Parlament Europejski: organizacja ifunkcjonowanie
Organizację ifunkcjonowanie Parlamentu Europejskiego określa jego Regulamin. Działaniami Parlamentu kierują organy polityczne, komisje, delegacje igrupy polityczne.
Podstawa prawna
- Artykuł14 Traktatu oUnii Europejskiej (TUE) oraz art.223, 224, 226, 229, 231 i232 Traktatu ofunkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE);
Członkowie iskład
Ogólne zasady dotyczące składu Parlamentu Europejskiego zostały określone wart.14 ust.2 TUE, który stanowi, że Rada Europejska przyjmuje jednomyślnie, zinicjatywy Parlamentu Europejskiego ipo uzyskaniu jego zgody, decyzję określającą skład Parlamentu Europejskiego. Stanowi on również, że wskład Parlamentu wchodzi nie więcej niż 751 przedstawicieli obywateli UE (750 posłów i posłanek oraz przewodniczący). Ponadto reprezentacja obywateli ma charakter „degresywnie proporcjonalny”, z minimalnym progiem sześciu członków na państwo członkowskie. Żadne państwo członkowskie nie może mieć więcej niż 96 mandatów.
Pojęcie degresywnej proporcjonalności oznacza, że chociaż łączna liczba mandatów przydzielana jest na podstawie liczby ludności danego państwa członkowskiego, państwa członkowskie owiększej liczbie ludności zgadzają się być niedostatecznie reprezentowane wcelu faworyzowania większej reprezentacji mniej zaludnionych państw członkowskich: im większy kraj, tym mniejsza liczba mandatów w stosunku do liczby ludności. Koncepcję tę dokładniej zdefiniowano wkolejnych decyzjach Rady Europejskiej podejmowanych na mocy art.14 ust.2 TUE od czasu wejścia wżycie Traktatu z Lizbony.
Następne wybory do Parlamentu Europejskiego odbędą się w dniach 6–9 czerwca 2024r. Wodpowiedzi na DZܳę ustawodawczą Parlamentu z 15czerwca 2023r. w sprawie składu Parlamentu Europejskiego Rada Europejska przyjęła 22września 2023r. decyzję ustanawiającą skład Parlamentu, w której zwiększono łączną liczbę mandatów w Parlamencie z 705 do 720. Liczbę posłów i posłanek do Parlamentu Europejskiego wybieranych w poszczególnych państwach członkowskich uzgodniono w następujący sposób:
Belgia | 22 |
---|---|
ł | 17 |
Republika Czeska | 21 |
Dania | 15 |
Niemcy | 96 |
Estonia | 7 |
Irlandia | 14 |
Grecja | 21 |
Hiszpania | 61 |
Francja | 81 |
Chorwacja | 12 |
łdz | 76 |
Cypr | 6 |
Łdzٷɲ | 9 |
Litwa | 11 |
Luksemburg | 6 |
ę | 21 |
Malta | 6 |
Holandia | 31 |
Austria | 20 |
Polska | 53 |
Portugalia | 21 |
Rumunia | 33 |
łǷɱԾ | 9 |
łǷɲᲹ | 15 |
Finlandia | 15 |
Szwecja | 21 |
Organizacja
A. ʰɴǻԾą
Zgodnie zRegulaminem przewodniczący Parlamentu wybierany jest spośród posłów i posłanek do Parlamentu na odnawialną kadencję wynoszącą dwa ipół roku (art.19). ʰɴǻԾą reprezentuje Parlament na zewnątrz oraz wjego stosunkach zinnymi instytucjami UE. ʰɴǻԾą nadzoruje debaty na posiedzeniu plenarnym iczuwa nad przestrzeganiem Regulaminu Parlamentu. Podczas otwarcia każdego posiedzenia Rady Europejskiej przewodniczący Parlamentu Europejskiego przedstawia stanowisko ikwestie zajmujące uwagę Parlamentu związane zpunktami porządku obrad iinnymi tematami. Po przyjęciu budżetu UE przez Parlament przewodniczący podpisuje budżet, umożliwiając jego wykonanie. ʰɴǻԾą Parlamentu iprzewodniczący Rady Unii Europejskiej podpisują wszystkie akty legislacyjne przyjęte wramach zwykłej procedury ustawodawczej. Przewodniczącego może zastąpić jeden z14 wiceprzewodniczących (art.23).
