合法博彩网站

Le beartas an Aontais maidir le Comhph谩irt铆ocht an Oirthir, arna bhun煤 in 2009, cumhda铆tear s茅 St谩t iar-Sh贸iv茅adacha: an Airm茅in, an Asarbaise谩in, an Bhealar煤is, an tSeoirsia, an Mhold贸iv agus an 脷cr谩in. Crutha铆odh 茅 chun tac煤 le hiarrachta铆 athch贸irithe polaiti煤la, s贸isialta agus eacnama铆ocha sna t铆ortha sin, arb 茅 is aidhm d贸 daonlath煤, dea-rialachas, sl谩nd谩il fuinnimh, cosaint an chomhshaoil, agus forbairt eacnama铆och agus sh贸isialta a mh茅ad煤. T谩 na comhalta铆 go l茅ir seachas an Bhealar煤is rannph谩irteach sa Tion贸l Parlaiminteach Euronest.
I m铆 an Mheithimh 2023, tugadh st谩das t铆r is iarrth贸ir ar bhallra铆ocht san Aontas don Mhold贸iv agus don 脷cr谩in, agus ina dhiaidh sin cinneadh an Chomhairle Eorpach an 14 Nollaig 2023 t煤s a chur le caibidl铆ocht aontachais leis an d谩 th铆r a luaithe a chuirfear na c茅imeanna reachtacha deireanacha at谩 f贸s gan r茅iteach chun feidhme go s谩s煤il.

An 脷cr谩in

Le deich mbliana anuas, is comhph谩irt铆 l谩rnach don Aontas 铆 an 脷cr谩in, a bhfuil t谩bhacht ollmh贸r gheopholaiti煤il ag baint l茅i mar aon le tionchar nach bhfacthas a leith茅id riamh roimhe seo ar bheartais an Aontais. Thacaigh Parlaimint na hEorpa go diongbh谩ilte le conair na h脷cr谩ine i dtreo an Aontais agus t谩 dl煤thcheangal l谩idir aici lena contraph谩irt 脷cr谩nach, an Verkhovna Rada.

An ag贸id ar son an Aontais a re谩cht谩ladh i gcoinne Victor Yanukovych, a bh铆 ina Uachtar谩n ag an am, ba ch煤is, den chuid is m贸, leis na himeachta铆 at谩 ar si煤l san 脷cr谩in 贸 mh铆听na听Samhna听2013, nuair a chinn s茅 gan an comhaont煤 comhlachais leis an Aontas a sh铆ni煤. Lean athr煤 rialtais agus olltoghch谩n as gluaiseacht Euromaidan ar deireadh i m铆听Dheireadh听F贸mhair听2014, toghch谩n inar 茅irigh leis na p谩irtithe a bh铆 ar son na hEorpa agus ar son an athch贸irithe teacht i gcumhacht.

Ghabh an R煤is seilbh ar an gCrim茅 go m铆dhleathach i m铆听an听Mh谩rta听2014, agus bhris coinbhleacht armtha amach go tobann in oirthear na h脷cr谩ine, coinbhleacht a bh铆 谩 saighdeadh ag sca谤煤苍aithe le taca铆ocht na R煤ise.

D鈥檃inneoin chomhaontuithe Mhionsc a socra铆odh in听2015, agus na bhform谩id铆 caibidl铆ochta a buna铆odh, amhail an Gr煤pa Teagmh谩la Tr铆thaobhach (an Eagra铆ocht um Shl谩nd谩il agus Comhar san Eoraip (ESCE), an R煤is agus an 脷cr谩in) agus form谩id na Normainne (an R煤is, an 脷cr谩in, an Ghearm谩in agus an Fhrainc), t谩 amhras faoi inbhuanaitheacht an tsosa cogaidh de bharr na gcaismirt铆 troda a tharla铆onn 贸 am go ch茅ile. Bh铆 ceangal idir smachtbhanna铆 eacnama铆ocha an Aontais i gcoinne na R煤ise le comhl铆onadh ioml谩n Mhosc贸 le comhaontuithe Mhionsc agus rinneadh iad a athnuachan go tr茅imhsi煤il.

I m铆听an听Mheithimh听2017, th谩inig taisteal gan v铆osa chuig an Aontas ar feadh suas le 90听l谩 i bhfeidhm do shaor谩naigh na h脷cr谩ine a raibh pasanna bithmh茅adracha ina seilbh acu, toisc gur comhl铆onadh tagarmharcanna an phlean gn铆omha铆ochta um l茅irscaoileadh v铆osa铆.

罢丑谩颈苍颈驳 an idir an tAontas agus an 脷cr谩in i bhfeidhm an 1听Me谩n听F贸mhair听2017, tar 茅is 茅 a bheith i bhfeidhm go sealadach agus go comhph谩irteach 贸n 1听Samhain听2014. An 1听Ean谩ir听2016, th谩inig an Limist茅ar Domhain Cuimsitheach Saorthr谩d谩la (DCFTA) i bhfeidhm ina ioml谩ine, ceann de chlocha coirn茅il an chomhaontaithe.

Sa bhreis ar thaca铆ocht pholaiti煤il, idir听2014 agus Feabhra听2022, rinne AE agus a institi煤id铆 airgeadais a leithdh谩ileadh chun tac煤 leis an bpr贸iseas athch贸irithe san 脷cr谩in. Faoi chl谩r oibre athch贸irithe at谩 curtha ar bun go comhph谩irteach, t谩 AE i mbun faireach谩n g茅ar ar an dul chun cinn i sraith r茅ims铆 tosa铆ochta: an comhrac i gcoinne an 茅illithe, athch贸iri煤 ar ch贸ras na mbreithi煤na, athch贸irithe bunreacht煤la agus toghch谩in, 茅ifeacht煤lacht fuinnimh, athch贸iri煤 ar an riarach谩n poibl铆, chomh maith leis an timpeallacht ghn贸 a fheabhs煤.

Sna toghch谩in uachtar谩nachta a re谩cht谩ladh i m铆 Aibre谩in 2019, fuair Volodymyr Zelenskyy an ceann is fearr ar an Uachtar谩n Petro Poroshenko, rinne s茅 an pharlaimint a l谩nscor agus toghch谩n tobann a ghairm, inar bhuaigh a ph谩irt铆, Servant of the People, tr铆 thromlach glan. Mar thoradh air sin, ghlac comhalta铆 an ph谩irt铆 seilbh ar phost Sp茅ic茅ir na Parlaiminte agus ar phost an Phr铆omh-Aire araon. I m铆听an听Mh谩rta听2020, thug an tUachtar谩n Zelenskyy faoi atheagr煤 suntasach a dh茅anamh ar an rialtas inar ndeachaigh Denys Shmyhal i mbun dualgais mar Phr铆omh-Aire.

Sheol an rialtas nua cl谩r oibre uaillmhianach maidir le hathch贸iri煤 reachtach, ach ag an am c茅anna bh铆 air aghaidh a thabhairt ar an gcoinbhleacht armtha in oirthear na t铆re, a bhfuil leibh茅il 茅ags煤la d茅ine ag baint l茅i 贸 2014 i leith.

An 21听Feabhra听2022, thug D煤ma St谩it na R煤ise aitheantas oifigi煤il do neamhsple谩chas 鈥楧aon-Phoblachta铆鈥� f茅infh贸gartha Donetsk agus Luhansk, tar 茅is m茅ad煤 seasta ar l谩ithreacht thr煤pa铆 na R煤ise feadh theorainneacha na h脷cr谩ine. Tr铆 l谩 ina dhiaidh sin, rinne tr煤pa铆 na R煤ise ionradh ar an 脷cr谩in, agus ionsaithe 谩 nd茅anamh acu 贸 roinnt treonna. Mar gheall ar an ionradh ioml谩n agus ar an mbombard煤 agus na hionsaithe aeir a tharla ina dhiaidh sin, lena n-谩ir铆tear ar shibhialtaigh agus ar bhonneagar critici煤il, mara铆odh l铆on m贸r daoine agus t谩 fulaingt ollmh贸r daoine agus oll-eas谩iti煤 daoine mar thoradh air.

Ard-Choimisin茅ir na N谩isi煤n Aontaithe le haghaidh D铆deanaithe (UNHCR) go bhfuil thart ar 3.7 milli煤n duine eas谩itithe ina dt铆r f茅in san 脷cr谩in faoi l谩thair agus go bhfuil 5.9 milli煤n d铆deana铆 agus iarrth贸ir tearmainn 鈥� mn谩 agus leana铆 den chuid is m贸 鈥� scaipthe ar fud na hEorpa. In 2024, beidh c煤namh daonn煤il de dh铆th ar 14.6 milli煤n duine san 脷cr谩in, lena n-谩ir铆tear pobail at谩 neamhchosanta ar leochaileachta铆 iomad煤la.

脫 cuireadh t煤s leis an ionradh, ch谩in an tAontas go neamhbhalbh ar铆s agus ar铆s eile fogha m铆leata gan ch煤is gan 煤dar a thug an R煤is faoin 脷cr谩in agus d鈥櫭﹊ligh s茅 go n-urram贸fa铆 ioml谩ine chr铆ochach, ceannasacht agus neamhsple谩chas na h脷cr谩ine laistigh d谩 teorainneacha, ar teorainneacha iad a aithn铆tear go hidirn谩isi煤nta. An 23听Feabhra听2022, ghlac Comhairle an Aontais Eorpaigh pac谩iste nua smachtbhanna铆 mar fhreagairt don aitheantas a thug an R煤is do r茅igi煤in Donetsk agus Luhansk mar eintitis neamhsple谩cha agus f贸rsa铆 armtha na R煤ise a ord煤 chun na limist茅ar sin. 脫n 24 Feabhra 2022 i leith, t谩 bearta sriantacha leathnaithe go m贸r ag an Aontas in earn谩lacha 茅ags煤la, agus i gcoinne daoine aonair agus eintiteas, tr铆 comhlean煤nacha a ghlacadh (13听phac谩iste smachtbhanna铆 贸 mh铆 Aibre谩in 2024 ar aghaidh). Is 茅 aidhm fhorioml谩n na mbeart sin bonn eacnama铆och na R煤ise a lag煤, teicneola铆ochta铆 agus marga铆 critici煤la a bhaint di, agus srian suntasach a chur lena cumas cogadh a fhearadh. I m铆 na Nollag 2022, cheap an tAontas David O鈥橲ullivan mar thoscaire speisialta idirn谩isi煤nta um smachtbhanna铆 AE a chur chun feidhme. Is 茅 an c煤ram at谩 ar an toscaire speisialta for-rochtain agus pl茅 lean煤nach ardleibh茅il a 谩irithi煤 le tr铆煤 t铆ortha chun seachaint smachtbhanna铆 i gcoinne na R煤ise n贸 fi煤 teacht timpeall orthu a sheachaint agus chun a 谩irithi煤 nach dtiocfaidh earra铆 铆ogaire de thionscnamh na hEorpa 贸n l谩thair chatha chun na R煤ise.

Th铆olaic an 脷cr谩in a hiarratas oifigi煤il ar bhallra铆ocht san Aontas an 28听Feabhra听2022 agus di an 23听Meitheamh听2022 tar 茅is cinneadh d鈥檃on toil 贸 cheannair铆 27听mBallst谩t an Aontais. Bh铆 an cinneadh stairi煤il sin bunaithe ar an a foils铆odh an 17听Meitheamh听2022, inar moladh st谩das mar iarrth贸ir a thabhairt don 脷cr谩in ar an tuiscint go nd茅anfadh s铆 seacht n-athch贸iri煤 shonracha. Lean an Coimisi煤n Eorpach d鈥檉haireach谩n a dh茅anamh ar dhul chun cinn na h脷cr谩ine i leith chomhl铆onadh na gcoinn铆ollacha a leagtar s铆os sa tuairim uaidh ar an iarratas ar bhallra铆ocht agus chuir s茅 eatramhach 贸 bh茅al ar f谩il maidir leis an dul chun cinn i m铆 an Mheithimh听2023. An 8听Samhain听2023, d鈥檈isigh an Coimisi煤n a don Chomhairle Eorpach, at谩 mar chuid d谩 ghn谩thphac谩iste um m茅ad煤. I bhfianaise na dtortha铆 a bhain an 脷cr谩in amach maidir leis na seacht moladh shonracha, mhol an Coimisi煤n go gcuirfeadh an Chomhairle t煤s le caibidl铆ocht aontachais. Thairis sin, mhol an Coimisi煤n go nglacfadh an Chomhairle an creat caibidl铆ochta a luaithe a bheadh pr铆omhbhearta 谩irithe i gceithre r茅imse shonracha d茅anta ag an 脷cr谩in. Chuir an Coimisi煤n 苍耻补蝉丑辞苍谤煤 贸 bh茅al ar f谩il don Chomhairle i m铆 an Mh谩rta 2024 maidir leis an dul chun cinn a bhaineann leis na bearta sin agus chuig an gComhairle, i gcomhthr谩th leis an b a dh茅anamh.

Chuir Comhairle an Aontais Eorpaigh an Treoir um Chosaint Shealadach an 4听M谩rta听2022 chun c煤namh tapa agus 茅ifeachtach a chur ar f谩il do dhaoine at谩 ag teitheadh 贸n gcogadh san 脷cr谩in agus chun a r谩th煤 go mbeadh na caighde谩in agus na cearta c茅anna ag d铆deanaithe 贸n 脷cr谩in i ngach Ballst谩t, lena n-谩ir铆tear an ceart chun c贸ir铆ochta, c煤ram leighis, oibre agus oideachais. Cuireadh s铆neadh leis an mbeart sin go dt铆 an 4 M谩rta 2025 ar bhonn togra go foirmi煤il agus an 28听Me谩n F贸mhair听2023. I m铆听na听Bealtaine听2022, seoladh an tionscnamh idir an tAontas Eorpach agus an 脷cr谩in chun cur ar chumas na h脷cr谩ine t谩irg铆 talmha铆ochta a onnmhairi煤 agus na hearra铆 at谩 de dh铆th uirthi a allmhairi煤. Thairis sin, thacaigh AE agus Parlaimint na hEorpa go comhsheasmhach le , arna sti煤radh ag na N谩isi煤in Aontaithe, a chrutha铆onn creat do mh茅ideanna suntasacha stoc gr谩in agus bia 贸 thr铆 phr铆omhchalafort de chuid na h脷cr谩ine ar an Muir Dhubh chun marga铆 domhanda a bhaint amach tr铆 chonair chomhaontaithe na Mara Duibhe. C茅 gur dhi煤ltaigh C贸naidhm na R煤ise an comhaont煤 a athnuachan i m铆 I煤il 2023, d鈥櫭﹊righ leis an 脷cr谩in cabhlach na R煤ise a choinne谩il ar shi煤l 贸n gcuid Thiar den Mhuir Dhubh agus conair mhuir铆 faoi chosaint a chur ar bun i m铆 L煤nasa 2023, rud a d鈥檉h谩g gur f茅idir t煤s a chur le onnmhairi煤 gr谩in ar铆s.

脫 thosaigh fogha na R煤ise, t谩 an tAontas agus a Bhallst谩it ag tac煤 leis an 脷cr谩in ar sc谩la nach bhfacthas riamh roimhe seo, agus n铆os m贸 n谩 EUR听98听mbilli煤n (Aibre谩n听2024) curtha ar f谩il acu tr铆 thaca铆ocht airgeadais, dhaonn煤il, eacnama铆och, mh铆leata agus tr铆 thaca铆ocht do dh铆deanaithe.

