PROJEKT REZOLUCJIw sprawie sytuacji w Górskim Karabachu po ataku Azerbejdżanu i utrzymującego się zagrożenia dla Armenii
2.10.2023-()
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Željana Zovko, Andrey Kovatchev, Michael Gahler, Rasa Juknevičienė, David McAllister, Paulo Rangel, Andrius Kubilius, Isabel Wiseler‑Lima, François‑Xavier Bellamy, Vladimír Bilčík, Loucas Fourlas, Anja Haga, Andrzej Halicki, Sandra Kalniete, David Lega, Miriam Lexmann, Sven Simon, Michaela Šojdrová, Tom Vandenkendelaere, Tomáš Zdechovský
w imieniu grupy PPE
Patrz też projekt wspólnej rezolucjiRC-B9-0393/2023
9‑0405/2023
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie sytuacji w Górskim Karabachu po ataku Azerbejdżanu i utrzymującego się zagrożenia dla Armenii
()
Parlament Europejski,
–uwzględniając swoje poprzednie rezolucje w sprawie Armenii i Azerbejdżanu, w szczególności rezolucje z 19 stycznia 2023r. w sprawie konsekwencji humanitarnych blokady w Górskim Karabachu[1], z 15 marca 2023r. w sprawie stosunków UE-Armenia[2] oraz z 15 marca 2023r. w sprawie stosunków między UE a Azerbejdżanem[3],
–uwzględniając wspólne oświadczenie przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych, przewodniczącej Delegacji ds. Stosunków z Zakaukaziem oraz stałych sprawozdawców ds. Armenii i Azerbejdżanu z 19 września 2023 r. w sprawie ataku Azerbejdżanu na Górski Karabach,
–uwzględniając oświadczenie rzecznika Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ) z 29 września 2023r. w sprawie wysiedlenia ludności z Górskiego Karabachu,
–uwzględniając oświadczenie wysokiego przedstawiciela UE z 21 września 2023r. w sprawie rozwoju sytuacji w Górskim Karabachu,
–uwzględniając oświadczenie wysokiego przedstawiciela UE z 26 lipca 2023 r. w sprawie Azerbejdżanu: sytuacji humanitarnej w terenie,
–uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A.mając na uwadze, że 19 września 2023 r. Azerbejdżan rozpoczął niesprowokowaną i nieuzasadnioną agresję wojskową – którą określił jako „operację antyterrorystyczną” – przeciwko siłom samoobrony Górskiego Karabachu, które szybko pokonał; mając na uwadze, że już 20 września 2023 r. podpisano porozumienie o zawieszeniu broni między faktycznymi władzami Górskiego Karabachu a Azerbejdżanem; mając na uwadze, że dzięki temu atakowi wojskowemu Azerbejdżan przejął kontrolę nad zdecydowaną większością pozostałych części Górskiego Karabachu, które nie znalazły się pod jego kontrolą podczas 44-dniowej wojny w 2020 r.;
B.mając na uwadze doniesienia, że podczas operacji wojskowej Azerbejdżanu przeciwko Górskiemu Karabachowi zginęło ponad 350 ormiańskich cywilów, a 400 zostało rannych; mając na uwadze doniesienia o zaginionych ludziach, co stanowiłoby zbrodnię przeciwko ludzkości;
C.mając na uwadze, że w porozumieniu o zawieszeniu broni z Azerbejdżanem faktyczne władze Górskiego Karabachu zgodziły się rozwiązać swoje instytucje cywilne, a także rozbroić siły samoobrony, oddać całą broń i wycofać się ze wszystkich pozycji bojowych i posterunków wojskowych; mając na uwadze, że Armenia nie była stroną negocjacji w sprawie porozumienia o zawieszeniu broni;
D.mając na uwadze, że 28 września 2023 r. Samwel Szahramanian, faktyczny prezydent Górskiego Karabachu, podpisał dekret o rozwiązaniu wszystkich struktur i instytucji republiki z dniem 1 stycznia 2024 r.; mając na uwadze, że z dniem 1 stycznia 2024 r. nieuznawana Republika Górskiego Karabachu przestanie istnieć;
E.mając na uwadze, że rząd Azerbejdżanu oświadczył, iż zagwarantuje prawa ludności cywilnej, w tym prawa do edukacji, prawa kulturalne, prawa religijne i prawa udziału w wyborach lokalnych;