B. Posiedzenia plenarne
Posiedzenia plenarne to Parlament Europejski sensu stricto, aposiedzeniom tym przewodniczy przewodniczący. Parlament zbiera się co miesiąc (zwyjątkiem sierpnia) na sesji miesięcznej wStrasburgu trwającej cztery dni, od poniedziałku do czwartku. Dodatkowe posiedzenia odbywają się wBrukseli. Sesja miesięczna składa się zposiedzeń dziennych (art.153). Miejsca wsali obrad plenarnych przydzielane są posłom i posłankom zgodnie z przynależnością polityczną, od lewej do prawej strony, za porozumieniem zprzewodniczącymi grup politycznych. ʰɴǻԾą otwiera posiedzenie, czasami składając wyrazy uznania lub wygłaszając przemówienie na aktualny temat. ʰɴǻԾą wykonuje to zadanie przy pomocy 14wiceprzewodniczących, którzy mogą przejąć prowadzenie posiedzenia. Komisja iRada Unii Europejskiej biorą udział wposiedzeniach wcelu ułatwienia współpracy między instytucjami wprocesie podejmowania decyzji. Na wniosek Parlamentu przedstawiciele tych dwóch instytucji mogą zostać wezwani do złożenia oświadczeń lub przedstawienia informacji na temat ich działalności.
C. Organy polityczne
Organy polityczne Parlamentu obejmują Prezydium (art.24 – przewodniczący i14 wiceprzewodniczących), Konferencję ʰɴǻԾąch (art.26 – przewodniczący iprzewodniczący grup politycznych), pięciu kwestorów (art.28 – odpowiedzialnych za sprawy administracyjne ifinansowe posłów), Konferencję ʰɴǻԾąch Komisji (art.29) oraz Konferencję ʰɴǻԾąch Delegacji (art.30). ʰɴǻԾą, wiceprzewodniczący ikwestorzy, atakże przewodniczący komisji idelegacji są wybierani na okres dwóch ipół roku (art.19).
D. Komisje idelegacje
Posłowie i posłanki zasiadają w20 komisjach, czterech podkomisjach oraz 44 delegacjach (delegacjach międzyparlamentarnych, delegacjach do wspólnych komisji parlamentarnych, delegacjach do komisji współpracy parlamentarnej oraz delegacjach do wielostronnych zgromadzeń parlamentarnych)[1]. Parlament wysyła również delegację do wspólnego zgromadzenia utworzonego na mocy umowy zawartej pomiędzy państwami Afryki, Karaibów iPacyfiku aUE[2]. Parlament może również ustanawiać komisje specjalne (art.207 Regulaminu) lub komisje śledcze (art.226 TFUE iart.208 Regulaminu). 10kwietnia 2024r. Parlament ął nowy art. 207a Regulaminu dotyczący tymczasowych komisji ustawodawczych, aby zapewnić lepszy podział zadań. Nowy artykuł Regulaminu przewiduje, że jeżeli dana sprawa wchodzi w zakres kompetencji więcej niż trzech komisji, a kompetencje żadnej komisji nie są przeważające, Konferencja ʰɴǻԾąch może w ostateczności, na podstawie zalecenia Konferencji ʰɴǻԾąch Komisji, zaproponować Parlamentowi utworzenie tymczasowej komisji ustawodawczej w celu rozpatrzenia konkretnego wniosku dotyczącego prawnie wiążącego aktu lub przedlegislacyjnego dokumentu strategicznego.
Zgodnie zart.213 Regulaminu Parlamentu Europejskiego każda komisja lub delegacja wybiera własne prezydium, wktórego skład wchodzi przewodniczący imaksymalnie czterech wiceprzewodniczących.
