ٳł: Dział w wieloletnich ramach finansowych Unii (WRF) odnosi się do szerokich kategorii polityki, które określają priorytety wydatków Unii na określony okres (zwykle siedem lat). Każdy dział obejmuje środki na różne unijne programy i fundusze.
Głosowanie kwalifikowaną większością głosów: Gdy Rada Unii głosuje nad wnioskiem Komisji lub Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, do jego zatwierdzenia potrzebne jest poparcie większości kwalifikowanej. Wymaga to spełnienia dwóch warunków jednocześnie: za musi głosować 55% państw członkowskich (15 z 27), a państwa te muszą reprezentować co najmniej 65% całkowitej populacji Unii. Mniejszość blokująca musi obejmować co najmniej czterech członków Rady.
Instrumenty szczególne: To narzędzia, które mają zapewnić elastyczność budżetu Unii. W przypadku nieprzewidzianych zdarzeń można przekroczyć pułapy wydatków w budżecie Unii, aby ułatwić korzystanie z instrumentu szczególnego. Jednak nawet wtedy środki na zobowiązania w instrumentach szczególnych nie mogą przekraczać pułapu zasobów własnych. Dwa przykłady tego mechanizmu to rezerwa solidarnościowa na wypadek klęsk żywiołowych i rezerwa na pomoc humanitarną.
Jednolity rynek: Jednolity rynek Unii, ustanowiony traktatem z Maastricht z 1992 roku, często nazywany rynkiem wewnętrznym, obejmuje około 450 mln konsumentów. Był on prekursorem europejskiej unii walutowej i euro jako jednej waluty. Ma stworzyć jednolitą przestrzeń gospodarczą, w której Unia będzie jednym terytorium ze swobodnym przepływem towarów, kapitału, usług i osób. W jednolitym rynku uczestniczą cztery państwa spoza Unii: Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria. Wynegocjowały one pewne klauzule opt-out.
ԴdzśԴść: Rada musi podejmować decyzje jednomyślnie w kilku newralgicznych obszarach polityki, takich jak członkostwo w Unii, opodatkowanie, własne zasoby, WRF oraz harmonizacja systemów ubezpieczeń społecznych. Gdy jedno lub kilka państw wstrzyma się od głosu, nie stanowi to przeszkody w podjęciu jednomyślnej decyzji.
Margines elastyczności: Margines elastyczności to różnica między maksymalną kwotą środków, o które Unia może wystąpić do krajów członkowskich w celu pokrycia swoich zobowiązań finansowych (pułapy zasobów własnych), a maksymalną kwotą środków, które można wydać w danym okresie (długoterminowe pułapy płatności budżetowych). W Next Generation EU pułap zasobów własnych tymczasowo (do 2058 roku) i wyjątkowo zwiększono o 0,6 punktu procentowego, do 2%.
Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla: Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla jest narzędziem Unii do walki z ucieczką emisji, czyli sytuacją, kiedy firmy przenoszą produkcję do krajów spoza Unii o mniej rygorystycznych przepisach klimatycznych. Przewiduje cła na import produktów wysokoemisyjnych, takich jak stal i cement. Importerzy muszą kupować świadectwa emisji dwutlenku węgla odzwierciedlające ich emisje. Zapewnia to uczciwą konkurencję, wspiera cele klimatyczne Unii i zachęca do zmniejszania emisji na całym świecie. Raportowanie mechanizmu rozpoczęło się w 2023 roku, a pełne wdrożenie nastąpi w roku 2026.
Mechanizm warunkowości: Współprawodawcy uzgodnili ten nowy instrument w 2020 roku, równolegle z negocjacjami w sprawie obecnych WRF, i wszedł on w życie w roku 2021. Przepisy te wiążą dostęp do funduszy Unii z poszanowaniem praworządności i wartości demokratycznych. Jeśli państwo członkowskie naruszy te zasady, Unia może zawiesić lub zmniejszyć wsparcie finansowe. Mechanizm ten ma przyczynić się do tego, by zasoby Unii były właściwie wykorzystywane, a państwa członkowskie przestrzegały podstawowych wartości Unii. Promuje dobre zarządzanie i rozliczalność w całej Unii.
