Parlaimint na hEorpa: C煤lra stairi煤il
T茅ann bun煤s Pharlaimint na hEorpa siar go dt铆 Comhthion贸l an Chomhphobail Eorpaigh do Ghual agus Cruach (CEGC), as a ndearnadh comhthion贸l na dtr铆 chomhphobal Eorpacha fhorn谩isi煤nta a bh铆 ann ag an am. Tugadh an t-ainm 鈥楶arlaimint na hEorpa鈥� ar an tion贸l ina dhiaidh sin. Le himeacht ama, t谩 athruithe m贸ra tagtha ar an institi煤id, a bhfuil a 贵别颈蝉颈谤铆 谩 dtoghadh go d铆reach 贸 1979: d鈥檃thraigh s铆 贸 thion贸l le comhalta铆 ceaptha go dt铆 parlaimint thofa a aithn铆tear mar an comhlacht a shocra铆onn cl谩r oibre an Aontais Eorpaigh.
Bun煤s dl铆
- Na Conartha铆 bunaidh(1.1.1, 1.1.2, 1.1.3, 1.1.4, 1.1.5);
- Cinneadh agus maidir le toghadh ionadaithe an Tion贸il tr铆 v贸t谩il chomhchoiteann dh铆reach (20 Me谩n F贸mhair 1976), mar a leasa铆odh le Cinneadh 贸n gComhairle an 25 Meitheamh agus an 23 Me谩n F贸mhair 2002.
- Airteagail听14(2) agus听17(2) den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE).
Tr铆 chomhphobal, tion贸l amh谩in
Tar 茅is bhun煤 Chomhphobal Eacnama铆ochta na hEorpa agus an Chomhphobail Eorpaigh do Fhuinneamh Adamhach, cuireadh le Comhthion贸l CEGC chun na tr铆 Chomhphobal le ch茅ile a chumhdach. Le 142 Fheisire, th谩inig an tion贸l nua le ch茅ile den ch茅ad uair in Strasbourg an 19 M谩rta 1958 mar 鈥楾hion贸l Parlaiminteach na hEorpa鈥�, agus d鈥檃thraigh s茅 a ainm go 鈥楶arlaimint na hEorpa鈥� an 30 M谩rta 1962.
脫 thion贸l ceaptha go dt铆 parlaimint thofa
Sular tugadh isteach na toghch谩in dh铆reacha, cheap gach Parlaimint n谩isi煤nta de chuid na mBallst谩t 贵别颈蝉颈谤铆 de Pharlaimint na hEorpa (FPEnna). D谩 bhr铆 sin, bh铆 d茅-shainord煤 ag gach Feisire.
Agus toghch谩in dh铆reacha 谩 bpl茅, ag an gcruinni煤 mullaigh a re谩cht谩ladh i bP谩ras an 9 agus an 10 Nollaig 1974, cinneadh 鈥榞ur cheart iad a re谩cht谩il in 1978 n贸 n铆os d茅ana铆鈥� agus iarradh ar an bParlaimint togra铆 nua a th铆olacadh a thiocfadh in ionad a dr茅acht-choinbhinsi煤in bunaidh 贸 1960. I m铆 Ean谩ir 1975, ghlac an Pharlaimint dr茅acht-choinbhinsi煤n nua, agus th谩inig na Cinn St谩it n贸 Rialtais ar chomhaont煤 ar a bhonn sin, tar 茅is d贸ibh difr铆ochta铆 tuairime a r茅iteach, ag a gcruinni煤 an 12 agus an 13 I煤il 1976.
S铆n铆odh an Cinneadh agus Ionstraim maidir le toghadh chomhalta铆 an Tion贸il tr铆 v贸t谩il chomhchoiteann dh铆reach sa Bhruis茅il an 20 Me谩n F贸mhair 1976. Nuair a dhaingnigh na Ballst谩it uile 铆, th谩inig an ionstraim i bhfeidhm i m铆 I煤il听1978 agus re谩cht谩ladh na ch茅ad toghch谩in an听7 agus an 10听Meitheamh听1979.
惭茅补诲耻颈迟丑别
Nuair a th谩inig an Danmhairg, 脡ire agus an R铆ocht Aontaithe isteach sna Comhphobail Eorpacha an 1 Ean谩ir 1973 (), cuireadh 198 nduine le l铆on na bh贵别颈蝉颈谤铆.