In 2022 agus 2023, bhain an 脷cr谩in tairbhe as cl谩r cuimsitheach c煤naimh macrairgeadais an Aontais, ar fi煤 EUR听25.2听billi煤n 茅 i bhfoirm deontas agus iasachta铆 chun aghaidh a thabhairt ar riachtanais l谩ithreacha na h脷cr谩ine agus chun cobhsa铆ocht airgeadais na h脷cr谩ine a 谩irithi煤.

脫 mh铆 an Mh谩rta 2024 ar aghaidh, faoin t, cuirfidh an tAontas taca铆ocht lean煤nach chobhsa铆 ar f谩il don 脷cr谩in faoi ionstraim airgeadais thiomnaithe do na blianta 2024 go 2027 le haghaidh suas le EUR听50听billi煤n (EUR听17听mbilli煤n i ndeontais agus EUR听33听bhilli煤n in iasachta铆). Is 茅 is aidhm don tSaor谩id tac煤 le hiarracht na h脷cr谩ine cobhsa铆ocht mhacrairgeadais a choth煤, chomh maith le t茅arnamh, at贸g谩il agus nuach贸iri煤 na h脷cr谩ine a chur chun cinn, nasctha le cl谩r agus coinn铆ollacha athch贸irithe dea-shainithe faoi 鈥楶hlean na h脷cr谩ine鈥�. Leagtar amach i b, arna fhorbairt agus arna th铆olacadh ag 煤dar谩is na h脷cr谩ine, cl谩r oibre mionsonraithe athch贸irithe agus infheist铆ochta don 脷cr谩in do na ceithre bliana amach romhainn. An 15 Aibre谩n 2024, rinne an Coimisi煤n ar Phlean na h脷cr谩ine agus ghlac s茅 an togra le haghaidh cinneadh cur chun feidhme 贸n gComhairle chun 茅 a fhormheas. an 脷cr谩in EUR 4.5 billi煤n faoi 铆oca铆ocht airgeadais idirlinne speisialta an 20 M谩rta 2024 sular f茅idir t煤s a chur le h铆oca铆ochta铆 rialta bunaithe ar mheas煤nuithe tr茅imhsi煤la faoin tSaor谩id.

I m铆听Ean谩ir听2023, sheol an tAontas Ard谩n Ilghn铆omhaireachta铆 Comhordaithe Deont贸ir铆 chun a 谩irithi煤 go dt茅ann deont贸ir铆 idirn谩isi煤nta i gcomhar go dl煤th le ch茅ile agus go dtugtar taca铆ocht do phr贸iseas t茅arnaimh agus at贸g谩la na h脷cr谩ine ar bhealach comhlean煤nach, tr茅dhearcach agus cuntasach.

T谩 EUR听33.1听billi煤n de sl贸gtha ag an Aontas agus a Bhallst谩it don 脷cr谩in, lena n-谩ir铆tear EUR听11.1听billi煤n faoin t. Thairis sin, buna铆odh Misean C煤naimh Mh铆leata an Aontais Eorpaigh mar thaca leis an 脷cr谩in听() an 17听Deireadh听F贸mhair听2022 chun cumas m铆leata Fh贸rsa铆 Armtha na h脷cr谩ine a fheabhs煤 tr铆 oili煤int a chur ar 40听000 pearsanra m铆leata, arna mhaoini煤 le EUR 362 mhilli煤n go dt铆 seo.

Chuir an tAontas na dleachtanna allmhairi煤ch谩in uile ar onnmhair铆 na h脷cr谩ine chuig an Aontas ar fionra铆 ar feadh bliana (a chialla铆onn rochtain ioml谩n, saor 贸 tharaif铆 agus 贸 chu贸ta铆), ag tos煤 an 30 Bealtaine 2022, rinne s茅 bearta frithdhump谩la agus coimirce uile an Aontais a bh铆 i bhfeidhm maidir le honnmhair铆 cruach na h脷cr谩ine a chur ar fionra铆 ar feadh bliana freisin. an bhfabhar tr谩d谩la tairbhi煤il sin, d谩 ngairtear 鈥榖eart tr谩d谩la uathrialach鈥� freisin, ina dhiaidh sin go dt铆 m铆 an Mheithimh 2024. I m铆 Ean谩ir 2024 an Coimisi煤n an beart sin a athnuachan go ceann bliain eile go dt铆 m铆 an Mheithimh 2025, agus ag an am c茅anna cosaint do roinnt t谩irg铆 talmha铆ochta 铆ogaire de chuid an Aontais a threisi煤, tar 茅is an mh茅adaithe shuntasaigh ar allmhair铆 贸n 脷cr谩in agus na n-ag贸id铆 a rinne feirmeoir铆 ina dhiaidh sin, mar aon le himshu铆 teorann. Th谩ngthas ar chomhr茅iteach idir an Chomhairle agus Parlaimint na hEorpa, a formheasadh ar deireadh i m铆 Aibre谩in 2024.

Thosaigh ag obair sa t铆r i 尘铆听苍补听狈辞濒濒补驳听2014 agus comhorda铆onn s茅 taca铆ocht idirn谩isi煤nta d鈥檈arn谩il na sl谩nd谩la sibhialta. Sa bhreis ar a ghn铆omha铆ochta铆 oibr铆ocht煤la, cuireann s茅 comhairle strait茅iseach ar f谩il, lena n-谩ir铆tear oili煤int, d鈥櫭篸ar谩is na h脷cr谩ine maidir le conas seirbh铆s铆 sl谩nd谩la inbhuanaithe, cuntasacha agus 茅ifeacht煤la a fhorbairt lena nearta铆tear an smacht reachta. Tar 茅is ionradh na R煤ise, mhodhnaigh an Chomhairle Eorpach sainord煤 EUAM chun go mbeidh s铆 in ann tac煤 leis an 脷cr谩in agus coireanna idirn谩isi煤nta 谩 n-imscr煤d煤 agus 谩 n-ionch煤iseamh aici.

Thacaigh an tAontas go comhsheasmhach leis na hiarrachta铆 uile chun an ceartas agus an chuntasacht a bhaint amach i leith na s谩ruithe tromch煤iseacha ar chearta an duine agus i leith imscr煤d煤 a dh茅anamh ar choireanna idirn谩isi煤nta a d鈥檉h茅adfadh a bheith ann (coireanna cogaidh agus coireanna in aghaidh an chine dhaonna) a rinneadh mar thoradh ar fhogha na R煤ise.

An 2 Feabhra 2023, an tUachtar谩n von der Leyen ag preasagallamh comhph谩irteach leis an Uachtar谩n Zelenskyy i gC铆v go gcruth贸far L谩rionad Idirn谩isi煤nta um Ionch煤iseamh Choir an Fhogha (ICPA) sa H谩ig, a chomhord贸idh baili煤 na fianaise agus a bheidh comhth谩ite san Fhoireann Chomhph谩irteach um Imscr煤d煤 a dtugann Eurojust taca铆ocht di. an l谩rionad an 3 I煤il 2023. An 23 Feabhra 2023, buna铆odh Bunachar Sonra铆 Fianaise i leith na gCoireanna Idirn谩isi煤nta is Tromch煤is铆 (CICED). I g, cuireadh cl谩r ar bun le haghaidh dam谩iste a eascra铆onn as cogadh foghach na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine, a d鈥檉h茅adfadh a bheith ar cheann de na ch茅ad ch茅imeanna i dtreo s谩sra c煤itimh idirn谩isi煤nta d鈥櫭璷spartaigh chogadh foghach na R煤ise.

An 17 M谩rta 2023, d鈥檈isigh Dl铆sheomra R茅amhthrialach II na C煤irte Coiri煤la Idirn谩isi煤nta i gcoinne Vladimir Putin, Uachtar谩n Ch贸naidhm na R煤ise, agus Maria Lvova-Belova, Coimisin茅ir um Chearta Leana铆 in Oifig Uachtar谩n Ch贸naidhm na R煤ise, lena ndeimhn铆tear go bhfuil forais r茅as煤nacha ann chun a chreidi煤int go bhfuil freagracht choiri煤il ar an Uachtar谩n Putin agus ar Maria Lvova-Belova as leana铆 脷cr谩nacha a dh铆birt agus a aistri煤 go neamhdhleathach 贸 limist茅ir at谩 faoi fhorghabh谩il san 脷cr谩in chuig C贸naidhm na R煤ise. An 5 M谩rta 2024, d鈥檈isigh an Ch煤irt Choiri煤il Idirn谩isi煤nta i gcoinne beirt cheannasaithe mh铆leata ardch茅imi煤la de chuid na R煤ise.

An 2 Aibre谩n 2024, tion贸ladh Aireachta maidir le 鈥楥eartas a Thabhairt ar Ais don 脷cr谩in鈥� (arna comheagr煤 ag an 脷cr谩in, ag an gCoimisi煤n Eorpach agus ag an 脥silt铆r) sa H谩ig le rannph谩irt铆ocht 60 t铆r. Ba 茅 cusp贸ir na Comhdh谩la breithni煤 a dh茅anamh ar an dul chun cinn arna dh茅anamh go dt铆 seo maidir le coireanna a imscr煤d煤, ciont贸ir铆 a ionch煤iseamh agus iarrachta铆 idirn谩isi煤nta a chomhord煤 chun na cr铆che sin.

T谩 comhar fairsing earn谩la forbartha ag an Aontas leis an 脷cr谩in freisin, go h谩irithe i r茅imse an fhuinnimh. An 16听M谩rta听2022, rinneadh eangacha leictreachais na h脷cr谩ine agus na Mold贸ive a shioncr贸n煤 le hEangach Mh贸r-Roinn na hEorpa. T谩 roinnt c茅imeanna glactha ag an Aontas chun a chinnti煤 go mbeidh sol谩thar cobhsa铆 fuinnimh ag an 脷cr谩in. Mar shampla, a bhu铆 leis an gcur chuige c茅anna bh铆othas in ann g谩s a sheachadadh chuig an 脷cr谩in tr铆 acmhainn fhisici煤il sreafa c煤ltreo agus chuir s茅 ar chumas na h脷cr谩ine leas a bhaint as ceannach comhph谩irteach an Aontais i nd谩il le g谩s, g谩s n谩d煤rtha leachtaithe agus hidrigin.

Sna a glacadh an 17-18 Aibre谩n 2024, ch谩in an Chomhairle Eorpach go l谩idir ionsaithe lean煤nacha aeir agus di煤rac谩n na R煤ise ar dhaonra sibhialtach na h脷cr谩ine agus ar a bonneagar sibhialtach agus critici煤il, lena n-谩ir铆tear na hionsaithe ar mh贸rsc谩la a rinneadh le d茅ana铆 ar earn谩il an fhuinnimh. D煤irt ceannair铆 an Aontais freisin go gcuirfidh an tAontas agus a Bhallst谩it dl煤s le sol谩thar c煤naimh dhaonn煤il agus c煤naimh cosanta sibhialta, go h谩irithe ginead贸ir铆 cumhachta agus claochlad谩in chumhachta. Leag an Chomhairle Eorpach b茅im ar an ng谩 at谩 le haerchosaint a chur ar f谩il go pr谩inneach don 脷cr谩in, dl煤s a chur le seachadadh an ch煤naimh mh铆leata uile is g谩, lena n-谩ir铆tear arml贸n airtl茅ire agus di煤rac谩in, agus cur leis an seachadadh sin. Ba dh铆ol s谩saimh freisin sna 肠辞苍肠濒煤颈诲铆 贸n gComhairle Eorpach an dul chun cinn arna dh茅anamh maidir leis na togra铆 chun ioncaim urghn谩cha 贸 sh贸cmhainn铆 bloc谩ilte na R煤ise a 煤s谩id ar mhaithe leis an 脷cr谩in agus iarradh iontu go nglacfa铆 na togra铆 go pras.

A. Seasamh Pharlaimint na hEorpa

Agus an bhagairt 谩 cur san 谩ireamh, le linn听2021, ghlac Parlaimint na hEorpa r煤in maidir le m茅ad煤 m铆leata na R煤ise feadh theorainn na h脷cr谩ine (ceann amh谩in i agus ceann eile i 尘铆听苍补听狈辞濒濒补驳听2021). Chomh maith leis sin, sheol s茅 toscaireacht de chomhalta铆 den Choiste um Ghn贸tha铆 Eachtracha agus a Fhochoiste um Shl谩nd谩il agus um Chosaint chun cuairt a thabhairt ar an 脷cr谩in ag deireadh mh铆听Ean谩ir听2022.

Tar 茅is th煤s chogadh ioml谩n foghach na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine an 24听Feabhra听2022, thion贸il Parlaimint na hEorpa seisi煤n ioml谩nach urghn谩ch an 1听M谩rta听2022 agus ghlac s铆 谤煤苍 l谩rnach ina leagtar amach a seasamh:

• ag g茅arch谩ineadh ionsa铆 m铆leata neamhdhleathach gan ch煤is agus gan 煤dar Ch贸naidhm na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine agus ionradh Ch贸naidhm na R煤ise ar an 脷cr谩in, agus rannph谩irt铆ocht na Bealar煤ise san ionsa铆 sin;
• 谩 茅ileamh go nd茅anfadh C贸naidhm na R煤ise deireadh a chur l谩ithreach le gach gn铆omha铆ocht mh铆leata san 脷cr谩in, agus na f贸rsa铆 m铆leata agus paraim铆leata uile agus an trealamh m铆leata uile a tharraingt siar gan choinn铆oll 贸 chr铆och ioml谩n na h脷cr谩ine, ar cr铆och 铆 a aithn铆tear go hidirn谩isi煤nta, agus go n-urram贸dh s铆 ioml谩ine chr铆ochach, ceannasacht agus neamhsple谩chas na h脷cr谩ine laistigh d谩 teorainneacha, ar teorainneacha iad a aithn铆tear go hidirn谩isi煤nta;
• 谩 chur i bhfios go l谩idir gur s谩r煤 tromch煤iseach ar an dl铆 idirn谩isi煤nta iad an t-ionsa铆 m铆leata agus an t-ionradh m铆leata, agus go s谩ra铆onn siad go h谩irithe Cairt na N谩isi煤n Aontaithe, agus 谩 iarraidh ar Ch贸naidhm na R煤ise filleadh ar chomhl铆onadh na bhfreagrachta铆 at谩 ar bhuanchomhalta de Chomhairle Sl谩nd谩la na N谩isi煤n Aontaithe i nd谩il leis an ts铆och谩in agus leis an tsl谩nd谩il a chothabh谩il agus ar a gealltanais a urram煤 faoi Ionstraim Chr铆ochnaitheach Heilsinc铆, faoi Chairt Ph谩ras don Eoraip Nua agus faoi Mheabhr谩n Bh煤daipeist;
• 谩 mheas go nd茅anann ionradh na R煤ise ar an 脷cr谩in ionsa铆 n铆 hamh谩in ar th铆r cheannasach ach freisin ar phrionsabail agus ar sh谩sra an chomhair agus na sl谩nd谩la san Eoraip agus ar an ord idirn谩isi煤nta riailbhunaithe, mar a shain铆tear i gCairt na N谩isi煤n Aontaithe;
• 谩 iarraidh ar institi煤id铆 an Aontais Eorpaigh oibri煤 ionsar st谩das mar iarrth贸ir ar bhallra铆ocht san Aontas Eorpach a thabhairt don 脷cr谩in, i gcomhr茅ir le hAirteagal 49 den Chonradh ar an Aontas Eorpach agus ar bhonn tuillteanais, agus, idir an d谩 linn, lean煤int den obair i dtreo a comhth谩thaithe i margadh aonair an Aontais Eorpaigh ar n贸s an Chomhaontaithe Comhlachais;
• 谩 chur in i煤l gur geal l茅i glacadh mear smachtbhanna铆 ag an gComhairle, ach 谩 谩iti煤 gur g谩 smachtbhanna铆 diana breise a ghlacadh.