E. Grupy polityczne
Posłowie i posłanki nie obradują wdelegacjach narodowych, lecz wgrupach ponadnarodowych wzależności od orientacji politycznej. Na mocy Regulaminu grupa polityczna musi składać się zposłów i posłanek wybranych zco najmniej jednej czwartej państw członkowskich iliczyć co najmniej 23osoby (art.33 Regulaminu). Grupy polityczne odbywają regularne posiedzenia wtygodniu poprzedzającym sesję miesięczną oraz wtygodniach sesyjnych, atakże organizują seminaria wcelu określenia głównych zasad prowadzonej działalności. Niektóre grupy polityczne odpowiadają ponadnarodowym partiom politycznym działającym na szczeblu UE.
F. Europejskie partie ifundacje polityczne
Parlament zaleca stworzenie otoczenia, które będzie sprzyjało rozwojowi prawdziwie europejskich partii ifundacji politycznych, wtym poprzez przyjęcie przepisów ramowych. Art.224 TFUE stanowi podstawę prawną przyjęcia, zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, statutu partii politycznych na szczeblu europejskim oraz przepisów dotyczących ich finansowania. W2003r. ustanowiono system finansowania europejskich partii politycznych, który umożliwiał tworzenie fundacji politycznych na szczeblu UE[3]. Wodpowiedzi na niektóre nadużycia zasady te zostały zmienione z3maja 2018r. wcelu wzmocnienia europejskiego wymiaru europejskich partii politycznych, zapewnienia bardziej sprawiedliwego podziału środków finansowych ipoprawy egzekwowania przepisów.
Obecnie istnieją następujące europejskie partie polityczne: Europejska Partia Ludowa, Partia Europejskich Socjalistów, Partia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy, Europejska Partia Zielonych, Partia Europejskich Konserwatystów i Reformatorów, Partia Europejskiej Lewicy, Partia ds. Tożsamości i Demokracji, Europejska Partia Demokratyczna, Wolne Przymierze Europejskie oraz Europejski Chrześcijański Ruch Polityczny. Ponadnarodowe partie działają wścisłej współpracy zodpowiadającymi im grupami politycznymi wParlamencie Europejskim.
Niektóre znajważniejszych europejskich fundacji politycznych to: Ośrodek Studiów Europejskich im.Wilfrieda Martensa, Fundacja Studiów Europejskich iPostępu, Europejskie Forum Liberalne, Europejska Fundacja Zielonych, Instytut Europejskich Demokratów, Zmienić Europę oraz Nowy Kierunek – Fundacja na rzecz Reformy wEuropie.
22listopada 2012r. Parlament ął , wktórej wezwał europejskie partie polityczne do mianowania kandydatów na przewodniczącego Komisji Europejskiej, aby wzmocnić polityczną legitymację zarówno Parlamentu, jak iKomisji. Ustalenia te zostały wprowadzone wżycie przed wyborami w2014r., kiedy to główni kandydaci kandydowali po raz pierwszy. Po tych wyborach Parlament Europejski wybrał 22października 2014r. jednego zgłównych kandydatów – Jeana-Claude’a Junckera – na stanowisko przewodniczącego Komisji. W wsprawie przeglądu porozumienia ramowego wsprawie stosunków między Parlamentem Europejskim iKomisją Europejską Parlament stwierdził, że jest gotów odrzucić każdego kandydata na przewodniczącego Komisji, którego nie wybrano jako czołowego kandydata (Spitzenkandidat) danej europejskiej partii politycznej przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w2019r. Chociaż ostatecznie nie skorzystano z systemu czołowych kandydatów w wyborach w 2019r., uważa się, że stanowi on sposób na stworzenie szerszej platformy do dyskusji między kandydatami, zwiększając zarówno przejrzystość i legitymację polityczną roli przewodniczącego Komisji, jak i zwiększając zaangażowanie i świadomość obywateli UE w tym procesie. 3maja 2022r. Parlament ął w pierwszym czytaniu stanowisko w sprawie reformy prawa wyborczego, w którym uznał, że proces wyłaniania głównego kandydata może zostać sformalizowany w drodze porozumienia politycznego między europejskimi podmiotami politycznymi oraz w drodze porozumienia międzyinstytucjonalnego między Parlamentem a Radą Europejską. Wezwał również europejskie partie polityczne, europejskie stowarzyszenia wyborców i europejskie podmioty wyborcze, aby zgłaszały swoich kandydatów na stanowisko przewodniczącego Komisji co najmniej 12 tygodni przed terminem wyborów i stwierdził, że oczekuje, iż kandydaci znajdą się na pierwszym miejscu na odpowiedniej liście w ogólnounijnym okręgu wyborczym.