Don dara m茅ad煤, le an 1 Ean谩ir 1981, cheap Parlaimint na Gr茅ige 24 Fheisire Ghr茅agacha chuig an bParlaimint, ar cuireadh 贵别颈蝉颈谤铆 a bh铆 tofa go d铆reach ina n-谩it i m铆 Dheireadh F贸mhair 1981. Re谩cht谩ladh na dara toghch谩in dh铆reacha an 14 agus an 17 Meitheamh 1984.
An 1 Ean谩ir 1986, leis an , mh茅adaigh l铆on na su铆och谩n 贸 434 go dt铆 518 nuair a th谩inig 60 Feisire Sp谩inneach agus 24 Fheisire Phortaing茅alacha, arna gceapadh ag a bParlaimint铆 n谩isi煤nta agus ar cuireadh 贵别颈蝉颈谤铆 a toghadh go d铆reach ina n-谩it ina dhiaidh sin.
Tar 茅is athaont煤 na Gearm谩ine, oiri煤na铆odh comhdh茅anamh na Parlaiminte chun an t-athr煤 d茅imeagrafach a l茅iri煤. I gcomhr茅ir leis na molta铆 arna leagan amach ag an bParlaimint i uaithi dar teideal 鈥榥贸s imeachta toghch谩in aonfhoirmeach: sc茅im chun su铆och谩in 贵别颈蝉颈谤铆 de Pharlaimint na hEorpa a leithdh谩ileadh鈥�, m茅ada铆odh l铆on na bh贵别颈蝉颈谤铆 贸听518 go dt铆听567 do thoghch谩in mh铆 an Mheithimh 1994. Tar 茅is , mh茅adaigh l铆on na bh贵别颈蝉颈谤铆 go dt铆 626, le leithdh谩ileadh su铆och谩n cothrom do na Ballst谩it nua i gcomhr茅ir leis an r煤n thuasluaite.
Leis an gComhdh谩il Idir-Rialtasach, a th谩inig le ch茅ile i rith 2000 in Nice (an Fhrainc), tugadh isteach d谩ileadh nua su铆och谩n sa Pharlaimint, a cuireadh i bhfeidhm maidir leis na toghch谩in Eorpacha in 2004. M茅ada铆odh l铆on uasta na bh贵别颈蝉颈谤铆 (a socra铆odh ag 700 roimhe sin) go dt铆 732. Th谩inig laghd煤 91 su铆och谩n ar leithdh谩ileadh na su铆och谩n ar na Ballst谩it a bh铆 ann cheana (贸 626 go dt铆 535). D谩ileadh an 197 su铆och谩n a bh铆 f谩gtha idir na Ballst谩it uile idir shean agus nua ar bhonn pro rata.
Le an 1 Ean谩ir 2007, m茅ada铆odh l铆on na su铆och谩n sa Pharlaimint go sealadach go dt铆 785 chun f谩ilti煤 roimh Fheisir铆 贸 na t铆ortha sin. Tar 茅is thoghch谩in 2009, a re谩cht谩ladh 贸n 4 go dt铆 an 7 Meitheamh, laghda铆odh l铆on na su铆och谩n go dt铆 736. 脫s rud 茅 go raibh l铆on uasta de 751 Fheisire, a mh茅ad贸fa铆 go sealadach go dt铆 754 go dt铆 na ch茅ad toghch谩in eile, socraithe le Conradh Liosp贸in de bhun Airteagal听14(2) CAE, cuireadh 18 bhFeisire leis an 736 a toghadh i Meitheamh 2009 le linn th茅arma 2009-2014, tar 茅is do na Ballst谩it pr贸tacal leasaitheach a dhaingni煤, a glacadh ag gComhdh谩il Idir-Rialtasach, an 23 Meitheamh 2010. Le haontachas na Cr贸ite an 1 I煤il 2013, m茅ada铆odh l铆on uasta na su铆och谩n go sealadach go dt铆 766, chun f谩ilti煤 roimh 12 Fheisire 贸n gCr贸it, a toghadh i m铆 Aibre谩in 2013 (i gcomhr茅ir le hAirteagal 19 den ).
Laghda铆odh l铆on na su铆och谩n go dt铆听751 do thoghch谩in听2014. Rinneadh athbhreithni煤 ar dh谩ileadh na su铆och谩n ar铆s (le 705 Feisire) mar gheall ar tharraingt siar na R铆ochta Aontaithe, a raibh 茅ifeacht aici 贸n 1听Feabhra听2020 (1.3.3). Agus athruithe d茅imeagrafacha sna Ballst谩it 贸 thoghch谩in听2019 谩 l茅iri煤, leithdh谩ileadh听11 shu铆och谩n bhreise de r茅ir togra 贸n bParlaimint ina r煤n an 15听Meitheamh听2023, de bhun Airteagal听14(2) CAE. Leis an , chuir an Chomhairle Eorpach ceithre shu铆och谩n eile leis sin, rud a fh谩gann gur 720 an l铆on ioml谩n 贵别颈蝉颈谤铆 at谩 le toghadh do th茅arma parlaiminteach 2024-2029.
M茅ad煤 cumhachta铆 de r茅ir a ch茅ile
Nuair a th谩inig acmhainn铆 d铆lse an Chomhphobail in 谩it rann铆oca铆ochta铆 na mBallst谩t (1.4.1) m茅ada铆odh cumhachta铆 buis茅adacha na Parlaiminte faoi , a s铆n铆odh an 22 Aibre谩n 1970. S铆n铆odh an dara conradh ar an 谩bhar c茅anna, eadhon cumhachta铆 na Parlaiminte a neart煤, sa (1.1.2).
Le an 17 Feabhra 1986 cuireadh le r贸l na Parlaiminte i r茅ims铆 reachtacha 谩irithe (n贸s imeachta comhair) agus chuir s铆 conartha铆 aontachais agus comhlachais faoi r茅ir a aontaithe.
Le an 7 Feabhra 1992, lenar crutha铆odh an tAontas Eorpach (AE), agus mar a ndearnadh n贸s imeachta comhchinnteoireachta i r茅ims铆 谩irithe reachta铆ochta a thabhairt isteach agus an n贸s imeachta comhair a leathn煤 chuig r茅ims铆 eile, chonacthas mar a d鈥檃istrigh an Pharlaimint isteach i r贸l an chomhreacht贸ra. Thug an Conradh an chumhacht don Pharlaimint formheas cr铆ochnaitheach a bheith aici maidir le ballra铆ocht an Choimisi煤in: ba ch茅im th谩bhachtach 茅 seo i gcomhth茅acs chumhacht rialaithe pholaiti煤il na Parlaiminte ar fheidhmeannas AE (1.1.3).
Le an 2 Deireadh F贸mhair 1997, leathna铆odh an n贸s imeachta comhchinnteoireachta go dt铆 formh贸r na r茅ims铆 reachta铆ochta agus rinneadh athch贸iri煤 air, agus rinneadh comhreacht贸ir ar chomhch茅im leis an gComhairle den Pharlaimint. Cuireadh ceapadh Uachtar谩n an Choimisi煤in faoi r茅ir fhormheas na Parlaiminte, ag cur lena cumhachta铆 rialaithe ar an bhFeidhmeannas. Le Conradh Nice, leathna铆odh raon feidhme an n贸s imeachta comhchinnteoireachta tuilleadh.
An 26 Feabhra 2001 s铆n铆odh , lenar leasa铆odh CAE, na Conartha铆 ag bun煤 na gComhphobal Eorpach (CCE) agus ionstraim铆 gaolmhara 谩irithe, agus th谩inig s茅 i bhfeidhm an 1 Feabhra 2003. Bh铆 s茅 mar aidhm leis an gconradh nua sin athch贸iri煤 a dh茅anamh ar strucht煤r institi煤ideach an Aontais Eorpaigh chun go mbeadh s茅 in ann dul i ngleic leis na d煤shl谩in a bhain le m茅ad煤 todhcha铆och. M茅ada铆odh cumhachta铆 reachtacha agus faireach谩in na Parlaiminte agus cuireadh s铆neadh le v贸t谩il tr铆 thromlach c谩ilithe sa Chomhairle chun tuilleadh r茅ims铆 a chumhdach (1.1.4).