Choinnigh Parlaimint na hEorpa s煤il gh茅ar ar an staid san 脷cr谩in agus ghlac s铆 seasamh polaiti煤il i sraith 谤煤苍, go h谩irithe i 谤煤苍 a glacadh an 7听Aibre谩n听2022, inar iarr s铆, i measc nithe eile, an m茅id a leanas:

• bearta pion贸sacha breise, lena n-谩ir铆tear tr谩dbhac ioml谩n l谩ithreach ar allmhair铆 ola, guail, breosla n煤icl茅ach agus g谩is 贸n R煤is, lena ngabhann plean chun sl谩nd谩il shol谩thar fuinnimh an Aontais agus tr茅igean ioml谩n ph铆bl铆nte g谩is Nord Stream听1 agus听2 a 谩irithi煤;
• leithlisi煤 taidhleoireachta na R煤ise, lena n-谩ir铆tear 铆 a eisiamh 贸 G20 agus 贸 eagra铆ochta铆 iltaobhacha eile amhail Comhairle na N谩isi煤n Aontaithe um Chearta an Duine, Interpol, an Eagra铆ocht Dhomhanda Tr谩d谩la, UNESCO agus eagra铆ochta铆 eile;
• bainc na R煤ise a eisiamh 贸 ch贸ras SWIFT agus cosc a chur ar shoith铆 R煤iseacha teacht isteach in go dt铆 uisc铆 teorann AE agus teacht chun duga i gcalafoirt AE;
• deireadh a chur le comhar le cuideachta铆 R煤iseacha maidir le tionscadail n煤icl茅acha at谩 ann cheana agus tionscadail n煤icl茅acha nua agus deireadh a chur le comhar eola铆och le cuideachta铆 fuinnimh na R煤ise.

Le linn d铆osp贸ireachta铆 agus malartuithe parlaiminteacha rialta le hUachtar谩n an Choimisi煤in, leis an Ardionada铆 agus leis na Coimisin茅ir铆, d铆r铆odh ar bhearta chun fogha na R煤ise a chomhrac agus ar thaca铆ocht taidhleoireachta, mh铆leata agus dhaonn煤il an Aontais don 脷cr谩in. I measc na saincheisteanna eile a pl茅adh bh铆 茅ifeachtacht na smachtbhanna铆 in aghaidh na R煤ise agus 煤s谩id sh贸cmhainn铆 reoite na R煤ise, conas an ceartas agus an chuntasacht a bhaint amach i leith coireanna idirn谩isi煤nta, chomh maith le leana铆 贸n 脷cr谩in 谩 nd铆birt go neamhdhleathach agus a n-aistri煤 le forneart chuig an R煤is. Ghlac Parlaimint na hEorpa sraith 谤煤苍 maidir leis na h谩bhair sin.

I 谤煤苍 cuimsitheach uaithi an 29 Feabhra 2024, d鈥檃thdhearbhaigh Parlaimint na hEorpa go dtaca铆onn s铆 le cabhair mh铆leata a chur ar f谩il go comhsheasmhach don 脷cr谩in chomh fada agus is g谩 agus i cib茅 foirm is g谩 chun go mbeidh an 脷cr谩in in ann an bua a fh谩il, gan srianta f茅in-fhorchurtha ar ch煤namh m铆leata. Thacaigh s铆 go h谩irithe leis an togra gur cheart do Bhallst谩it uile an Aontais agus do chomhghuaillithe ECAT tac煤 leis an 脷cr谩in go m铆leata agus gan n铆os l煤 n谩 0.25听% d谩 OTI in aghaidh na bliana. Chuir an Pharlaimint i bhfios go l谩idir freisin gur infheist铆ocht gheostrait茅iseach in Eoraip aontaithe agus l谩idir 铆 ballra铆ocht na h脷cr谩ine in AE. D鈥檌arr s铆 go neart贸fa铆 smachtbhanna铆, go h谩irithe tr铆 thoirmeasc a thabhairt isteach ar allmhair铆 煤r谩iniam agus miotal贸ireachta 贸n R煤is chuig an Aontas, chomh maith le comhoibri煤 le hearn谩il n煤icl茅ach na R煤ise agus Rosatom. Iarradh sa 谤煤苍 go gcuirf铆 tr谩dbhac ioml谩n l谩ithreach ar allmhairi煤 t谩irg铆 talmha铆ochta agus iascaigh 贸n R煤is isteach san Aontas, chomh maith le breosla铆 iontaise agus g谩s n谩d煤rtha leachtaithe a iompra铆tear ar muir tr铆 ph铆bl铆nte, agus an chaidhp phraghais ar th谩irg铆 peitriliam na R煤ise a laghd煤 tuilleadh i gcomhar le comhph谩irtithe G7 chun stop a chur le maoini煤 chogadh na R煤ise le hairgead an Aontais. D鈥檃thdhearbhaigh na 贵别颈蝉颈谤铆 freisin go dtaca铆onn an Pharlaimint leis an bplean s铆och谩na a chuir Uachtar谩n na h脷cr谩ine i l谩thair. Cuireadh i bhfios go l谩idir sa t茅acs freisin a phr谩inn铆 at谩 s茅 c贸ras f贸nta dl铆 a bhun煤 lena bhf茅adfar s贸cmhainn铆 na R煤ise at谩 faoi 煤in茅ireacht st谩it, arna reo ag an Aontas, a choigisti煤, agus iad a 煤s谩id chun aghaidh a thabhairt ar iarmhairt铆 茅ags煤la ionsa铆 na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine, lena n-谩ir铆tear at贸g谩il na t铆re agus c煤iteamh d鈥櫭璷spartaigh ionsa铆 na R煤ise.

Maidir le conair aontachais na h脷cr谩ine leis an Aontas, ghlac an Pharlaimint seasamh l谩idir go luath ina leith, agus 铆 ag tac煤 le st谩das mar iarrth贸ir a thabhairt don 脷cr谩in agus le pr贸iseas m茅adaithe AE at谩 bunaithe ar thuillteanas. Ghlac ceannair铆 ghr煤pa铆 polaiti煤la Pharlaimint na hEorpa (颁辞尘丑诲丑谩颈濒 na nUachtar谩n) 谤谩颈迟别补蝉 an 9听Meitheamh听2022 inar iarr siad go l谩idir ar an gComhairle Eorpach st谩das mar iarrth贸ir ar bhallra铆ocht san Aontas a thabhairt don 脷cr谩in.

T谩 铆obairt铆 agus athl茅imneacht mhuintir na h脷cr谩ine aitheanta ag an bParlaimint freisin. Tar 茅is Duais Sakharov um Shaoirse Smaointeoireachta iomr谩iteach de chuid Pharlaimint na hEorpa a bhronnadh ar an sti煤rth贸ir scann谩n Oleh Sentsov 贸n 脷cr谩in in听2018, bronnadh an Duais in听2022 鈥榓r mhuintir cr贸ga na h脷cr谩ine, a ndearna a n-uachtar谩n, ionadaithe tofa agus an tsocha铆 shibhialta ionada铆ocht orthu鈥�.

脫 2022 i leith, t谩 dl煤s curtha ag Parlaimint na hEorpa le c煤namh teicni煤il agus cabhair chomhchine谩il do pharlaimint na h脷cr谩ine, an Verkhovna Rada, go h谩irithe i r茅ims铆 TF, na cumars谩ide, an ch煤naimh dhl铆thi煤il agus an aistri煤ch谩in. T谩 roinnt uirlis铆 cumars谩ide forbartha aige freisin, amhail an su铆omh gr茅as谩in , at谩 ar f谩il i mB茅arla agus in 脷cr谩inis.

T谩 sraith gn铆omha铆ochta铆 nithi煤la d茅anta ag an bParlaimint freisin chun teagmh谩il a dh茅anamh le socha铆 shibhialta agus daonra na h脷cr谩ine agus chun tac煤 leo. Mar shampla, d鈥檕scail s铆 mol socha铆 sibhialta le haghaidh na h脷cr谩ine i bhfoirgneamh St谩isi煤n na hEorpa sa Bhruis茅il agus sheol s铆 tionscnamh dar teideal Ginead贸ir铆 D贸chais, faoinar s铆 ginead贸ir an 8听Nollaig听2022 agus sheol s铆 seacht nginead贸ir go d铆reach chuig an Verkhovna Rada.

B. Comhar idirpharlaiminteach

De bharr gur bhris cogadh ioml谩n amach agus gur tugadh st谩das oifigi煤il mar iarrth贸ir ar bhallra铆ocht san Aontas don 脷cr谩in, t谩 idirphl茅 n铆os d茅ine agus n铆os m贸 cuairteanna pearsanta ann ar gach leibh茅al, lena n-谩ir铆tear idir ceannair铆 an d谩 pharlaimint, gr煤pa铆 polaiti煤la, coist铆 parlaiminteacha agus comhlachta铆 谩bhartha eile, agus laistigh den Choiste Parlaiminteach Comhlachais idir AE agus an 脷cr谩in.

An 1听Aibre谩n听2022, bh铆 Uachtar谩n Pharlaimint na hEorpa, Roberta Metsola, ar an gc茅ad cheannaire AE a thug cuairt ar an 脷cr谩in 贸 tharla ionradh na R煤ise. Thug s铆 cuairt ar Ch铆v, 谩it ar s铆 leis an Verkhovna Rada agus ar bhuail s铆 leis an Uachtar谩n Zelenskyy, leis an bPr铆omh-Aire Denys Shmyhal agus le hionadaithe 贸 ghr煤pa铆 polaiti煤la an Verkhovna Rada. Chun L谩 St谩tacht na h脷cr谩ine a chom贸radh an 28听I煤il听2022, labhair an tUachtar谩n Metsola leis an Verkhovna Rada le teachtaireacht f铆se谩in inar athdhearbhaigh s铆 na gealltanais a thug an tAontas chun cabhr煤 le t茅arnamh agus at贸g谩il na h脷cr谩ine. An 5听Me谩n听F贸mhair听2022, thug Pr铆omh-Aire na h脷cr谩ine, Denys Shmyhal, ar Pharlaimint na hEorpa agus bhuail s茅 leis an Uachtar谩n Metsola agus le ceannair铆 na ngr煤pa铆 polaiti煤la, agus an 14听Me谩n听F贸mhair听2022, d鈥檉hreastail bean ch茅ile an Uachtar谩in Zelenskyy, Olena Zelenska, ar an d铆osp贸ireacht maidir leis an aitheasc ar Staid an Aontais le linn sheisi煤n ioml谩nach Pharlaimint na hEorpa in Strasbourg.

an tUachtar谩n Zelenskyy ag seisi煤n ioml谩nach Pharlaimint na hEorpa le linn shearmanas bronnta Dhuais Sakharov an 14听Nollaig听2022, agus ar an l谩 c茅anna, an tUachtar谩n Metsola leis an Verkhovna Rada faoin dul chun cinn at谩 d茅anta ag an 脷cr谩in mar th铆r is iarrth贸ir ar bhallra铆ocht san Aontas. An 9听Feabhra听2023, thion贸il an Pharlaimint (su铆 foirmi煤il) ar fhreastail an tUachtar谩n Zelenskyy f茅in air. An 4听M谩rta听2023, ghlac an tUachtar谩n Metsola p谩irt in Lviv agus bhuail s茅 le pearsana lena n-谩ir铆tear an tUachtar谩n Zelenskyy, Sp茅ic茅ir an Verkhovna Rada Ruslan Stefanchuk agus an Pr铆omh-Ionch煤isitheoir Poibl铆 Andriy Kostin don 脷cr谩in.

An 2听Nollaig听2022, thug toscaireacht de chomhalta铆 Choiste Gn贸tha铆 Eachtracha Pharlaimint na hEorpa agus a Fhochoiste um Shl谩nd谩il agus um Chosaint cuairt ar Ch铆v chun bualadh le pr铆omhoifigigh agus comhalta铆 Verkhovna Rada na h脷cr谩ine. An 20听Feabhra听2023, thug seisear comhalta铆 den Choiste Speisialta um an Trasna铆ocht Eachtrach ar na Pr贸isis Dhaonlathacha uile san Aontas Eorpach, lena n-谩ir铆tear an Bhr茅agaisn茅is, agus um Neart煤 an Ionracais, na Tr茅dhearcachta agus na Cuntasachta i bParlaimint na hEorpa (ING2) cuairt ar Ch铆v. Bh铆 dianchl谩r cruinnithe acu, d铆rithe ar thrasna铆ocht eachtrach, ar bhr茅agaisn茅is agus ar thaca铆ocht an Aontais don 脷cr谩in i gcomhth茅acs chogadh foghach na R煤ise agus st谩das na h脷cr谩ine mar iarrth贸ir ar bhallra铆ocht san Aontas. An 22 agus an 23听Deireadh F贸mhair听2023, thug toscaireacht 贸n bhFochoiste um Chearta an Duine (DROI) cuairt ar r茅igi煤n Chernihiv agus ar Ch铆v chun p谩irt a ghlacadh sa phl茅 ar cheartas agus ar chuntasacht agus ar an gcl谩r oibre comhroinnte maidir le cearta an duine le pobail 谩iti煤la, lena n-谩ir铆tear 铆ospartaigh agus finn茅ithe, Verkhovna Rada na h脷cr谩ine, Oifig an Uachtar谩in, an tIonch煤isitheoir Ginear谩lta, agus ionadaithe na socha铆 sibhialta. Thug comhalta铆 den Choiste um Fhorbairt R茅igi煤nach (REGI) cuairt ar an 脷cr谩in 贸n 30听Deireadh F贸mhair go dt铆 an 1听Samhain听2023 chun pl茅 a dh茅anamh ar th茅arnamh agus at贸g谩il na h脷cr谩ine, ar a conair i dtreo aontachas leis an Aontas agus ar na hathch贸irithe gaolmhara.

An 25-26 M谩rta 2024, thug toscaireacht traschoiste cuairt ar Ch铆v le haghaidh cainteanna le hionadaithe ardleibh茅il 贸 rialtas na h脷cr谩ine, Cathaoirleach agus ceannaireacht Verkhovna Rada na h脷cr谩ine agus gr煤pa铆 na socha铆 sibhialta maidir le dl煤s a chur le taca铆ocht an Aontais.听

罢丑谩颈苍颈驳 Coiste Parlaiminteach Comhlachais idir AE agus an 脷cr谩in (CPC) le ch茅ile go rialta 贸 cuireadh t煤s le hionradh ioml谩n na R煤ise. Tion贸ladh an 13煤 cruinni煤 de PAC 鈥� cruinni煤 urghn谩ch 鈥� an 24听M谩rta听2022, agus 贵别颈蝉颈谤铆 de Pharlaimint na h脷cr谩ine ag freastal go cianda air, agus glacadh 谤谩颈迟别补蝉 comhph谩irteach. Tion贸ladh gn谩thchruinnithe PAC idir an AE agus an 脷cr谩in in Strasbourg i m铆 an Mheithimh 2022 (f茅ach an 谤谩颈迟别补蝉 comhph谩irteach) agus i m铆 I煤il 2023 (f茅ach an 谤谩颈迟别补蝉 comhph谩irteach). Thug roinnt toscaireachta铆 ad hoc 贸n Verkhovna Rada cuairt ar Pharlaimint na hEorpa, agus th谩inig Bi煤r贸 PAC, at谩 comhdh茅anta de chomhchathaoirligh agus leaschathaoirligh PAC, le ch茅ile go rialta freisin.

Ar thionscnamh an Uachtar谩in Metsola agus an Sp茅ic茅ara Stefanchuk, thion贸il an d谩 pharlaimint a gc茅ad chruinni煤 idirchoiste riamh an 12听Aibre谩n听2023 chun treisi煤 leis an teagmh谩il idir na coist铆 parlaiminteacha i nd谩il leis an gconair a roghnaigh an 脷cr谩in ionsar l谩nph谩irt铆ocht Eorpach agus i nd谩il le cl谩r oibre comhchuibhithe reachtaigh na h脷cr谩ine.

Leagadh amach an creat dl铆thi煤il do ghn铆omha铆ochta铆 taca铆ochta agus fothaithe acmhainneachta Pharlaimint na hEorpa sa Mheabhr谩n Tuisceana, a s铆n铆odh leis an Verkhovna Rada an 3听I煤il听2015 agus a ndearnadh an athnuachan is d茅ana铆 air an 28 Samhain 2023 (谤谩颈迟别补蝉 贸 Chomhdh谩il na nUachtar谩n), agus sa Chomhaont煤 Comhair Riarach谩in, a sh铆nigh Ard-R煤naithe an d谩 reachtas i m铆听an听Mh谩rta听2016.

Mar chuid d谩 gn铆omha铆ochta铆 taca铆ochta don daonlathas san 脷cr谩in, t谩 Parlaimint na hEorpa i mbun cl谩r forleathan fothaithe acmhainneachta a chur chun feidhme i gcomhair an Verkhovna Rada. Cuireann na hiarrachta铆 sin leis na molta铆 a tarraing铆odh suas idir m铆 Mhe谩n听F贸mhair听2016 agus m铆 Feabhra听2017 le linn an mhisin meas煤naithe ar riachtanais a rinne Pat Cox, iar-Uachtar谩n de chuid Pharlaimint na hEorpa a bhfuil dl煤thbhaint aige f贸s le cur chun feidhme na molta铆 agus le hobair leantach orthu.

In听2017, sheol Parlaimint na hEorpa pr贸iseas idirphl茅 polaiti煤il agus idirghabh谩la ar a dtugtar Idirphl茅 Jean Monnet. B铆onn Sp茅ic茅ir an Verkhovna Rada agus ceannair铆 na ngr煤pa铆 polaiti煤la rannph谩irteach go rialta in Idirphl茅 Jean Monnet leis an 脷cr谩in sa phl茅 a bhaineann le cur chun feidhme na molta铆 sin, chomh maith le hathch贸iri煤 inmhe谩nach an Verkhovna Rada.

Mar r茅amh-mheas ar uaillmhian an Verkhovna Rada bogadh i dtreo cl谩r oibre r茅amhaontachais, t谩 Parlaimint na hEorpa ag infheisti煤 i gcl谩ir fothaithe acmhainneachta agus sheol s铆 sraith seimine谩r ar l铆ne le d茅ana铆 do Chomhalta铆 de Pharlaimint na h脷cr谩ine. D铆r铆onn siad sin ar chomhchuibhi煤 dl铆thi煤il, ar dhea-chleachtais i bpr贸isis reachtacha, agus ar eitic agus coinbhleacht leasa. T谩 an d谩 pharlaimint ag comhoibri煤 n铆os dl煤ithe freisin ar chl谩r oibre an digitithe, ar an acmhainneacht fadbhreathnaitheachta strait茅is铆 agus ar sheirbh铆s铆 aistri煤ch谩in. T谩 s谩sra t谩bhachtach parlaiminteach forbartha ag Parlaimint na hEorpa a bheidh comhth谩ite in inni煤lachta铆 rialaithe agus maoirseachta an Verkhovna Rada agus beidh s茅 mar aidhm aige grinnscr煤d煤 a dh茅anamh ar na cist铆 seachtracha a fhaigheann an 脷cr谩in. T谩 obair sa r茅imse seo 谩 maoirsi煤 ag Michael Gahler, pr铆omhfheisire ainmnithe le haghaidh taca铆ocht daonlathais.

C. Breathn贸ireacht toghch谩in

Is bunchloch an daonlathais chomhdhl煤ite iad saorthoghch谩in ch贸ra. Sheol Parlaimint na hEorpa misin bhreathn贸ireachta chun na h脷cr谩ine in听2014 agus in听2015 i gcomhair na dtoghch谩n uachtar谩nachta, an olltoghch谩in agus na dtoghch谩n 谩iti煤il, agus i gcomhair na dtoghch谩n uachtar谩nachta agus an olltoghch谩in in听2019.

Thug an tAontas agus Parlaimint na hEorpa aird ar leith ar thoghch谩in sna cr铆ocha at谩 faoi fhorghabh谩il neamhdhleathach, go h谩irithe na toghch谩in do Dh煤ma na R煤ise i m铆 Mhe谩n F贸mhair听2021 a raibh baint ag an gCrim茅 faoi fhorghabh谩il leo. Sa an Aontais do Ghn贸tha铆 Eachtracha agus don Bheartas Sl谩nd谩la i bhfios go l谩idir nach n-aithn铆onn an tAontas na toghch谩in, mar a thugtar orthu, a nd茅antar iad a re谩cht谩il ar leithinis na Crim茅 at谩 faoi fhorghabh谩il.

De r茅ir Bhunreacht na h脷cr谩ine, t谩 gn谩ththoghch谩in pharlaiminteacha le re谩cht谩il i bhf贸mhar听2023, toghch谩in uachtar谩nachta in earrach听2024 agus toghch谩in 谩iti煤la i bhf贸mhar听2025. Mar sin f茅in, n铆 f茅idir toghch谩in a re谩cht谩il agus an dl铆 airm i bhfeidhm. Beidh d煤shl谩in nach bhfacthas a leith茅id riamh roimhe seo ag baint leis na ch茅ad toghch谩in tar 茅is an chogaidh, 贸s rud 茅 go ndearnadh dam谩iste do chuid shuntasach den bhonneagar toghch谩in agus gur eas谩it铆odh na milli煤in v贸t谩laithe laistigh den t铆r n贸 lasmuigh di.

T谩 t煤s curtha cheana f茅in leis an obair chun meas煤n煤 a dh茅anamh ar thionchar an chogaidh ar thoghth贸ir铆 agus ar bhonneagar toghch谩in na h脷cr谩ine agus chun ullmh煤 don t铆rdhreach nua toghch谩in. T谩 c煤namh 谩 fh谩il ag 煤dar谩is toghch谩in na h脷cr谩ine 贸n gcomhphobal idirn谩isi煤nta chun v贸t谩il lasmuigh den t铆r a eagr煤. Rinne Parlaimint na hEorpa idirphl茅 toghch谩nach parlaiminteach ar an 谩bhar seo a re谩cht谩il ag deireadh mh铆 na Bealtaine听2023, i gcomhar le IDEA Idirn谩isi煤nta agus leis an bhForas Idirn谩isi煤nta do Ch贸rais 罢辞驳丑肠丑谩颈苍, lena gcuirtear c煤namh toghch谩in ar mh贸rsc谩la ar f谩il don 脷cr谩in agus lena gcabhra铆tear leis an t铆r an tsamhail is fearr a chinneadh don v贸t谩il lasmuigh den t铆r, agus b茅im 谩 leagan ar dh铆deanaithe 贸n 脷cr谩in thar lear.

An Mhold贸iv

An 27听Meitheamh听2014, sh铆nigh AE agus an Mhold贸iv , lena n-谩ir铆tear comhaont煤 domhain cuimsitheach saorthr谩d谩la (DCFTA), a th谩inig i bhfeidhm i m铆 I煤il听2016. Nearta铆odh ceangail pholaiti煤la agus eacnama铆ocha na Mold贸ive le AE leis an gcomhaont煤. Rinneadh leis plean athch贸irithe a leagan amach i r茅ims铆 at谩 r铆th谩bhachtach i dtaca le dea-rialachas agus forbairt eacnama铆och chomh maith leis an gcomhar i roinnt earnal谩cha a neart煤. Tr铆 sh铆ni煤 an chomhaontaithe, thug an Mhold贸iv gealltanas i leith a beartais int铆re a athch贸iri煤 ar bhonn dhl铆the agus chleachtais AE. Sain铆tear an treochl谩r le haghaidh chur chun feidhme an chomhaontaithe comhlachais i gcl谩r oibre comhlachais, ar comhaonta铆odh an leagan is d茅ana铆 de 鈥� 鈥� i m铆 L煤nasa听2022. Is 茅 an tAontas Eorpach pr铆omh-chomhph谩irt铆 tr谩d谩la na Mold贸ive go m贸r fada, arb ionann 茅 agus听58.8听% d鈥檕nnmhair铆 na t铆re agus 43.9听% d谩 hallmhair铆. Is 茅 an t-infheisteoir is m贸 sa t铆r 茅 freisin.

脫 th谩inig l茅irscaoileadh v铆osa铆 i bhfeidhm i gcomhair tr茅imhs铆 gearrfhanachta i m铆 Aibre谩in听2014, thaistil n铆os m贸 n谩 2.5听milli煤n saor谩nach 贸n Mold贸iv a bhfuil pas bithmh茅adrach acu go dt铆 Limist茅ar Schengen gan v铆osa, rud a chothaigh turas贸ireacht, caidreamh gn贸 agus teagmh谩lacha duine le duine.

I m铆 an Mheithimh听2021, d鈥檉hoilsigh an Coimisi煤n Plean an Aontais don T茅arnamh Eacnama铆och don Mhold贸iv, lena gcuirtear EUR听600听milli煤n i leataobh chun tac煤 le t茅arnamh socheacnama铆och na t铆re tar 茅is COVID-19, chun an t-aistri煤 glas agus an t-aistri煤 digiteach a choth煤 agus chun leas a bhaint as acmhainneacht eacnama铆och neamhshaothraithe na t铆re.

Bhuaigh P谩irt铆 Gn铆omha铆ochta agus Dl煤thph谩irt铆ochta (PAS) an Uachtar谩in Maia Sandu, at谩 ar son an Aontais Eorpaigh, bua iontach i luaththoghch谩in pharlaiminteacha an 11听I煤il听2021. D鈥檉hormheas parlaimint a raibh PAS i gceannas uirthi ceapach谩n Natalia Gavrili葲a mar Phr铆omh-Aire agus d鈥檉hormhuinigh s铆 a cl谩r uaillmhianach chun an t铆r iar-Sh贸iv茅adach a tharraingt as g茅arch茅im fhada pholaiti煤il eacnama铆och agus 铆 a thabhairt n铆os gaire don Aontas 鈥� an tosa铆ocht is m贸 d谩 beartas eachtrach 鈥� tr铆d an gComhaont煤 Comhlachais idir an tAontas agus an Mhold贸iv a chur chun feidhme go hioml谩n. An 10听Feabhra听2023, d鈥櫭﹊righ an Pr铆omh-Aire Gavrili葲a as oifig agus formheasadh Dorin Recean mar Phr铆omh-Aire nua. Athra铆odh an rialtas freisin. T谩 cl谩r oibre ar son an Aontais 谩 shaothr煤 i gc贸na铆 ag an rialtas reatha, le b茅im nua ar an tsl谩nd谩il n谩isi煤nta agus ar dhl煤s a chur le cur chun feidhme na n-athch贸irithe mar chuid den phr贸iseas chun dul isteach san Aontas. I m铆 Ean谩ir 2024, d鈥櫭﹊righ an Leas-Phr铆omh-Aire agus an tAire Gn贸tha铆 Eachtracha, Nicu Popescu as oifig agus th谩inig iar-Leas-Uachtar谩n na Parlaiminte, Mihai Pop葯oi, ina ionad. Ina theannta sin, crutha铆odh post nua mar Leas-Phr铆omh-Aire L谩nph谩irt铆ochta Eorpa铆. Ceapadh Cristina Gherasimov sa phost agus is 铆 an pr铆omh-idirbhearta铆 do phr贸iseas aontachais na Mold贸ive leis an Aontas Eorpach.

Mar gheall ar ghaireacht na Mold贸ive don 脷cr谩in, t谩 s铆 an-leochaileach d鈥檌onsa铆 na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine. T谩 s茅 seo tar 茅is dul i bhfeidhm go m贸r ar an t铆r. Sa chomhth茅acs sin, ghlac an Mhold贸iv c茅im stairi煤il chun iarratas foirmi煤il a dh茅anamh ar bhallra铆ocht san Aontas an 3听M谩rta听2022. Tugadh st谩das mar iarrth贸ir di ag , lenar cuireadh t煤s le c茅im strait茅iseach nua sa chaidreamh idir an tAontas agus an Mhold贸iv.

I bhfianaise an chogaidh san 脷cr谩in, t谩 an tAontas Eorpach ag seasamh i ndl煤thph谩irt铆ocht leis an Mold贸iv. 脫 mh铆 Dheireadh F贸mhair听2021 i leith, t谩 breis agus sol谩thartha ag an t铆r, i bhfoirm deontas agus iasachta铆. T谩 an tAontas ag iarraidh athl茅imneacht, sl谩nd谩il, cobhsa铆ocht, geilleagar agus sl谩nd谩il fuinnimh na Mold贸ive a neart煤, comhar maidir le sl谩nd谩il agus cosaint a fheabhs煤, agus tac煤 le hiarrachta铆 na Mold贸ive athch贸irithe a chur chun feidhme agus teacht isteach san Aontas. I m铆 Ean谩ir听2022, mhol an Coimisi煤n pac谩iste um ch煤namh macrairgeadais ar luach EUR听150听milli煤n don Mhold贸iv (ar eis铆ocadh dh谩 thr谩inse d铆obh in听2022-2023), agus an 24听Ean谩ir听2023, mhol s茅 an m茅id sin a mh茅ad煤 suas le EUR听145听mhilli煤n. T谩 铆oca铆ocht an ch煤naimh macrairgeadais ag brath ar chl谩r CAI agus ar bhearta beartais a comhaonta铆odh sa a chur chun feidhme.

Roimh chruinni煤 mullaigh an Chomhphobail Pholaiti煤il Eorpaigh sa Mhold贸iv an 1听Meitheamh听2023, Uachtar谩n an Choimisi煤in Ursula von听der听Leyen go mbeadh an Coimisi煤n ag tabhairt n铆os m贸 taca铆ochta don Mhold贸iv agus go nd茅anfadh s茅 suas le EUR听1.6听billi煤n in infheist铆ocht tr铆d an Plean Eacnama铆och agus Infheist铆ochta don Mhold贸iv.

Ag cruinni煤 an Choiste um Ghn贸tha铆 Eachtracha i bParlaimint na hEorpa an 28听Meitheamh听2023, , a bhfuil c煤ig thosa铆ocht aige:

• forbairt eacnama铆och agus nascacht;
• tac煤 le hathch贸irithe agus acmhainneacht riarach谩in a fhorbairt maidir le conair na Mold贸ive i dtreo an Aontais;
• fuinneamh;
• 蝉濒谩苍诲谩颈濒;
• an bhr茅agaisn茅is a chomhrac agus cumars谩id strait茅iseach.

I nd谩il leis sin, t谩 s茅 molta ag an gCoimisi煤n a ch煤namh don Mhold贸iv a neart煤 tr铆d an athbhreithni煤 me谩nt茅arma ar an gcreat airgeadais ilbhliant煤il, le EUR听600听milli煤n faoin Ionstraim um Chomharsanacht, Forbairt agus Comhar Idirn谩isi煤nta (ICFCI) at谩 le hathdh谩ileadh ar chl谩ir chun taca铆ocht a mh茅ad煤 do th铆ortha eile i gcomharsanacht oirthear an Aontais, lena n-谩ir铆tear an Mhold贸iv, idir 2024 agus 2027.

T谩 煤dar谩is na Mold贸ive ag cur dl煤s anois lena n-iarrachta铆 athch贸irithe chun na naoi gcoinn铆oll a leagtar amach sa maidir le hiarratas na Mold贸ive ar bhallra铆ocht san Aontas a chur chun feidhme agus chun na cusp贸ir铆 a leagtar amach sa Chl谩r Oibre Comhlachais idir an tAontas agus an Mhold贸iv a chomhl铆onadh, ar cl谩r oibre 茅 at谩 f贸s ina spreagadh d鈥檃thch贸irithe agus d鈥檃il铆ni煤 le acquis an Aontais. Leis na molta铆 at谩 sa , tugtar treoir freisin d鈥檌arrachta铆 athch贸irithe agus comhfhogasaithe na t铆re.

Tion贸ladh an听 an 7听Feabhra听2023 sa Bhruis茅il. Le linn an chruinnithe sin, d鈥檃thdhearbhaigh an tAontas agus an Mhold贸iv go bhfuil siad tiomanta d谩 gcomhlachas polaiti煤il a neart煤 agus a gcomhth谩th煤 eacnama铆och a dhoimhni煤. Beidh an 8煤 cruinni煤 den Chomhairle Comhlachais ar si煤l an 21 Bealtaine 2024 i gC铆sine谩.

Thuairiscigh an Coimisi煤n go hoifigi煤il ar an dul chun cinn a rinne an Mhold贸iv an 8听Samhain听2023, mar chuid d谩 phac谩iste um m茅ad煤. s茅 go gcuirfeadh an Chomhairle t煤s le caibidl铆ocht aontachais leis an Mold贸iv agus go nglacfadh an Chomhairle na creata铆 caibidl铆ochta a luaithe a bheadh pr铆omhbhearta 谩irithe glactha ag an Mold贸iv.听Chinn an Coimisi煤n gur comhl铆onadh s茅 cinn de na naoi gcoinn铆oll. an cinneadh stairi煤il . D鈥檌arr s铆 ar an gComhairle an creat caibidl铆ochta a ghlacadh a luaithe a ghlacfar na tr铆 ch茅im 谩bhartha a leagtar amach sna molta铆 贸n gCoimisi煤n. I m铆 an Mh谩rta 2024, mar chuid de don Chomhairle Gn贸tha铆 Ginear谩lta, d鈥檃ithin an Coimisi煤n go raibh ocht gcinn de na naoi gcoinn铆oll sin comhl铆onta ag an Mold贸iv, agus gur g谩 di lean煤int de dhul chun cinn suntasach a dh茅anamh i dtr铆 r茅imse; athch贸iri煤 ar an gceartas, comhrac an 茅illithe, agus d铆-olagarc煤.

I m铆 Feabhra听2023, chuir an R煤is dl煤s lena coga铆ocht hibrideach i gcoinne na Mold贸ive agus 贸 shin i leith t谩 s铆 ag d茅anamh iarracht gan n谩ire rialtas na Mold贸ive at谩 ar son an Aontais a dh铆chobhs煤 agus 煤s谩id 谩 baint aici as a f贸rsa铆 ionadacha chun cibirionsaithe a dh茅anamh, br茅agaisn茅is a scaipeadh, corra铆l sh贸isialta a chur chun cinn agus cur isteach ar phr贸isis toghch谩in. In ainneoin gur gearradh t茅arma pr铆os煤nachta 15 bliana ar an olagarc 茅alaitheach, Ilan Shor, agus gur Shor, t谩 a l谩n tionchair f贸s aige sa Mhold贸iv agus leanann s茅 d鈥檌arracht a dh茅anamh an t铆r, agus rialtas na t铆re at谩 ar son na hEorpa, a dh铆chobhs煤. Dhearbhaigh an tUachtar谩n Sandu go poibl铆 gur cotha铆odh comhcheilg a d鈥檉h谩gfadh go mbeadh coup armtha ann, a raibh taca铆ocht na R煤ise aige, a raibh s茅 mar aidhm leis 铆 f茅in agus a rialtas a threascairt. Mar fhreagairt ar na hiarrachta铆 sin, threisigh an tAontas a chomhar leis an Mold贸iv maidir le sl谩nd谩il agus cosaint, go h谩irithe tr铆 a imscaradh, tr铆na ch煤namh a dh煤bailt faoin t agus tr铆 dhaoine aonair a raibh an t铆r 谩 d铆chobhs煤 acu. Cuireadh Idirphl茅 Ardleibh茅il Bliant煤il Polaiti煤il agus Sl谩nd谩la idir an tAontas agus an Mhold贸iv ar bun agus d铆r铆tear leis ar thaca铆ocht 贸n Aontas do shl谩nd谩il agus do chosaint na Mold贸ive, i bhfianaise ghn铆omha铆ochta铆 agus bhagairt铆 hibrideacha na R煤ise. Ina theannta sin, seoladh i m铆 I煤il 2022 mar fhreagairt ar riosca铆 m茅adaithe sl谩nd谩la inmhe谩na铆, amhail g谩inne谩il ar airm thine, smuigle谩il imirceach, g谩inne谩il ar dhruga铆, etc. T谩 an tAontas ag lean煤int de thaca铆ocht a chur ar f谩il le linn 2024.

An 1听Meitheamh听2023, re谩cht谩il 煤dar谩is na Mold贸ive an dara cruinni煤 mullaigh den Chomhphobal Polaiti煤il Eorpach in Bulboaca. .

T谩 r茅igi煤n sca谤煤苍a铆och na Tras-dn铆stria, a 诲鈥檉丑贸驳补颈谤 neamhsple谩chas go haontaobhach in 1990, f贸s ina dh煤shl谩n m贸r don Mhold贸iv, go h谩irithe i gcomhth茅acs an chogaidh san 脷cr谩in, mar gheall ar l谩ithreacht thr煤pa铆 na R煤ise agus ar sple谩chas na Mold贸ive ar leictreachas 贸n Tras-dn铆stria. C茅 go bhfuil an pr贸iseas caibidl铆ochta 5+2 maidir leis an gcoinbhleacht sa Thras-dn铆stria a r茅iteach de facto ina stad 贸听2022 i leith, t leanann an tAontas de thaca铆ocht a thabhairt do r茅iteach cuimsitheach, s铆och谩nta a bheidh bunaithe ar cheannasacht agus ar ioml谩ine chr铆ochach na Mold贸ive, le st谩das speisialta don Thras-dn铆stria. Ina theannta sin, t谩 an caidreamh idir r茅igi煤n f茅inrialaitheach Gagauzia agus an rialtas l谩ir i gC铆sine谩 tar 茅is 茅ir铆 n铆os d茅ine f贸s le hionradh na R煤ise ar an 脷cr谩in, agus leanfaidh s茅 de bheith ina dh煤shl谩n.

Bliain th谩bhachtach toghch谩in a bheidh in 2024, agus beidh mar chuid di, a bheidh ar si煤l ag an am c茅anna san fh贸mhar, mar a 诲鈥檉丑贸驳补颈谤 an tUachtar谩n Maia Sandu. Meastar go leanfaidh an R煤is agus a f贸rsa铆 ionadacha de bhr煤 lean煤nach a chur ar an Mold贸iv, agus go rachaidh bagairt铆 hibrideacha in olcas roimh na toghch谩in.

A. Seasamh Pharlaimint na hEorpa

I 谤煤苍 贸 Pharlaimint na hEorpa an 20听Deireadh F贸mhair听2020, aithn铆odh na feabhsuithe arna nd茅anamh ag an Mold贸iv maidir le caighde谩in dhaonlathacha a chur chun cinn agus an t-茅illi煤 a chomhrac, agus 谩 iarraidh an athuair go mbeadh breithi煤na neamhsple谩cha neamhchlaonta ann. M铆 tar 茅is don Mhold贸iv a hiarratas ar bhallra铆ocht san Aontas a chur isteach, ghlac Parlaimint na hEorpa inar iarr s铆 ar institi煤id铆 an Aontais st谩das mar iarrth贸ir ar bhallra铆ocht san Aontas a thabhairt don Mhold贸iv agus an t铆r a l谩nph谩irti煤 i margadh aonair an Aontais. D鈥檌arr an Pharlaimint ar an gCoimisi煤n freisin an c煤namh airgeadais agus teicni煤il don Mhold贸iv a mh茅ad煤 tuilleadh, lena n-谩ir铆tear tr铆 thogra nua maidir le c煤namh macra-airgeadais, tr铆 bhearta iompair agus l茅irscaoilte tr谩d谩la, agus tr铆 thaca铆ocht lean煤nach do bhainisti煤 d铆deanaithe agus d鈥檕bair dhaonn煤il.

Ar ghlacadh a an 19听Bealtaine听2022, d鈥檌arr Parlaimint na hEorpa ar铆s eile go mbronnfa铆 st谩das t铆r is iarrth贸ir ar an Mold贸iv. Sa tuarasc谩il, chuir s铆 i bhfios go l谩idir go ndearnadh roinnt c茅imeanna t谩bhachtacha chun na hathch贸irithe a chur chun feidhme, ach go raibh g谩 le i bhfad n铆os m贸 oibre f贸s a dh茅anamh, go h谩irithe chun na pr铆omhinstiti煤id铆 st谩it a neart煤. Rinne an iarraidh sin ar铆s i maidir le st谩das mar iarrth贸ir na h脷cr谩ine, Phoblacht na Mold贸ive agus na Seoirsia.

Tar 茅is an mh茅adaithe ar na bagairt铆 hibrideacha at谩 roimh an Mold贸iv i gcomhth茅acs chogadh na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine, ghlac Parlaimint na hEorpa inar athdhearbhaigh s铆 go dtaca铆onn s铆 go buanseasmhach le neamhsple谩chas, ceannasacht agus ioml谩ine chr铆ochach na t铆re le linn na tr茅imhse d煤shl谩na铆 seo, agus d鈥檌arr s铆 ar an gCoimisi煤n agus ar an gComhairle Eorpach t煤s a chur le caibidl铆ocht aontachais leis an Aontas faoi dheireadh 2023, ar chomhl铆onadh na naoi gcoinn铆oll.

Roimh th铆olacadh phac谩iste an Choimisi煤in um m茅ad煤 agus in oirchill chruinni煤 na Comhairle Eorpa铆 i m铆 na Nollag, ghlac Parlaimint na hEorpa inar athdhearbhaigh s铆 a tiomantas do bhallra铆ocht na Mold贸ive san Aontas amach anseo agus inar iarr s铆 an athuair go gcuirf铆 t煤s leis an gcaibidl铆ocht aontachais leis an Mold贸iv roimh dheireadh na bliana.

B. Comhar idirpharlaiminteach

脫 th煤s an chogaidh san 脷cr谩in, t谩 Parlaimint na hEorpa ag tac煤 go buanseasmhach leis an Mold贸iv agus ag l茅iri煤 dl煤thph谩irt铆ocht bhuanseasmhach l茅i. An 18听Bealtaine听2022, ar chuireadh 贸n Uachtar谩n Metsola, agus an cogadh san 脷cr谩in f贸s faoi l谩n seoil. Thug an tUachtar谩n Metsola cuairt ar an Mold贸iv an 11听Samhain听2022 chun bualadh leis an Uachtar谩n Sandu, leis an iar-Phr铆omh-Aire Gavrili葲a agus le Sp茅ic茅ir Pharlaimint na Mold贸ive Igor Grosu, agus chun aitheasc a thabhairt os comhair Pharlaimint na Mold贸ive. Le linn a cuairte, d鈥檃thdhearbhaigh s铆 go l谩idir taca铆ocht Pharlaimint na hEorpa do bhallra铆ocht na Mold贸ive san Aontas. Ar imeall an 7煤 cruinni煤 den Chomhairle Comhlachais idir an tAontas agus an Mhold贸iv, bhuail an tUachtar谩n Metsola leis an iarPhr铆omh-Aire Gavrili葲a (an 6听Feabhra听2023). An 21听Bealtaine听2023, bhuail an tUachtar谩n Metsola leis an bPr铆omh-Aire Recean, den ch茅ad uair, agus leis an Sp茅ic茅ir Grosu nuair a thug s铆 cuairt ar Ch铆sine谩 i gcomhth茅acs thion贸l na saor谩nach dar teideal 鈥楾ion贸l N谩isi煤nta um an Mold贸iv san Aontas鈥�, a ghairm an tUachtar谩n Sandu. Ag cruinni煤 an Chomhphobail Pholaiti煤il Eorpaigh in Bulboaca an 1听Meitheamh听2023, d鈥檌arr an tUachtar谩n Metsola go gcuirfeadh an tAontas t煤s le caibidl铆ocht aontachais leis an Mold贸iv faoi dheireadh 2023, agus is 茅ard a rinne an tUachtar谩n Sandu le linn an chruinnithe mullaigh n谩 mianta a t铆re i leith na hEorpa a chur in i煤l agus an cusp贸ir a bh铆 leagtha s铆os ag an Mold贸iv di f茅in dul isteach san Aontas faoi 2030 a athdhearbh煤.

Bhuail an tUachtar谩n Metsola leis an Sp茅ic茅ir Grosu ar铆s ag Parlaimint na hEorpa sa Bhruis茅il an 5听I煤il听2023, nuair a thug toscaireacht 贸 Pharlaimint na Mold贸ive cuairt staid茅ir ar an bParlaimint maidir le pr贸iseas aontachais leis an Aontas, arna eagr煤 ag an nGr煤pa um Thaca铆ocht don Daonlathas agus um Chomhord煤 罢辞驳丑肠丑谩颈苍 i bParlaimint na hEorpa.

T谩 an-aird tugtha ag coist铆 Pharlaimint na hEorpa ar an staid sa Mhold贸iv, agus thaistil roinnt toscaireachta铆 chun na t铆re in 2022 agus 2023. I m铆 na Bealtaine听2023, chuaigh toscaireacht 贸n bhFochoiste um Shl谩nd谩il agus Cosaint chuig an Mold贸iv agus chuig an R贸m谩in chun cuairt a thabhairt ar Mhisean C煤naimh Teorann an Aontais Eorpaigh chuig Poblacht na听Mold贸ive听agus chuig an 脷cr谩in agus ar Mhisean Comhph谩irt铆ochta an Aontais i bPoblacht na Mold贸ive. I m铆 Feabhra听2023, bhuail comhalta铆 den Choiste um Thr谩d谩il Idirn谩isi煤nta agus den Choiste um an mBuis茅ad lena gcomhghleacaithe 贸n Mold贸iv chun pl茅 a dh茅anamh ar an gcaidreamh tr谩d谩la idir an tAontas agus an Mhold贸iv agus ar thaca铆ocht bhuis茅adach an Aontais don Mhold贸iv i gcomhth茅acs chogadh foghach na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine. An tseachtain ch茅anna, re谩cht谩ladh Tion贸l Euronest i gC铆sine谩 agus d鈥檉hreastail toscaireacht mh贸r 贸 Pharlaimint na hEorpa air.

I m铆 an Mh谩rta agus i m铆 Aibre谩in听2022, chuir an Coiste um Ghn贸tha铆 Eachtracha agus an Fochoiste um Shl谩nd谩il agus um Cosaint a gc茅ad toscaireacht chuig an Mold贸iv 贸 thosaigh an cogadh, mar chomhartha ar dhl煤thph谩irt铆ocht agus taca铆ocht d鈥檃on toil an Aontais don Mhold贸iv. I m铆 an Mheithimh听2023, chuaigh comhalta铆 贸n gCoiste um Fhorbairt chuig an Mold贸iv freisin chun scr煤d煤 a dh茅anamh ar staid na nd铆deanaithe 脷cr谩nacha at谩 谩 n-贸st谩il ansin.

Faoi Airteagal听440 den Chomhaont煤 Comhlachais idir an tAontas agus an Mhold贸iv, rinneadh Coiste Parlaiminteach Comhlachais (CPC) a bhun煤. Tion贸ladh an ch茅ad chruinni煤 CPC an 16听Deireadh F贸mhair听2014 agus rinneadh an 14煤 cruinni煤 a thion贸l i gC铆sine谩 an 29 Samhain 2023. Thacaigh CPC go l谩idir le conair l谩nph谩irtithe na Mold贸ive san Aontas 贸 rinne an t铆r iarratas ar bhallra铆ocht san Aontas i m铆 an Mh谩rta听2022.

T谩 Parlaimint na hEorpa tar 茅is an Mhold贸iv a shainaithint mar th铆r tosa铆ochta d谩 cuid oibre taca铆ochta daonlathais agus t谩 raon leathan gn铆omha铆ochta铆 谩 chur chun feidhme aici le Parlaimint na Mold贸ive, ar an leibh茅al polaiti煤il agus ar an leibh茅al riarach谩in araon. T谩 an creat do na gn铆omha铆ochta铆 sin ar f谩il sa Mheabhr谩n Tuisceana a sh铆nigh Uachtar谩n Pharlaimint na hEorpa, David Sassoli agus Sp茅ic茅ir Pharlaimint na Mold贸ive, Igor Grosu i m铆 na Samhna听2021. Comhl谩na铆tear an Meabhr谩n Tuisceana sin le treochl谩r.

D铆r铆onn roinnt de ghn铆omha铆ochta铆 Pharlaimint na hEorpa sa Mhold贸iv ar ch煤namh do bhearta chun cur i gcoinne na br茅agaisn茅ise agus an chur isteach eachtraigh ar phr贸isis dhaonlathacha (颁濒谩谤 an Triant谩in don Daonlathas), ar chult煤r idirphl茅 agus d铆osp贸ireacht pholaiti煤il a chur chun cinn i bParlaimint na Mold贸ive (Idirphl茅 Jean Monnet), agus ar fhoth煤 acmhainneachta ar an leibh茅al polaiti煤il agus ar an leibh茅al riarach谩in araon.

C. Breathn贸ireacht toghch谩in

Sheol Parlaimint na hEorpa toscaireacht chuig an Misean Idirn谩isi煤nta Breathn贸ireachta Toghch谩n, faoi sti煤ir Oifig ESCE um Institi煤id铆 Daonlathacha agus um Chearta an Duine (ESCE-ODIHR), chun faireach谩n a dh茅anamh ar thoghch谩in pharlaiminteacha na Mold贸ive an 11听I煤il听2021. Thug na breathn贸ir铆 d谩 n-aire gur riar maith, saor agus ioma铆och a bh铆 sna toghch谩in sin ar an ioml谩n, in ainneoin roinnt easnamh nach m贸r aghaidh a thabhairt orthu sna toghch谩in a bheidh ann amach anseo.

I m铆 na Nollag听2022, ghlac Parlaimint na Mold贸ive C贸d 罢辞驳丑肠丑谩颈苍 nua ina dtugtar aghaidh ar phr铆omhmholta铆 arna n-eisi煤int ag eagra铆ochta铆 saineolaithe idirn谩isi煤nta agus 谩iti煤la, lena n-谩ir铆tear Coimisi煤n na Vein茅ise. 罢丑谩颈苍颈驳 an c贸d nua sin i bhfeidhm an 1听Ean谩ir听2023. Cl煤da铆onn s茅 na molta铆 a rinne Toscaireacht Bhreathn贸ireachta 罢辞驳丑肠丑谩颈苍 Pharlaimint na hEorpa, a raibh Cathaoirleach an Choiste um Ghn贸tha铆 Eachtracha, David McAllister, i gceannas uirthi.

Chuir Parlaimint na hEorpa Toscaireacht Breathn贸ireachta 罢辞驳丑肠丑谩颈苍 chuig an Misean Idirn谩isi煤nta Breathn贸ireachta Toghch谩n (I-EOM), faoi sti煤ir Oifig ESCE um Institi煤id铆 Daonlathacha agus um Chearta an Duine (ESCE-ODIHR), chun faireach谩n a dh茅anamh ar na toghch谩in r茅igi煤nacha a bh铆 ar si煤l an 5听agus an 19听Samhain听2023. Deis a bh铆 ann 茅ifeachtacht agus forfheidhmi煤 an Ch贸id 罢辞驳丑肠丑谩颈苍 a mheas, 贸s rud 茅 gurb iad na toghch谩in 谩iti煤la sin na ch茅ad toghch谩in a re谩cht谩ladh faoi na rialacha nua. D鈥檃inneoin an fheachtais theannasaigh agus na n-imthosca eisceacht煤la a bh铆 ann mar gheall ar choga铆ocht hibrideach na R煤ise agus ar an R煤is a chur isteach ar铆s agus ar铆s eile ar phr贸iseas toghch谩in na Mold贸ive, d煤irt toscaireacht I-EOM go raibh na toghch谩in s铆och谩nta agus gur bainist铆odh go h茅ifeacht煤il iad, gur oibrigh an riarach谩n toghch谩in go tr茅dhearcach agus go gairmi煤il agus go raibh iarrth贸ir铆, den chuid is m贸, in ann dul i mbun feachtais gan bhac agus gur chuir siad roghanna malartacha ar leith ar f谩il do v贸t谩laithe. Mhol Ceann Thoscaireacht Breathn贸ireachta 罢辞驳丑肠丑谩颈苍 Pharlaimint na hEorpa, Jos茅 Ram贸n Bauz谩 D铆az, n谩r cheart na cinnt铆 arna nd茅anamh ag an n贸im茅ad deireanach chun iarrth贸ir铆 a eisiamh, amhail an cinneadh a rinneadh i leith an ph谩irt铆 葮ans膬 (a bhfuil baint aige leis an olagarc 茅alaitheach Ilan Shor), a bheith ina fhasach marthanach agus n谩r cheart d茅anamh amhlaidh ach i gc谩s 谩bhair imn铆 thromch煤iseacha maidir le bagairt铆 ar an tsl谩nd谩il n谩isi煤nta. Chuir s茅 in i煤l freisin go dtaca铆onn s茅, thar ceann na Toscaireachta, le Poblacht na Mold贸ive a bheith ag cur athch贸irithe daonlathacha chun feidhme in ainneoin na staide 茅igeand谩la at谩 ann mar gheall ar ionradh na R煤ise ar an 脷cr谩in agus ar an gcogadh hibrideach arb 茅 is aidhm d贸 institi煤id铆 daonlathacha na Mold贸ive a dh铆chobhs煤.

An Bhealar煤is

Leis na deicheanna de bhlianta anuas, bh铆 an caidreamh a bh铆 ag AE leis an mBealar煤is casta ar uairibh, de bharr s谩ruithe seasta ar chearta an duine agus ar chearta sibhialta sa t铆r. Idir听2014 agus听2020, 谩fach, ba chos煤il go raibh dearcadh n铆os oscailte ag an mBealar煤is i leith an Aontais agus i leith bheartas Chomhph谩irt铆ocht an Oirthir. 罢丑谩颈苍颈驳 feabhas beag ar a caidreamh le t铆ortha an Iarthair agus bh铆 r贸l t谩bhachtach aici mar 贸stach do na cainteanna faoin ng茅arch茅im san 脷cr谩in, a raibh an tAontas ina idirghabh谩la铆 iontu. Mar fhreagairt air sin, ghabh AE air f茅in beartas 鈥榬annph谩irt铆ochta critici煤la鈥� leis an mBealar煤is a chur i gcr铆ch, mar a leagtar amach i g 贸n gComhairle an 15听Feabhra听2016, ar d谩 r茅ir a leanfaidh na c茅imeanna nithi煤la at谩 glactha ag an mBealar煤is chun cearta bun煤sacha, an smacht reachta, cearta an duine 鈥� lena n-谩ir铆tear saoirse cainte, saoirse chun tuairim铆 a nochtadh agus saoirse na me谩n 鈥� agus cearta saothair a chumhdach, de bheith ina gcrit茅ir riachtanacha chun beartas AE sa todhcha铆 i leith na t铆re sin a mh煤nl煤. Rinneadh na caibidl铆ochta铆 maidir le comhph谩irt铆ocht soghluaisteachta a thabhairt chun cr铆che in听2017, agus th谩inig comhaont煤 um 茅isi煤int v铆osa铆 a 茅asc煤 agus comhaont煤 um athligean isteach i bhfeidhm an 1听I煤il听2020 agus 茅 mar chusp贸ir acu teagmh谩lacha idirphearsanta a choth煤.

Ar an drochuair, in ainneoin gur atosa铆odh an tIdirphl茅 maidir le Cearta an Duine idir an tAontas agus an Bhealar煤is, gur buna铆odh Gr煤pa Comhordaithe idir an tAontas agus an Bhealar煤is in听2016 a bhfuil saineolaithe sinsearacha ann agus gur glacadh plean gn铆omha铆ochta maidir le cearta an duine do听2016-2019, agus d鈥檃inneoin a rannph谩irt铆ocht ghn铆omhach i gcruinnithe d茅thaobhacha agus iltaobhacha Chomhph谩irt铆ocht an Oirthir, n铆or chlo铆gh an Bhealar煤is lena tiomantas maidir le cearta an duine. T谩 s铆 ar an aon t铆r ar mh贸r-roinn na hEorpa at谩 f贸s ag gabh谩il de phion贸s an bh谩is a chur i bhfeidhm, lena nd茅antar 铆 a eisiamh de jure 贸 Chomhairle na hEorpa. B铆onn d铆osp贸ireachta铆 maidir le morat贸ir a chur i bhfeidhm ar phion贸s an bh谩is ar si煤l go rialta d鈥檉honn go bhf茅adfa铆 deireadh a chur leis ach is l茅ir nach bhfuil sa m茅id sin ach cur i gc茅ill, 贸s rud 茅 nach ndearnadh aon ghn铆omha铆ocht nithi煤il ina leith sin go dt铆 seo.

Rinne an tAontas c谩ineadh g茅ar ar an gcniogbhearta铆ocht fhor茅igneach a rinneadh ar lucht ag贸ide s铆och谩nta i m铆 Feabhra agus i m铆 an Mh谩rta听2017. Cuireadh isteach ar an olltoghch谩n a re谩cht谩ladh an 18听Samhain听2019 i ngeall ar roinnt m铆chleachtas agus easnamh, ar d谩 mbarr a ceileadh aon ionada铆ocht pharlaiminteach ar an bhfreas煤ra. Mheas an comhphobal idirn谩isi煤nta nach raibh an toghch谩n uachtar谩nachta a re谩cht谩ladh an 9听L煤nasa听2020 saor n谩 c贸ir, le g茅arlean煤int ch贸rasach 谩 d茅anamh roimh an toghch谩n ar chomhalta铆 an fhreas煤ra, agus cniogbhearta铆ocht bhr煤idi煤il ina dhiaidh sin ar ag贸ideoir铆 s铆och谩nta, ar ionadaithe an fhreas煤ra agus ar iriseoir铆 n谩rbh fhacthas a leith茅id riamh i stair na t铆re. Mar thoradh air sin, d鈥檉horchuir an tAontas i gcoinne听233 dhuine aonair agus听37 n-eintiteas at谩 freagrach as an gcalaois toghch谩in agus as an gcur faoi chois for茅igneach, n贸 a bh铆 comhph谩irteach iontu, agus i gcogadh foghach gan 煤dar gan ch煤is na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine a 茅asc煤, agus chuir s茅 in i煤l go raibh s茅 r茅idh le tuilleadh bearta sriantacha a dh茅anamh i gcoinne eintitis an r茅imis agus ardoifigigh an r茅imis. Leis an 12煤 pac谩iste smachtbhanna铆 i gcoinne na R煤ise a glacadh an 19 Nollaig 2023, d铆r铆odh freisin ar 12 oifigeach 贸n mBealar煤is a bhfuil nasc acu le hinstiti煤id铆 m铆leata-tionscla铆ocha na Bealar煤ise. I measc na ndaoine at谩 faoi smachtbhanna铆, t谩 comhalta铆 de Choiste Sl谩nd谩la na Bealar煤ise agus den Choiste M铆leata-Tionscla铆och St谩it a chuid铆onn le sol谩thar a dh茅anamh d鈥橣h贸rsa铆 Armtha na R煤ise.

Mar thoradh ar ghlacadh na g, lena leagtar amach beartas nua an Aontais i leith na Bealar煤ise, rinne an tAontas an comhar d茅thaobhach le h煤dar谩is na Bealar煤ise ar an leibh茅al l谩rnach a laghd煤 a mh茅id is f茅idir, mh茅adaigh s茅 a thaca铆ocht do mhuintir agus do shocha铆 shibhialta na Bealar煤ise, agus rinne s茅 a ch煤namh airgeadais d茅thaobhach a athchalabr煤 d谩 r茅ir sin. Leis na 肠辞苍肠濒煤颈诲铆 贸n gComhairle, cuirtear rannph谩irt铆ocht pholaiti煤il bhreise, comhar earn谩lach agus c煤namh airgeadais an Aontais don Bhealar煤is faoi r茅ir urraim r茅imeas na Bealar煤ise do phrionsabail an daonlathais, an smachta reachta agus chearta an duine agus do phr贸iseas polaiti煤il inchreidte cuimsitheach as a n-eascra铆onn saorthoghch谩in ch贸ra faoi bhreathn贸ireacht ESCE/ODIHR.

Mar fhreagairt ar ghn铆omha铆ocht an Aontais, ghlac r茅imeas na Bealar煤ise bearta i m铆 na Samhna 2020 chun leibh茅al a rannph谩irt铆ochta i mbeartas Chomhph谩irt铆ocht an Oirthir a laghd煤. I m铆 an Mheithimh 2021, chinn s茅 a rannph谩irt铆ocht i gComhph谩irt铆ocht an Oirthir, agus i strucht煤ir eile at谩 ann cheana, amhail an tIdirphl茅 maidir le Cearta an Duine idir an tAontas agus an Bhealar煤is agus an Gr煤pa Comhordaithe idir an tAontas agus an Bhealar煤is, a chur ar fionra铆 go hioml谩n. Ag an am c茅anna, d鈥檃thghair Lukashenko a ionadaithe don Aontas ar ais go Mionsc le haghaidh comhairli煤ch谩n, agus 鈥榤hol鈥� s茅 d鈥橝mbasad贸ir an Aontais chun na Bealar煤ise an t铆r a fh谩g谩il.

T谩 staid na himeartha maidir le s谩ruithe lean煤nacha ar chearta an duine ag r茅imeas Lukashenka f贸s critici煤il. De r茅ir an , i m铆 an Mh谩rta 2024, bh铆 os cionn 1听400 pr铆os煤nach polaiti煤il sa t铆r. Chomh maith le pr铆os煤naigh pholaiti煤la 谩 gcoinne谩il i nd谩la铆 m铆dhaonna, lena n-谩ir铆tear gaibhni煤 fadt茅armach i seomra铆 leithlisithe mar modh chun iad a chur faoi bhr煤 s铆ceola铆och, coinn铆tear siar comhfhreagras pr铆os煤nach polaiti煤il freisin, di煤lta铆tear rochtain d贸ibh ar ch贸gais agus ar ch煤ram sl谩inte agus di煤lta铆tear d贸ibh teagmh谩il a dh茅anamh le baill teaghlaigh agus dl铆od贸ir铆. Faoi l谩thair t谩 c煤igear pr铆os煤nach polaiti煤il 谩 gcoinne谩il i ngaibhni煤 aonair ar feadh n铆os m贸 n谩 bliain amh谩in, de sh谩r煤 follasach ar chaighde谩in idirn谩isi煤nta. Ina theannta sin, leanann an r茅imeas de gh茅arlean煤int agus ionch煤iseamh a dh茅anamh ar ghn谩thshaor谩naigh a ghlac p谩irt sa ghluaiseacht ag贸ide in 2020 n贸 a ch谩ineann Aliaksandr Lukashenka, faoin leithsc茅al 鈥榓ntoisceachas agus s谩ruithe ar an ord poibl铆鈥�, mar a thugtar air.

Is 谩bhar imn铆 iad na leasuithe ar reachta铆ocht na Bealar煤ise a sh铆nigh Aliaksandr Lukashenka an 30 Nollaig 2023 maidir leis an meath at谩 tagtha ar shaoirse coinsiasa agus creidimh sa Bhealar煤is. Leis an reachta铆ocht nua, forchuirtear cl谩r煤 茅igeantach eagra铆ochta铆 reiligi煤nacha, c茅 go bhfuil na forais dhl铆thi煤la chun cl谩r煤 a dheon煤 f贸s neamhbheacht. Mar gheall ar an saini煤 doil茅ir ar na coinn铆ollacha, 茅asca铆tear deireadh 茅asca a chur le haon institi煤id reiligi煤nach faoin leithsc茅al 鈥榤铆chl煤 a tharraingt ar an mBealar煤is, on贸ir n谩isi煤nta a uir铆sli煤 n贸 gn铆omha铆ochta铆 antoisceacha a dh茅anamh.鈥� Thairis sin, n铆 cheada铆tear ach do shaor谩naigh na Bealar煤ise a bheith i gceannas ar eagra铆ocht den s贸rt sin. 脫 2020 i leith, rinne an r茅imeas g茅arlean煤int ar suas le seacht贸 cl茅ireach n贸 cuireadh iallach orthu an t铆r a fh谩g谩il.

I m铆 Ean谩ir 2024, sh铆nigh Aliaksandr Lukashenka dl铆 nua lena dtugtar d铆ol煤ine ar feadh an tsaoil d贸 贸 ionch煤iseamh coiri煤il agus lena gcuirtear cosc ar cheannair铆 an fhreas煤ra at谩 ar deora铆ocht seasamh i dtoghch谩in uachtar谩nachta amach anseo. N铆l cead seasaimh ach ag saor谩naigh na Bealar煤ise a raibh buanch贸na铆 orthu sa t铆r ar feadh 20 bliain ar a laghad agus nach raibh cead c贸naithe acu i dt铆r eile riamh.

Sna a glacadh an 19 Feabhra 2024, cuirtear in i煤l gur c煤is mh贸r imn铆 di an staid maidir le cearta an duine at谩 ag dul in olcas sa Bhealar煤is agus c谩intear na feachtais gh茅arlean煤na agus imeaglaithe lean煤nacha i gcoinne gach cuid de shocha铆 na Bealar煤ise, an leibh茅al cur faoi chois nach bhfacthas a leith茅id riamh roimhe seo, agus na srianta ar rannph谩irt铆ocht pholaiti煤il. Leagtar b茅im sna 肠辞苍肠濒煤颈诲铆 贸n gComhairle freisin ar a dhiongbh谩ilte at谩 an tAontas lean煤int de thaca铆ocht a thabhairt do shocha铆 shibhialta na Bealar煤ise, agus is d铆ol s谩saimh di gur buna铆odh Gr煤pa Comhairleach an Aontais i gcomhar le f贸rsa铆 daonlathacha na Bealar煤ise agus leis an tsocha铆 shibhialta.

An 26 Feabhra 2024, chinn an Chomhairle s铆neadh a chur leis na go dt铆 an 28 Feabhra 2025. T谩 na smachtbhanna铆 d铆rithe ar 37 n-eintiteas agus ar 233 dhuine aonair, Aliaksandr Lukashenka san 谩ireamh. Ag an am c茅anna, mar fhreagairt ar rannph谩irt铆ocht Mhionsc i gcogadh foghach na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine, ghlac an Chomhairle lena nd茅antar an Conradh um Chairt Fuinnimh idir an Comhphobal Eorpach do Fhuinneamh Adamhach (Euratom) agus aon eintiteas dl铆theanach at谩 faoi 煤in茅ireacht n贸 faoi rial煤 saor谩nach n贸 n谩isi煤nach de Ch贸naidhm na R煤ise n贸 de Phoblacht na Bealar煤ise a chur ar fionra铆.

Re谩cht谩ladh toghch谩in pharlaiminteacha an 25 Feabhra 2024 faoi dh谩la铆 eagla agus ioma铆ochta polaiti煤la 茅ag贸ra铆. Ar bhonn an Dl铆 鈥楳aidir le Leasuithe ar Ch贸d 罢辞驳丑肠丑谩颈苍 Phoblacht na Bealar煤ise鈥� a glacadh an 16 Feabhra 2023, athra铆odh noirm an ch贸id toghch谩in chun cosc a chur ar aon fh贸rsa polaiti煤il freas煤ra ag贸id a dh茅anamh i gcoinne r茅imeas Lukashenka. Mar thoradh air sin, n铆 raibh na dinti煤ir 鈥榓thchl谩r煤ch谩in鈥� ach ag ceithre ph谩irt铆 pholaiti煤la as c煤ig ph谩irt铆 dh茅ag.

Is iad an Bhealar煤is agus an R煤is na t铆ortha iar-Sh贸iv茅adach is m贸 at谩 fite fuaite ina ch茅ile, lena n-谩ir铆tear i r茅imse an chomhair mh铆leata agus cosanta. In 2023, rinne an Bhealar煤is agus an R煤is na 鈥楶r铆omhthreoirl铆nte maidir le Cur Chun Feidhme Fhor谩lacha an Chonartha maidir le St谩t de chuid an Aontais a Bhun煤 le haghaidh 2021-2023鈥� agus 28 gcl谩r earn谩la an Aontais a chur chun feidhme, arb 茅 is aidhm d贸ibh reachta铆ocht an d谩 th铆r a chomhoiri煤n煤 i r茅ims铆 茅ags煤la an gheilleagair, an ghn贸, na marga铆 airgeadais agus fuinnimh, an iompair, agus an bheartais thionscla铆och agus an bheartais talmha铆ochta. In 2022, th谩inig an d谩 th铆r ar chomhaont煤 faoi chl谩r um chomhar m铆leata-teicni煤il go dt铆 2025 lena nd茅antar for谩il maidir le roinnt gn铆omha铆ochta铆, lena n-谩ir铆tear taighde agus forbairt chomhph谩irteach ar shamhlacha nua arm agus trealaimh mh铆leata agus ar th谩irg铆 d茅-煤s谩ide chomh maith le nuach贸iri煤 a dh茅anamh ar na cinn at谩 ann cheana.

脫 th煤s chogadh foghach na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine i m铆 Feabhra 2022, t谩 taca铆ocht 谩 tabhairt ag an mBealar煤is don R煤is agus fanann s铆 i ndl煤thchomhar l茅i. C茅 nach bhfuil an Bhealar煤is rannph谩irteach go d铆reach sa chogadh, t谩 tearmann 谩 thabhairt aici do suas le 30听000 tr煤pa na R煤ise agus t谩 arml贸n agus trealamh m铆leata 谩 sol谩thar aici don R煤is. T谩 s茅 t谩bhachtach a thabhairt faoi deara gur cheadaigh an Bhealar煤is d鈥檉h贸rsa铆 armtha na R煤ise di煤rac谩in Iskander - a 煤s谩idtear chun ionsaithe aeir a dh茅anamh ar an 脷cr谩in - a imlonn煤 ar a cr铆och agus saor谩id铆 oili煤na aerchosanta agus aerfh贸rsa a choinne谩il ar bun sa Bhealar煤is. Tar 茅is foirceadal m铆leata nua a ghlacadh i m铆 Ean谩ir 2024, imlonna铆odh airm n煤icl茅acha oirbhearta铆ochta na R煤ise ar chr铆och na Bealar煤ise i m铆 an Mh谩rta 2024. I m铆 Aibre谩in 2024, rinne F贸rsa铆 Armtha na Bealar煤ise druileanna m铆leata in aice le teorainneacha na h脷cr谩ine, na Polainne agus na Liotu谩ine gar do na cathracha Gomel agus Grodno.

A. Seasamh Pharlaimint na hEorpa

Roimh thoghch谩n uachtar谩nachta calaoiseach an 9听L煤nasa听2020, rinne Parlaimint na hEorpa roinnt 谤煤苍 a ghlacadh agus c谩ineadh 谩 dh茅anamh aici ar an mBealar煤is mar gheall ar phr铆os煤naigh pholaiti煤la, srianta ar shaoirse na me谩n agus ar an tsocha铆 shibhialta, a mainneachtain cearta an duine a urram煤, lena n-谩ir铆tear pion贸s an bh谩is at谩 f贸s i bhfeidhm, agus a toghch谩in pharlaiminteacha lochtacha. I , chuir Parlaimint na hEorpa in i煤l go dtaca铆onn s铆 le rannph谩irt铆ocht chritici煤il AE leis an mBealar煤is, fad is go bhfuil s茅 sin ag brath ar bhearta nithi煤la 谩 nd茅anamh i dtreo an daonlathaithe agus i dtreo urraim do shaoirs铆 bun煤sacha agus do chearta an duine. Go h谩irithe, d鈥檌arr s铆 ar an mBealar煤is a bheith rannph谩irteach i morat贸ir domhanda ar phion贸s an bh谩is mar an ch茅ad ch茅im ionsar dheireadh buan a chur leis. I , rinne Parlaimint na hEorpa c谩ineadh ar铆s ar chiapadh agus ar choinne谩il iriseoir铆 agus eagra铆ochta铆 me谩n neamhsple谩cha agus d鈥檌arr s铆 an athuair go neart贸fa铆 an urraim do phrionsabail an daonlathais, don smacht reachta, agus do chearta an duine agus do shaoirs铆 bun煤sacha.

Mar fhreagairt ar an toghch谩n uachtar谩nachta calaoiseach an 9听L煤nasa听2020, agus ar an gcniogbhearta铆ocht bhr煤idi煤il a rinneadh ina dhiaidh sin in aghaidh f贸rsa铆 daonlathacha, ghn铆omhaithe na socha铆 sibhialta, saor-cheardchumann, na me谩n neamhsple谩ch agus ag贸ideoir铆 s铆och谩nta, ghlac Parlaimint na hEorpa r煤in maidir leis an staid sa Bhealar煤is agus . Sna r煤in sin, chuir an Pharlaimint i bhfios go l谩idir gur s谩r煤 m铆n谩ireach ar na caighde谩in uile a aithn铆tear go hidirn谩isi煤nta a bh铆 sa toghch谩n agus gur mheas tromlach de mhuintir na Bealar煤ise gurb 铆 Sviatlana Tsikhanouskaya, iarrth贸ir an fhreas煤ra aontaithe, f铆or-Uachtar谩n togha铆 na Bealar煤ise. D鈥檌arr na 贵别颈蝉颈谤铆 go gcuirf铆 smachtbhanna铆 AE go pras ar na hoifigigh at谩 freagrach as calaois toghch谩in agus as cur faoi chois, lena n-谩ir铆tear an t-iarUachtar谩n, Aliaksandr Lukashenka. Chuir siad in i煤l go dtaca铆onn siad leis an gComhairle Comhord煤ch谩in a bhunaigh Sviatlana Tsikhanouskaya mar ionada铆ocht eatramhach do na daoine a raibh athr煤 daonlathach 谩 茅ileamh acu. D鈥檃thdhearbhaigh an Pharlaimint na seasaimh sin ar bhonn prionsabail i maidir leis an gcaidreamh leis an mBealar煤is.

Ina theannta sin, rinne an Cathaoirleach ar Thoscaireacht Pharlaimint na hEorpa don chaidreamh leis an mBealar煤is (D-BY) agus an Buanrap贸irt茅ir maidir leis an mBealar煤is roinnt r谩itis chomhph谩irteacha a eisi煤int inar chuir siad in i煤l gur saoth leo an staid maidir le cearta an duine sa t铆r at谩 ag dul in olcas i gc贸na铆 agus ina ndearna siad c谩ineadh ar fhorghabh谩il lean煤nach na cumhachta ag Lukashenka. I m铆 na Nollag听2020, rinne Parlaimint na hEorpa misean aimsithe f铆oras a sheoladh chuig an mBealar煤is chun meas煤n煤 a dh茅anamh ar riachtanais fh贸rsa铆 daonlathacha na Bealar煤ise agus meast贸ireacht a dh茅anamh ar an gcaoi a bhf茅adfadh Parlaimint na hEorpa tac煤 leo, ar an leibh茅al riarach谩in agus ar an leibh茅al polaiti煤il araon. Ba shiombalach an misean seo le Seachtain Dhuais Sakharov听2020, a thug on贸ir d鈥檉hreas煤ra daonlathach na Bealar煤ise. Mar thoradh air sin, sheol Parlaimint na hEorpa ard谩n i gcoinne s谩ruithe ar chearta an duine a bheith saor 贸 phion贸s sa Bhealar煤is faoi choimirce a Fochoiste um Chearta an Duine agus i gcomhar leis an gCoiste um Ghn贸tha铆 Eachtracha agus le D-BY. Anuas air sin, t谩 raon leathan gn铆omha铆ochta铆 taca铆ochta don daonlathas molta ag an nGr煤pa um Thaca铆ocht don Daonlathas agus um Chomhord煤 罢辞驳丑肠丑谩颈苍, ar gn铆omha铆ochta铆 iad at谩 saincheaptha do ghn铆omhaithe daonlathacha na Bealar煤ise.