F.mając na uwadze, że natychmiast po rozpoczęciu walk rozpoczął się exodus nawet 120 tys. etnicznych Ormian zamieszkujących Górski Karabach; mając na uwadze doniesienia, że ponad 100 tys. Ormian przedostało się już do Armenii; mając na uwadze, że Górski Karabach wkrótce nie będzie miał ludności ormiańskiej, która żyła tam od wieków; mając na uwadze, że zobowiązań Azerbejdżanu do poszanowania praw miejscowej ludności nie uważa się za wiarygodne;
G.mając na uwadze, że UE przekazała Międzynarodowemu Komitetowi Czerwonego Krzyża 5 mln EUR na pomoc humanitarną; mając na uwadze, że środki te pomogą ludziom przesiedlonym z Górskiego Karabachu do Armenii oraz osobom znajdującym się w trudnej sytuacji w Górskim Karabachu; mając na uwadze, że od zakończenia 44-dniowej wojny pod koniec 2020 r. UE przekazała pomoc humanitarną na kwotę 25,8 mln EUR; mając na uwadze, że rząd Armenii zwrócił się do UE o pomoc w radzeniu sobie z napływem uchodźców z Górskiego Karabachu;
H.mając na uwadze, że korytarz laczyński – jedyna droga prowadząca z Armenii do Górskiego Karabachu – został zablokowany 12 grudnia 2022 r. przez azerbejdżańskich „działaczy ekologicznych”; mając na uwadze, że podczas blokady eksklawa była pozbawiona dostaw podstawowych usług i towarów, takich jak żywność i leki, oraz była narażona na przerwy w dostawach energii elektrycznej; mając na uwadze, że życie około 120 tys. etnicznych Ormian stało się nie do zniesienia, co doprowadziło do kryzysu humanitarnego; mając na uwadze, że 23 kwietnia 2023 r. Azerbejdżan ustanowił nielegalny punkt kontrolny w korytarzu laczyńskim, dalej wzmacniając swoją kontrolę nad tym szlakiem;
I.mając na uwadze, że w myśl trójstronnego oświadczenia z 9 listopada 2020 r., które zakończyło 44-dniową wojnę, korytarz laczyński miał pozostać pod kontrolą rosyjskich sił pokojowych, a Azerbejdżan miał zagwarantować bezpieczeństwo osób, pojazdów i ładunków przemieszczających się korytarzem laczyńskim w obu kierunkach; mając na uwadze, że rosyjskie siły pokojowe odgrywały bierną rolę przez cały czas blokady korytarza laczyńskiego i nie podjęły żadnych działań, by we właściwy sposób wypełnić swoją misję; mając na uwadze, że blokada korytarza laczyńskiego stanowiła naruszenie przez Azerbejdżan trójstronnego oświadczenia;
J.mając na uwadze, że konflikt w Górskim Karabachu rozpoczął się u schyłku Związku Radzieckiego w 1988 r.; mając na uwadze, że pierwsza wojna karabaska zakończyła się w 1994 r. przejęciem przez Armenię kontroli nad całym regionem i siedmioma przyległymi terytoriami; mając na uwadze, że w 1992 r. Górski Karabach ogłosił niepodległość, której nie uznał żaden kraj na świecie;
K.mając na uwadze, że były Nagorno-Karabachski Obwód Autonomiczny jest uznawaną na arenie międzynarodowej częścią Azerbejdżanu zdominowaną przez etnicznych Ormian; mając na uwadze, że 22 maja 2023 r. premier Armenii Nikol Paszinian wyraził gotowość swojego kraju do uznania integralności terytorialnej Azerbejdżanu, w tym Górskiego Karabachu, w zamian za gwarancje bezpieczeństwa dla ormiańskiej ludności w regionie w ramach procesu pokojowego między oboma krajami;
L.mając na uwadze, że przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel ustanowił jeden z trzech aspektów negocjacji pokojowych między Armenią a Azerbejdżanem i ma być gospodarzem kolejnego spotkania na wysokim szczeblu z udziałem obu przywódców w dniu 5 października 2023 r. w Grenadzie, przy okazji posiedzenia Europejskiej Wspólnoty Politycznej;