NGEU: Next Generation EU (NGEU) to wyjątkowy unijny pakiet odbudowy gospodarczej, który ma pomagać państwom członkowskim radzić sobie ze skutkami pandemii COVID-19 i jej konsekwencjami gospodarczymi. Nazywa się go też NextGenerationEU, NextGenEU lub Instrumentem Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy. Opiewa na 806,9 mld euro. Z funduszy tych można korzystać do 2026 roku.
łٲԴś: Środki na płatności to pieniądze faktycznie wypłacone w danym roku, w tym zobowiązania zaciągnięte w poprzednich latach. Z tego powodu poziom płatności jest zwykle wyższy w ostatnich latach wieloletnich ram finansowych.
ʴdzdzԾść: Unijna zasada, zgodnie z którą decyzje należy podejmować na jak najbardziej lokalnym szczeblu. Wyklucza interwencję Unii — tam, gdzie Unia nie ma wyłącznej kompetencji — w sytuacjach, które państwa członkowskie mogą skutecznie rozwiązać na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym. Dopuszcza jednak działania Unii (nawet w sprawach należących do niewyłącznej kompetencji Unii), gdy państwa członkowskie nie są w stanie osiągnąć celów, które mogą być lepiej realizowane na szczeblu unijnym.
Procedura konsultacji: Konsultacje to specjalna procedura ustawodawcza, stanowiąca wyjątek od zwykłej procedury ustawodawczej stosowanej do aktów prawnych w większości obszarów polityki. Wymaga ona, by Rada zwróciła się do Parlamentu o opinię, choć nie jest nią związana. Brak konsultacji sprawiłby, że akt byłby niezgodny z prawem i mógłby zostać unieważniony przez Trybunał Sprawiedliwości. Wprowadzenie nowych zasobów własnych w długoterminowym budżecie Unii wymaga konsultacji z Parlamentem.
Procedura zgody: W toku procedury zgody Parlament ma prawo weta, czyli nie może zmieniać aktu prawnego, ale może go zatwierdzić lub odrzucić. Aby akt prawny został przyjęty, Parlament musi się na niego zgodzić. Pod koniec negocjacji w sprawie długoterminowego budżetu Unii Parlament musi zatwierdzić rozporządzenie Rady ustanawiające kolejne wieloletnie ramy finansowe Unii (WRF). W przypadku WRF zgoda Parlamentu wymaga pozytywnego głosowania większości wszystkich posłów do PE, ale nie jest to standard w przypadku procesu budżetowego. Inne głosowania nad zgodą mogą wymagać zwykłej większości głosów.
ʳł: Maksymalna kwota, jaką można wydać na programy w danym obszarze polityki (dziale). Pułapy ułatwiają planowanie budżetu i utrzymanie finansów pod kontrolą. Długoterminowy budżet określa te maksymalne kwoty dla całej Unii i dla kluczowych obszarów wydatków (działów) w okresie siedmiu lat. Istnieją dwa rodzaje pułapów wydatków. Pierwszy to roczny pułap dla każdego działu, wyrażony w środkach na zobowiązania, które są prawnie wiążącymi obietnicami wydatkowania pieniędzy. Środki na zobowiązania niekoniecznie wydaje się tym samym roku – mogą być wydatkowane w ciągu kilku lat budżetowych. Drugi to ogólny pułap roczny: pułap środków na zobowiązania, który odpowiada sumie pułapów każdego działu, plus pułap środków na płatności, który określa maksymalne rzeczywiste kwoty zatwierdzone do wypłaty w danym roku.
Pułap zasobów własnych: Pułap zasobów własnych określa maksymalną kwotę zasobów własnych, o jaką Unia może wystąpić do państw członkowskich, by sfinansować swoje wydatki w danym okresie budżetowym. Pułapy dochodów określono w decyzji w sprawie zasobów własnych – tekście prawnym, który określa warunki finansowania budżetu Unii. Pułapy zasobów własnych wyraża się jako procent szacowanego dochodu narodowego brutto (DNB) Unii, czyli sumy DNB wszystkich państw członkowskich.
Rabat: Mechanizm, który pozwala zmniejszyć składki netto, jakie do budżetu unijnego muszą wpłacać niektóre państwa członkowskie. Ma gwarantować sprawiedliwy stosunek wysokości składek do odnoszonych korzyści. Rabaty negocjuje się podczas prac nad budżetem. Obecnie Unia przyznaje rabaty budżetowe (zwane również „obniżkami ryczałtowymi”) Danii, Niemcom, Austrii, Holandii i Szwecji.