Ba leathn煤 t谩bhachtach eile 茅 (1.1.5) an 13 Nollaig 2007 ar v贸t谩il tr铆 thromlach c谩ilithe sa Chomhairle a chur i bhfeidhm (ag baint 煤s谩id as bealach nua 贸n 1 Samhain 2014 鈥� Airteagal 16 CAE) agus ar an n贸s imeachta comhchinnteoireachta a chur i bhfeidhm (at谩 leathnaithe anois go dt铆 thart ar 45 r茅imse reachtacha nua). Rinneadh an n贸s imeachta cinnteoireachta is m贸 a 煤s谩idtear den 鈥榞hn谩thn贸s imeachta reachtach鈥� sin, lena gcumhda铆tear gach r茅imse t谩bhachtach beartais de CFAE (Airteagal 294 鈥� sean-Airteagal 250 CCE). D鈥櫭﹊righ r贸l na Parlaiminte i dtaca le leasuithe conartha a bheidh ann amach anseo a ullmh煤 i bhfad n铆os suntasa铆 freisin (Airteagal 48 CAE). Thairis sin, mar chuid de Chonradh Liosp贸in (agus, ar dt煤s, mar chuid den dr茅acht-chonradh ag bun煤 bunreachta don Eoraip), rinneadh , a sh铆nigh Uachtar谩in Pharlaimint na hEorpa, an Choimisi煤in agus na Comhairle ag an gComhairle Eorpach in Nice an 7 Nollaig 2000, ceangailteach 贸 thaobh dl铆 (4.1.2).
Ba l茅ir 贸 thoghch谩in Eorpacha an 23-26 Bealtaine 2019, go raibh l谩n-煤s谩id bainte ag an bParlaimint as for谩lacha Airteagal 14 CAE, a deir go 鈥榌nd茅anfaidh] Parlaimint na hEorpa i gcomhph谩irt leis an gComhairle, feidhmeanna reachtacha agus buis茅adacha a fheidhmi煤. Feidhmeoidh s茅 feidhmeanna maidir le rial煤 polaiti煤il听... Toghfaidh s铆 Uachtar谩n an Choimisi煤in鈥�. Thairis sin, de r茅ir Airteagal听17(7) CAE, t谩 comhalta铆 eile an Choimisi煤in, ina n-ioml谩ine, faoi r茅ir v贸ta um thoili煤 ag Parlaimint na hEorpa.
L茅ir铆onn taighde a rinneadh le d茅ana铆 ar a mh茅id a chuireann an Pharlaimint le f谩s go gcuireann an reachta铆ocht a ullmha铆onn s铆 os cionn trilli煤n euro in aghaidh na bliana le OTI AE, tr铆 chearta ch贸naitheoir铆 agus ghn贸lachta铆 AE a neart煤[1]. D茅antar rannchuidi煤 suntasach eile le buis茅ad AE (1.4.3)[2]. Taca铆tear le reachta铆ocht at谩 bunaithe ar fhianaise agus ar shaineolas le staid茅ir agus ceardlanna arna sol谩thar ag c煤ig roinn beartais a chuireann saineolas, anail铆s agus comhairle beartais ardleibh茅il neamhsple谩ch ar f谩il arna iarraidh sin do choist铆, do thoscaireachta铆, don Uachtar谩n, don Bhi煤r贸 agus don Ardr煤na铆.
脫 thoghch谩in听2014, t谩 pr铆omhiarrth贸ir铆 curtha i l谩thair ag p谩irtithe polaiti煤la Eorpacha (1.3.3) d'oifig Uachtar谩n an Choimisi煤in, agus 茅 mar aidhm acu rannph谩irt铆ocht v贸t谩laithe sna toghch谩in Eorpacha a mh茅ad煤.
Tar 茅is sh铆ni煤 an , an 24 Ean谩ir 2020, thug an Pharlaimint a toili煤 don chinneadh 贸n gComhairle an comhaont煤 um tharraingt siar sin a thabhairt i gcr铆ch (Airteagal 50(2) CAE). Chomh maith leis sin, ba 茅 an v贸ta (621-49) an 29 Ean谩ir 2020, an uair dheireanach a shuigh 贵别颈蝉颈谤铆 贸n R铆ocht Aontaithe sa Pharlaimint, 贸s rud 茅 go raibh 茅ifeacht ag an tarraingt siar an 1 Feabhra 2020.
An 28 Aibre谩n 2021, thug an Pharlaimint a toili煤 (Airteagal 218(6)a CFAE) do thabhairt i gcr铆ch an .
Beidh na ch茅ad toghch谩in eile don Pharlaimint ar si煤l an 6-9 Meitheamh 2024.
Is 铆 an Roinn Beartais um Chearta na Saor谩nach agus um Ghn贸tha铆 Bunreacht煤la i bParlaimint na hEorpa a ullmha铆onn an bhileog eolais seo.
听
Udo Bux / Mariusz Maciejewski