M.mając na uwadze, że blokada połączeń komunikacyjnych i drogowych łączących zachodni Azerbejdżan z Nachiczewańską Republiką Autonomiczną jest nierozstrzygniętą kwestią poruszoną w trójstronnym oświadczeniu; mając na uwadze, że odblokowanie przez Armenię wszystkich połączeń gospodarczych i transportowych w regionie zagwarantowałoby bezpieczeństwo połączeń transportowych między Azerbejdżanem a Nachiczewańską Republiką Autonomiczną i umożliwiłoby swobodny przepływ osób, pojazdów i ładunków w obu kierunkach; mając na uwadze, że Azerbejdżan domaga się, aby korytarz miał charakter eksterytorialny, co jest nie do przyjęcia dla strony ormiańskiej; mając na uwadze, że to połączenie drogowe, korytarz Zangezur, znajduje się na granicy Armenii z Iranem;
1.potępia wcześniej zaplanowany i nieuzasadniony atak wojskowy Azerbejdżanu na Górski Karabach; podkreśla, że atak ten był niepotrzebny także dlatego, że Azerbejdżan, umocniwszy swoją pozycję po 44-dniowej wojnie w 2020 r., był na wyraźnej drodze do przywrócenia swojej kontroli nad Górskim Karabachem w drodze negocjacji dyplomatycznych; ubolewa nad faktem, że ofensywa Azerbejdżanu poważnie podważa trwający proces pokojowy z Armenią, w którym pośredniczy UE;
2.przypomina, że atak nastąpił w kontekście poważnego kryzysu humanitarnego w Górskim Karabachu w następstwie blokady korytarza laczyńskiego przez Azerbejdżan przez ostatnie dziewięć miesięcy, z naruszeniem zobowiązań z Baku wynikających z oświadczenia o zawieszeniu broni z 9 listopada 2020 r. oraz prawnie wiążących nakazów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości;
3.wyraża solidarność z ormiańską ludnością Górskiego Karabachu; wzywa instytucje UE i państwa członkowskie, by natychmiast zaoferowały Armenii wszelką niezbędną pomoc w radzeniu sobie z napływem uchodźców z Górskiego Karabachu i wynikającym z tego kryzysem humanitarnym, a także z ich reintegracją w Armenii; wyraża uznanie dla władz Armenii za ich wysiłki na rzecz zapewnienia pomocy i schronienia rosnącej liczbie uchodźców z Górskiego Karabachu;
4.ponownie wyraża zaniepokojenie konsekwencjami azerbejdżańskiej ofensywy wojskowej dla ludności cywilnej Górskiego Karabachu, która została teraz zmuszona do opuszczenia regionu;
5.wzywa do przeprowadzenia niezależnego międzynarodowego dochodzenia w sprawie domniemanych zbrodni wojennych popełnionych przez władze Azerbejdżanu przeciwko etnicznym Ormianom w Górskim Karabachu po 19 września 2023 r. w celu postawienia wszystkich sprawców przed sądem i nałożenia na nich sankcji;
6.potępia bezczynność rosyjskich „sił pokojowych” i ogólną rolę odgrywaną przez Rosję, która przez dziesięciolecia podsycała konflikt i wykorzystywała go dla własnych korzyści politycznych;
7.wzywa rząd Azerbejdżanu do natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia i repatriacji wszystkich byłych urzędników Górskiego Karabachu, w tym byłego premiera Górskiego Karabachu Rubena Wardaniana, doradcy prezydenta Dawida Babajana i wszystkich innych osób, które zostały nielegalnie aresztowane przed i po 20 września 2023 r.;
8.z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie międzynarodowej obecności w Górskim Karabachu pod auspicjami ONZ w celu monitorowania sytuacji na miejscu i zapewnienia pomocy miejscowej ludności, która nie uciekła; wzywa ESDZ do znacznego zwiększenia liczby obserwatorów działających w ramach misji Unii Europejskiej w Armenii, a także do rozmieszczenia ich wzdłuż granicy z Turcją oraz do zażądania ich obecności po azerbejdżańskiej stronie granicy z Armenią i w Górskim Karabachu;
9.przypomina, że Azerbejdżan jest w pełni odpowiedzialny za poszanowanie praw i za bezpieczeństwo wszystkich członków etnicznej społeczności ormiańskiej, którzy zdecydują się pozostać w Górskim Karabachu; domaga się ochrony ich dziedzictwa kulturowego, historycznego i religijnego zgodnie ze standardami UNESCO i międzynarodowymi zobowiązaniami Azerbejdżanu; nalega, aby Azerbejdżan zezwolił na misję UNESCO w Górskim Karabachu i umożliwił jej niezbędny dostęp do obiektów dziedzictwa kulturowego w celu ustalenia ich obecnego stanu i przeprowadzenia inwentaryzacji; domaga się ochrony mienia tych członków społeczności ormiańskiej, którzy zdecydowali się wyjechać, oraz opracowania wspólnie z Armenią rozwiązania zapewniającego rekompensatę za mienie pozostawione w Górskim Karabachu; domaga się, aby Azerbejdżan dołożył wszelkich starań w celu umożliwienia bezpiecznego powrotu etnicznej ludności ormiańskiej Górskiego Karabachu, bez zastraszania i pod nadzorem międzynarodowym;