RRF: Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Recovery and Resilience Facility, RRF) to tymczasowy instrument, który jest głównym narzędziem wydatkowania funduszy Next Generation EU. Komisja pozyskuje fundusze, zaciągając pożyczki na rynkach kapitałowych (emituje obligacje w imieniu Unii). Następnie udostępnia te fundusze krajom Unii w formie pożyczek lub dotacji w oparciu o ambitne programy reform i inwestycji.
dzǰąԾ: Unijny akt prawny, który obowiązuje natychmiast po wejściu w życie we wszystkich krajach Unii jednocześnie. Z kolei dyrektywa to unijny akt prawny określający cel, który muszą osiągnąć kraje Unii. Krajowi prawodawcy mogą następnie zdecydować we własnych aktach prawnych, jak osiągnąć te cele.
óԴść: Polityka spójności to główne narzędzie inwestycyjne Unii. Ma zmniejszać różnice między regionami Unii dzięki temu, że zwiększa spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Koncentruje się na wspieraniu słabiej rozwiniętych regionów – finansuje infrastrukturę i innowacje, tworzy miejsca pracy i przyczynia się do zrównoważonego rozwoju. Środki finansowe na tę politykę pochodzą głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).
Sprawozdawca: Poseł do Parlamentu wyznaczony do kierowania pracami nad aktem ustawodawczym lub nieustawodawczym w toku procedury ustawodawczej Parlamentu. Kontrsprawozdawców wyznaczają inne grupy polityczne niż ta, do której należy sprawozdawca. Kontrsprawozdawcy pracują razem ze sprawozdawcą i wyrażają opinie danej grupy. Sprawozdawca kieruje zespołem negocjacyjnym Parlamentu w rozmowach z Radą Unii.
Unijny system handlu uprawnieniami do emisji: Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (ETS) to system pułapów i handlu, który ma prowadzić do zmniejszania emisji gazów cieplarnianych w opłacalny sposób. Ustanawia on limit całkowitych emisji z sektorów takich jak energetyka i przemysł, który jest z czasem stopniowo zmniejszany. Firmy muszą kupować lub otrzymywać uprawnienia do emisji, a w razie potrzeby nimi handlować, aby pokryć koszty swojej działalności. Tworzy to finansową zachętę do redukcji emisji i wspiera cele klimatyczne Unii.
WRF: WRF (wieloletnie ramy finansowe) to nazwa długoterminowego budżetu Unii, który zazwyczaj obejmuje siedmioletni okres budżetowy. Określają one limity wydatków Unii jako całości i dla różnych obszarów działalności w tym okresie. Wydatki Unii podzielone są na szerokie kategorie
(„działy”), które odpowiadają priorytetom i obszarom działania Unii. Dla każdego roku objętego WRF istnieją ustalone limity wydatków, czyli pułapy.
Wspólna polityka rolna (WPR): WPR to jednolita polityka rolna w krajach Unii. Ustanowiono ją w 1962 roku. Jest najstarszą działającą polityką Unii. Przeznaczono na nią 31% obecnego budżetu długoterminowego. Ma zapewniać obywatelom Unii przystępną cenowo, bezpieczną żywność wysokiej jakości, a rolnikom – odpowiedni poziom życia, przy jednoczesnej ochronie zasobów naturalnych i poszanowaniu środowiska. WPR obejmuje wsparcie bezpośrednie, interwencje na rynku i środki na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. W 2024 roku Parlament zatwierdził reformy, które mają zmniejszyć obciążenia administracyjne ciążące na rolnikach w Unii.
Zasoby własne: Są to główne źródła dochodów budżetu Unii. Roczne wydatki długoterminowego budżetu Unii nie mogą przekraczać jego dochodów, co oznacza, że budżet jest zrównoważony. Zasoby własne to cła, część dochodów z podatku VAT i dochodów z podatku od tworzyw sztucznych oraz część krajowego dochodu narodowego brutto (DNB). Unia bada potencjalne nowe źródła, takie jak podatki cyfrowe i dochody z dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla (patrz wyżej). Zasoby te finansują polityki i programy Unii i mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na wkłady państw członkowskich.
ܴDzǷɾąԾ: Środki na zobowiązania to koszt wszystkich zobowiązań prawnych zaciągniętych w bieżącym roku budżetowym, z możliwymi skutkami finansowymi na przyszłe lata.
Informacje dodatkowe: