Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy (REACT-EU)
REACT-EU to program, który ma celu naprawienie szkód społecznych igospodarczych spowodowanych pandemią COVID-19 oraz przygotowanie się do ekologicznej icyfrowej odbudowy gospodarki zwiększającej jej odporność. Program ten służy uruchomieniu dodatkowych 47,5mldEUR na fundusze strukturalne wlatach 2021 i 2022 oraz zwiększeniu elastyczności wydatków wramach polityki spójności.
Podstawa prawna
Artykuły 177 i322 Traktatu ofunkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2221 z dnia 23 grudnia 2020 r. zmieniające dzǰąԾ (UE) nr 1303/2013 w odniesieniu do zasobów dodatkowych i przepisów wykonawczych w celu zapewnienia pomocy na wspieranie kryzysowych działań naprawczych w kontekście pandemii COVID-19 i jej skutków społecznych oraz przygotowanie do ekologicznej i cyfrowej odbudowy gospodarki zwiększającej jej odporność (REACT-EU).
Kontekst
Od początku pandemii COVID-19 spowolnienie działalności gospodarczej wcałej Unii spowodowało znaczne szkody, wszczególności rosnące bezrobocie ikurczącą się gospodarkę. 28 maja 2020 r. Komisja zaproponowała pakiet REACT-EU, aby złagodzić skutki pandemii COVID-19 w regionach najbardziej dotkniętych kryzysem. Uzupełnia ona dwa wcześniejsze wnioski: inicjatywę inwestycyjną wodpowiedzi na koronawirusa (CRII) oraz inicjatywę inwestycyjną „plus” wodpowiedzi na koronawirusa (CRII+), które zmieniły zasady wydatkowania środków wramach polityki spójności. REACT-EU przyjmuje formę ukierunkowanych zmian do rozporządzenia (UE) nr1303/2013, tj. rozporządzenia wsprawie wspólnych przepisów, które stanowi ramy prawne regulujące obecny okres programowania polityki spójności.
Wniosek Komisji
Początkowo Komisja zaproponowała kwotę 54,8 mld EUR (w cenach z 2018 r.) w postaci dodatkowych środków na lata 2020–2022 na Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS) i Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD).
W 2020 r. Komisja miała udostępnić z tej łącznej kwoty 4,8 mld EUR jako uzupełnienie istniejących programów polityki spójności, natomiast dodatkowe środki w wysokości 50 mld EUR na lata 2021–2022 zapewni za pośrednictwem Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy (NextGenerationEU).
Wprzypadku EFRR iEFS dodatkowe środki udostępniono by wramach nowego jednolitego celu tematycznego pod nazwą „Wspieranie kryzysowych działań naprawczych wkontekście pandemii COVID-19 oraz przygotowanie do ekologicznej icyfrowej odbudowy gospodarki zwiększającej jej odporność” wramach celu „Inwestycje na rzecz wzrostu izatrudnienia”.
Wodniesieniu do EFRR dodatkowe zasoby miały być wykorzystane przede wszystkim na wspieranie inwestycji wprodukty iusługi na potrzeby świadczeń zdrowotnych oraz na zapewnianie wsparcia wpostaci kapitału obrotowego lub wsparcia inwestycyjnego MŚP, wtym na pokrycie kosztów operacyjnych ikosztów personelu, atakże środków zzakresu zdrowia ibezpieczeństwa.
Wprzypadku EFS dodatkowe zasoby miały być przeznaczone wpierwszej kolejności na utrzymanie miejsc pracy, m.in.poprzez mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy iwsparcie dla osób pracujących na własny rachunek, na tworzenie miejsc pracy, wszczególności dla osób wtrudnej sytuacji, na wsparcie środków na rzecz zatrudnienia młodzieży irozwoju umiejętności, atakże na zwiększenie dostępu do usług socjalnych świadczonych winteresie ogólnym, wtym dla dzieci.
Na pomoc techniczną można przydzielić do 4% dodatkowych środków dostępnych na programy wramach EFRR iEFS.
Środki finansowe miały być rozdzielone między państwa członkowskie na podstawie decyzji wykonawczej Komisji izgodnie zokreślonymi kryteriami przydziału. Biorą one pod uwagę względną zamożność państw członkowskich oraz zakres wpływu obecnego kryzysu na ich gospodarkę ispołeczeństwo. Nie ma podziału na regiony, jak zwykle wprzypadku polityki spójności.
Komisja zaproponowała wysoki poziom płatności zaliczkowych (50%), aby zapewnić gospodarce realnej szybkie wsparcie. Ponadto dodatkowe wsparcie może być wpełni finansowane zbudżetu UE, bez konieczności współfinansowania krajowego. Różni się tym od zwykłych zasad polityki spójności.
Stanowisko Rady
Na szczycie Rady Europejskiej wdniach 17-21lipca 2020r. szefowie państw irządów UE zatwierdzili budżet REACT-EU wwysokości 47,5mldEUR na lata 2021-2022 wramach porozumienia wsprawie planu odbudowy dla Europy. Jest to jednak o5% mniej niż przewidziano wpierwotnym wniosku Komisji. Zgodnie zwytycznymi Rady Europejskiej 22lipca 2020r. Rada uzgodniła częściowy mandat do negocjacji zParlamentem Europejskim. Rada podkreśliła potrzebę zwiększenia inwestycji wkulturę iturystykę, tj.sektory poważnie dotknięte pandemią. Rada dodała także nowy przepis umożliwiający przyjęcie środków tymczasowych dotyczących elastycznego korzystania zfunduszy wtrakcie przyszłych kryzysów.
Rola Parlamentu Europejskiego
Wniosek dotyczący REACT-EU miał na celu zmianę rozporządzenia wsprawie wspólnych przepisów. Został on przyjęty zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, która stawia Parlament iRadę na równej stopie. Wzwiązku ztym Parlament miał do odegrania kluczową rolę. Komisja Rozwoju Regionalnego Parlamentu Europejskiego (komisja REGI) przejęła wiodącą rolę wtej sprawie i7września 2020r. przyjęła sprawozdanie. Zawarła w nim szereg istotnych poprawek do wniosku Komisji. Komisja REGI w szczególności podkreśliła w tym sprawozdaniu potrzebę utrzymania budżetu wwysokości, jaką zaproponowała pierwotnie Komisja, pomimo cięć dokonanych przez Radę Europejską. Zaleciła również, aby inwestycje koncentrowały się na następujących obszarach: infrastruktura zdrowotna ispołeczna, systemy opieki zdrowotnej iusługi zdrowotne dla wszystkich, wtym na obszarach transgranicznych, wregionach najbardziej oddalonych, obszarach dotkniętych przemianami przemysłowymi iwyludnianiem się, turystyka ikultura, zatrudnienie młodzieży igrupy znajdujące się wniekorzystnej sytuacji. Ponadto podkreśliła potrzebę wykorzystania dodatkowych środków na zobowiązania budżetowe w latach 2023 i2024, czyli poza terminem wyznaczonym przez Komisję na 2022r. W sprawozdaniu tym podkreśliła również, że wszelkie odstępstwa od zwykłych przepisów dotyczących wydatków w ramach polityki spójności mogą mieć jedynie charakter tymczasowy oraz że należy chronić zasady rozliczalności demokratycznej. Na sesji plenarnej we wrześniu 2020r. Parlament potwierdził upoważnienie do rozpoczęcia negocjacji międzyinstytucjonalnych zRadą na podstawie sprawozdania komisji REGI. Porozumienie polityczne z Radą osiągnięto na ostatnim posiedzeniu trójstronnym 18 listopada 2020r. Uwzględniono w nim wiele kluczowych kwestii, które podniósł Parlament. Są to między innymi: znaczenie wspierania spójności społecznej i celów klimatycznych w odbudowie kryzysowej oraz możliwość wsparcia Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. W porozumieniu tym strony podtrzymały także lipcową decyzję Rady Europejskiej, w której ustanowiła ona budżet REACT-UE w wysokości 47,5 mld EUR na lata 2021–2022, bez dodatkowych środków finansowych na spójność na 2020 r. Parlament potwierdził to porozumienie na sesji plenarnej 15 grudnia 2020 r. Rozporządzenie REACT-EU weszło w życie 24 grudnia 2020 r.
Oprócz tego 12 kwietnia 2022 r. Parlament przyjął , w którym zaapelował o zwiększenie płatności zaliczkowych w ramach REACT-EU. Dodatkowe fundusze powinny pomóc państwom członkowskim, które zmagają się z wyzwaniami związanymi ze szczególnie wysoką liczbą osób uciekających przed wojną w Ukrainie. Dzięki tym środkom można także wesprzeć transformację państw członkowskich w kierunku odpornej odbudowy gospodarczej po pandemii COVID-19.
Frédéric Gouardères