10.ostrzega Azerbejdżan przed wszelkimi potencjalnymi nierozważnymi działaniami militarnymi przeciwko Armenii, takimi jak te, które miały miejsce we wrześniu 2022 r., w celu siłowego przejęcia kontroli nad południową częścią Armenii lub innymi częściami prowincji Sjunik; mając na uwadze, że wszelkie takie działania uznano by za podstawę do ponownej oceny stosunków UE z Azerbejdżanem poprzez: zawieszenie negocjacji w sprawie umowy z Azerbejdżanem, wprowadzenie pułapu cenowego dla azerskiej ropy i gazu, zawieszenie protokołu ustaleń w sprawie strategicznego partnerstwa w dziedzinie energii, zawieszenie udziału Azerbejdżanu w Partnerstwie Wschodnim, nałożenie osobistych ukierunkowanych sankcji na wszystkich członków władz Azerbejdżanu, którzy podjęli i wykonali te decyzje, zgodnie z globalnym systemem sankcji UE w zakresie praw człowieka, lobbowanie za zawieszeniem Azerbejdżanu w organizacjach międzynarodowych i federacjach sportowych oraz zakaz udziału Azerbejdżanu w międzynarodowych wydarzeniach kulturalnych i sportowych; wzywa Turcję, aby powstrzymała Azerbejdżan – swojego sojusznika – przed podejmowaniem takich nieodpowiedzialnych działań;
11.popiera trwające rozmowy pokojowe między Armenią a Azerbejdżanem, które od początku były niestabilne, ale obecnie zostały poważnie utrudnione przez niedawną operację wojskową przeciwko Górskiemu Karabachowi; przypomina, że stosunki między tymi dwoma krajami zostały poważnie nadszarpnięte przez trwający ponad trzydzieści lat konflikt, który podsycała i przedłużała ingerencja Rosji; uważa, że gdy prawa i bezpieczeństwo Ormian w Górskim Karabachu, a także prawo do powrotu dla tych, którzy już uciekli, zostaną zagwarantowane na szczeblu międzynarodowym, kwestia ta nie będzie już w centrum uwagi, a oba kraje będą w stanie nawiązać dobre stosunki sąsiedzkie, wejść na długą drogę pojednania i nie ulegać ingerencji z zewnątrz; podkreśla, że godny i trwały pokój regionalny, który utrzymuje suwerenność, niezależność i integralność terytorialną obu krajów, jest warunkiem wstępnym stabilności w sąsiedztwie;
12.wzywa UE, by wyraziła zdecydowane poparcie dla demokratycznie wybranych władz Armenii i ich ambicji w zakresie rozwijania odporności, bezpieczeństwa, reform demokratycznych i woli zmniejszenia zależności od gwarancji bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej; uważa, że UE musi wykorzystać potencjalną próżnię geopolityczną i zapewnić Armenii ambitny plan współpracy poprzez ulepszenie obecnej kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie, silniejsze zakotwiczenie Armenii we wspólnocie zachodnich demokracji oraz pomoc w odblokowaniu stosunków z sąsiadami, w szczególności z Turcją;
13.zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącemu Komisji Europejskiej / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, rządowi i prezydentowi Armenii, rządowi i prezydentowi Azerbejdżanu, sekretarz generalnej Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, sekretarz generalnej Rady Europy, dyrektor generalnej UNESCO oraz sekretarzowi generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych.
- [1] Dz.U. C 214 z 16.6.2023, s. 104.
- [2] Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0081.
- [3] Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0082.