I maidir leis an gcur faoi chois c贸rasach sa Bhealar煤is agus na hiarmhairt铆 a bheadh aige sin ar shl谩nd谩il AE tar 茅is d鈥櫭篸ar谩is na Bealar煤ise eitle谩n sibhialtach de chuid AE a fhuadach, ch谩in Parlaimint na hEorpa na s谩ruithe forleathana ar chearta an duine sa Bhealar煤is agus ionstraimi煤 uaf谩sach na himirce neamhdhleatha铆 ag r茅imeas Aliaksandr Lukashenka chun an tAontas a dh铆chobhs煤. Athdhearbha铆odh na seasaimh sin i maidir leis an staid sa Bhealar煤is tar 茅is bliain amh谩in d鈥檃g贸id铆 agus de chur faoi chois for茅igneach na n-ag贸id铆 sin agus, tar 茅is rabharta nua gabh谩lacha, i maidir le hionch煤iseamh an fhreas煤ra agus coinne谩il ceannair铆 ceardchumann sa Bhealar煤is, i maidir leis an gcur faoi chois lean煤nach at谩 谩 dh茅anamh ar an bhfreas煤ra daonlathach agus ar an tsocha铆 shibhialta sa Bhealar煤is, i maidir le tuilleadh cur faoi chois breise i gcoinne mhuintir na Bealar煤ise, go h谩irithe c谩sanna Andrzej Poczobut agus Ales Bialiatski, agus i maidir leis an 铆de mh铆dhaonna arna tabhairt do cheannaire m贸r le r谩 an fhreas煤ra, Viktar Babaryka, agus maidir lena chur san ospid茅al. I maidir leis an gcaidreamh leis an mBealar煤is, d鈥檌arr Parlaimint na hEorpa ar an gC煤irt Choiri煤il Idirn谩isi煤nta bar谩ntas a eisi煤int chun Lukashenka a ghabh谩il, i bhfianaise r贸l a r茅imis i nd铆birt neamhdhleathach agus s铆olteagasc leana铆 脷cr谩nacha.

I maidir le h茅ifeachtacht smachtbhanna铆, d鈥檃thdhearbhaigh Parlaimint na hEorpa go gc谩ineann s铆 rannph谩irt铆ocht na Bealar煤ise san ionradh ar an 脷cr谩in agus d鈥檌arr s铆 go gcuirf铆 caidhpeanna praghais agus m茅ide ar allmhair铆 leasach谩n 贸n R煤is agus 贸n mBealar煤is chuig an Aontas. N铆 m贸r smachtbhanna铆 agus bearta sriantacha i gcoinne r茅imeas Lukashenka a ail铆ni煤 leo si煤d i gcoinne na R煤ise. Bh铆 谤煤苍 ina dhiaidh sin an 14 Nollaig 2023 d铆rithe ar staid phr铆os煤nach polaiti煤il na Bealar煤ise, Mikola Statkevich, buaiteoir Dhuais Sakharov 2020, arna choinne谩il gan rochtain ar ch煤ram sl谩inte. D鈥檌arr Parlaimint na hEorpa go scaoilf铆 saor gach pr铆os煤nach polaiti煤il agus go gcuirf铆 deireadh leis an gcur faoi chois at谩 谩 dh茅anamh ar shaor谩naigh na Bealar煤ise agus, ag an am c茅anna, d鈥檃thdhearbhaigh s铆 go dtaca铆onn s铆 go l谩idir le f贸rsa铆 daonlathacha na Bealar煤ise. I 谤煤苍 uaithi an 16 Ean谩ir 2024, ba dh铆ol s谩saimh do na 贵别颈蝉颈谤铆 an cinneadh comhar trasteorann leis an R煤is agus leis an mBealar煤is a chur ar fionra铆. Tar 茅is ollghabh谩lacha a bh铆 d铆rithe ar 200 ball teaghlaigh pr铆os煤nach polaiti煤il ar ch煤isimh an 鈥榓ntoisceachais鈥� i m铆 Ean谩ir 2024, d鈥檌arr an Pharlaimint go gcuirf铆 dl煤s leis na smachtbhanna铆 i gcoinne r茅imeas na Bealar煤ise i 谤煤苍 maidir leis an rabharta nua ollghabh谩lacha sa Bhealar煤is de ghn铆omhaithe 贸n bhfreas煤ra agus d谩 mbaill teaghlaigh, a glacadh an 8 Feabhra 2024. D鈥櫭﹊ligh na 贵别颈蝉颈谤铆 freisin go nd茅anfa铆 tuilleadh doicim茅adaithe ar sh谩ruithe ar chearta an duine sa Bhealar煤is tr铆 sh谩sra neamhsple谩ch a dh茅anamh den scr煤d煤 arna dh茅anamh ag OHCHR. Thairis sin, i 谤煤苍 an 29 Feabhra 2024 maidir leis an ng谩 at谩 le taca铆ocht bhuanseasmhach 贸n Aontas don 脷cr谩in, tar 茅is 2 bhliain de chogadh foghach na R煤ise i gcoinne na h脷cr谩ine, athdhearbha铆tear an iarraidh go nd茅anfa铆 tuilleadh oibre maidir le binse speisialta a chur ar bun chun coir an fhogha faoin 脷cr谩in arna d茅anamh ag ceannair铆 na R煤ise agus ag a gcomhghuaillithe, lena n-谩ir铆tear an r茅imeas sa Bhealar煤is, a imscr煤d煤 agus a ionch煤iseamh. Ch谩in an Pharlaimint go l谩idir freisin rannph谩irt铆ocht na Bealar煤ise i sibhialtaigh na h脷cr谩ine, go h谩irithe leana铆, 谩 nd铆birt le forneart chuig an R煤is, chuig cr铆ocha na h脷cr谩ine at谩 faoi fhorghabh谩il shealadach ag an R煤is, agus chuig an mBealar煤is.

B. Comhar idirpharlaiminteach

N铆l caidreamh oifigi煤il ag Parlaimint na hEorpa le Parlaimint na Bealar煤ise, i ngeall ar mhainneachtain na t铆re ar铆s agus ar铆s eile saorthoghch谩in ch贸ra a re谩cht谩il agus caighde谩in idirn谩isi煤nta maidir leis an daonlathas agus an smacht reachta a chomhl铆onadh, mar a l茅ir铆odh leis an rabharta nua ag贸id铆 agus an cur faoi chois a tharla go tr茅an i ndiaidh olltoghch谩n calaoiseach an 18听Samhain听2019 agus thoghch谩n uachtar谩nachta an 9听L煤nasa听2020. Ar an gcaoi ch茅anna, n铆or iarradh ar Chomhalta铆 Pharlaimint na Bealar煤ise a bheith rannph谩irteach i dTion贸l Parlaiminteach Euronest, 贸s rud 茅 go bhfuil comhl铆onadh chaighde谩in ESCE ina r茅amhchoinn铆oll do ligean isteach. 脡 sin r谩ite, tugadh cuireadh go rialta d鈥檌onadaithe d鈥檉h贸rsa铆 daonlathacha na Bealar煤ise freastal ar imeachta铆 Thion贸l Parlaiminteach Euronest.

Ina theannta sin, d茅anann Parlaimint na hEorpa, tr铆 D-BY, dl煤th-idirphl茅 gn铆omhach a choinne谩il le hionadaithe fh贸rsa铆 daonlathacha na t铆re, le heagra铆ochta铆 neamhrialtasacha neamhsple谩cha agus le gn铆omhaithe na socha铆 sibhialta, lena n-谩ir铆tear comhalta铆 na Comhairle Comhord煤ch谩in agus na Comh-Aireachta Idirthr茅imhs铆 Aontaithe a bhunaigh Sviatlana Tsikhanouskaya. Tion贸ltar cruinnithe D-BY go rialta sa Bhruis茅il agus in Strasbourg chun an fhorbairt ar an gcaidreamh idir an tAontas agus an Bhealar煤is a phl茅 agus meas煤n煤 a dh茅anamh ar an staid pholaiti煤il agus eacnama铆och sa t铆r, mar aon leis na forbairt铆 is d茅ana铆 maidir leis an daonlathas, s谩ruithe ar chearta an duine agus an smacht reachta. Thaistil D-BY chuig Mionsc i m铆 an Mheithimh听2015 agus i m铆 I煤il听2017, mar ab amhlaidh lena Bhi煤r贸 i m铆 Dheireadh F贸mhair听2018 agus i m铆 Feabhra听2020. I m铆 an Mheithimh听2022, chuir D-BY misean ad hoc chuig Vilnias chun bualadh le hionadaithe f贸rsa铆 daonlathacha agus na socha铆 sibhialta at谩 ar deora铆ocht agus chun meast贸ireacht a dh茅anamh ar an staid ag an teorainn idir an tAontas agus an Bhealar煤is. Cuireadh misean ad hoc D-BY chuig Vilnias i m铆 na Bealtaine 2023 chun meas煤n煤 a dh茅anamh ar an mbagairt 贸 r茅imeas Lukashenka ar shl谩nd谩il na hEorpa, chomh maith le tionchar na R煤ise ar an mBealar煤is. Bh铆 misean ad hoc eile chuig Beirl铆n agus V谩rs谩 ar si煤l 贸n 18 go dt铆 an 21 Nollaig 2023 chun pl茅 a dh茅anamh le hionadaithe fh贸rsa铆 daonlathacha na Bealar煤ise ar an strait茅is is fearr le glacadh i bhfianaise thoghch谩in pharlaiminteacha agus 谩iti煤la mh铆 Feabhra 2024 sa Bhealar煤is, staid dheoraithe na Bealar煤ise i dt铆ortha an Aontais agus 茅ifeachtacht smachtbhanna铆 an Aontais arna bhforchur ar r茅imeas Lukashenka.

Idir an 11 agus an 14 M谩rta 2024, eagra铆odh an feachtas dl煤thph谩irt铆ochta leis an mBealar煤is #EPSTANDSBYYOU chun feasacht a mh煤scailt faoi staid phr铆os煤naigh pholaiti煤la na Bealar煤ise. Mar bheart siombalach taca铆ochta, sh铆nigh na 贵别颈蝉颈谤铆 600 c谩rta poist do phr铆os煤naigh pholaiti煤la sa Bhealar煤is. 罢丑谩颈苍颈驳 an feachtas sin sna s谩la ar an gc茅ad tionscnamh den s贸rt sin i m铆 na Nollag 2022 a raibh Uachtar谩n Pharlaimint na hEorpa, Roberta Metsola, rannph谩irteach ann.听

Ar 贸c谩id L谩 Saoirse na Bealar煤ise an 25 M谩rta, rinne an Cathaoirleach ar an Toscaireacht don chaidreamh leis an mBealar煤is, an Feisire Juozas Olekas, agus Buanrap贸irt茅ir Pharlaimint na hEorpa maidir leis an mBealar煤is, an Feisire Petras Au拧trevi膷ius, 谤谩颈迟别补蝉 comhph谩irteach a fhoilsi煤 inar cuireadh in i煤l gur c煤is mh贸r imn铆 don Pharlaimint t谩thcheangal de facto na R煤ise ar cheannasacht na Bealar煤ise i raon leathan r茅ims铆. Ba shaoth leo fulaingt phr铆os煤naigh pholaiti煤la na Bealar煤ise ar caitheadh go m铆dhaonna leo agus chuir siad in i煤l go dtaca铆onn an Pharlaimint go buanseasmhach le hiarrachta铆 na Comh-Aireachta Idirthr茅imhs铆 faoi sti煤ir Svetlana Tsikhanouskaya chun Bealar煤is shaor agus dhaonlathach a bhaint amach.

C. Breathn贸ireacht toghch谩in

N铆 bhfuair Parlaimint na hEorpa cuireadh 贸n mBealar煤is chun breathn贸ireacht a dh茅anamh ar thoghch谩in 贸听2001. Mar is gn谩ch sna c谩sanna sin, braitheann Parlaimint na hEorpa ar an meast贸ireacht a dh茅anann Tion贸l Parlaiminteach Chomhairle na hEorpa agus Tion贸l Parlaiminteach ECSE/ODIHR sa t铆r. Ar an drochuair, n铆or tugadh cuireadh do na breathn贸ir铆 idirn谩isi煤nta sin breathn贸ireacht a dh茅anamh ar thoghch谩n uachtar谩nachta an 9听L煤nasa听2020 ach oiread, in ainneoin an ghealltanais a thug r茅imeas na Bealar煤ise roimhe sin go dtabharfa铆 cuireadh d贸ibh.

An 8 Ean谩ir 2024, 诲鈥檉丑贸驳补颈谤 Mionsc go hoifigi煤il go raibh cinneadh d茅anta aige gan cuireadh a thabhairt do ESCE breathn贸ireacht a dh茅anamh ar na toghch谩in pharlaiminteacha agus 谩iti煤la a tion贸ladh an 25 Feabhra. Rinne toscaireacht Eagra铆ocht Comhair Shang-hai agus parlaiminteoir铆 贸 Eagra铆ocht Chonradh na Comhshl谩nd谩la, ar comhghuaill铆ocht mh铆leata idir-rialtasach 铆 at谩 comhdh茅anta de sh茅 iar-st谩t Sh贸iv茅adacha san Eor谩ise, breathn贸ireacht ar na toghch谩in. De r茅ir 煤dar谩is na Bealar煤ise, b鈥檌onann an r谩ta v贸t谩la agus 73.09听%.

Sa 谤谩颈迟别补蝉 comhph谩irteach maidir le 鈥榯oghch谩in鈥� pharlaiminteacha 2024 sa Bhealar煤is, arna eisi煤int ag Cathaoirleach an Choiste um Ghn贸tha铆 Eachtracha (AFET) i bParlaimint na hEorpa, David McAllister, Cathaoirleach D-BY, Jozuas Olekas, agus Buanrap贸irt茅ir na Parlaiminte maidir leis an mBealar煤is, Petras Au拧trevi膷ius, tugadh chun suntais nach bhf茅adfa铆 toghch谩in arna re谩cht谩il i dtimpeallacht shriantach agus dhiansmacht煤il den s贸rt sin a mheas mar shaorthoghch谩in ch贸ra, agus iarradh ar an Aontas, ar a Bhallst谩it, agus ar an bpobal idirn谩isi煤nta gan aitheantas a thabhairt do dhlisteanacht na ndaoine aonair 鈥榓 toghadh鈥� sa bhall贸id.

De r茅ir ESCE, n铆 raibh aon cheann de na toghch谩in a re谩cht谩ladh sa Bhealar煤is 贸 1995 i leith i gcomhr茅ir le caighde谩in dhaonlathacha idirn谩isi煤nta. An o铆che roimh na toghch谩in thuasluaite, d鈥檌arr ODIHR ar Mhionsc na hoibleag谩id铆 idirn谩isi煤nta at谩 air mar chomhalta de ESCE a urram煤 agus chuir s茅 in i煤l gur c煤is mh贸r imn铆 d贸 g茅arlean煤int agus coinne谩il neamhdhleathach iriseoir铆, chosant贸ir铆 chearta an duine agus chomhalta铆 an fhreas煤ra pholaiti煤il sa Bhealar煤is.

听

Radka Hejtmankova / Vanessa Cuevas Herman / Levente Csaszi

04-2024