetowej Komisji Gospodarczej i Monetarnej.
听
Christian Scheinert