W2018r. w komunikacie w sprawie Komisja przedstawiła koncepcję list ponadnarodowych jako krok w kierunku poprawy legitymacji instytucji UE w oczach obywateli: stworzenie ogólnoeuropejskiego okręgu wyborczego mogłoby wzmocnić europejski wymiar wyborów do Parlamentu Europejskiego, ponieważ dałoby to obywatelom możliwość kontaktu z kandydatami z całej Europy. Parlament uznał jednak, że nie nadszedł jeszcze czas na utworzenie ponadnarodowego okręgu wyborczego na wybory europejskie w 2019r., ale zostawił otwartą furtkę dla przyszłej debaty. W swoim wyżej wymienionym w sprawie reformy prawa wyborczego Parlament sugeruje, „aby wprowadzono wiążącą reprezentację geograficzną na listach ogólnounijnego okręgu wyborczego, i zachęca europejskie partie polityczne, europejskie stowarzyszenia wyborców i inne europejskie podmioty wyborcze do mianowania kandydatów ze wszystkich państw członkowskich na listy ogólnounijne”. W ramach tej reformy wyborczej należy utworzyć 28 ponadnarodowych miejsc w ogólnounijnym okręgu wyborczym, oprócz obecnych 705 mandatów, przy pełnym poszanowaniu równowagi geograficznej i równowagi płci.
G. Sekretariat Parlamentu
Sekretariatem Parlamentu Europejskiego kieruje , którego powołuje Prezydium (art.234). Oskładzie iorganizacji sekretariatu również stanowi Prezydium: składa się on obecnie z13 dyrekcji generalnych oraz Wydziału Prawnego. Jego zadaniem jest koordynowanie prac legislacyjnych oraz organizowanie sesji plenarnych iinnych posiedzeń. Zapewnia on również obsługę techniczną, prawną imerytoryczną organom Parlamentu oraz posłom i posłankom, wspierając ich wwykonywaniu mandatu. Sekretariat odpowiada za obsługę językową wszystkich posiedzeń oraz tłumaczenie dokumentów urzędowych.
Funkcjonowanie
Na mocy Traktatów Parlament jest niezależny worganizowaniu swojej pracy. Uchwala on swój Regulamin, stanowiąc większością głosów swoich członków (art.232 TFUE). Zzastrzeżeniem odmiennych postanowień Traktatów Parlament Europejski stanowi większością oddanych głosów (art.231 TFUE). Decyduje on oprogramie obrad sesji miesięcznych, który obejmuje głównie przyjęcie sprawozdań sporządzonych przez komisje parlamentarne, pytania skierowane do Komisji iRady Unii Europejskiej, tematyczne ipilne debaty oraz oświadczenia prezydencji. Posiedzenia komisji iobrady plenarne odbywają się publicznie isą transmitowane winternecie.
Siedziba imiejsca pracy
Od 7lipca 1981r. do dnia dzisiejszego Parlament ął szereg rezolucji wsprawie swojej siedziby, wzywając rządy państw członkowskich do wypełnienia obowiązków, które spoczywają na nich na mocy Traktatów idotyczą ustanowienia jednej siedziby dla instytucji europejskich. Zuwagi na brak działań w tej kwestii ze strony państw członkowskich, Parlament ął szereg decyzji w sprawie swojej organizacji i miejsc pracy (tzn. Luksemburga, Strasburga i Brukseli). Wczasie posiedzenia Rady Europejskiej wEdynburgu 11–12grudnia 1992r. rządy państw członkowskich osiągnęły porozumienie wsprawie siedziby instytucji europejskich, na mocy którego:
- Parlament ma siedzibę wStrasburgu, gdzie ma się odbywać 12 miesięcznych sesji, wtym sesja, na której podejmuje się decyzję orocznym budżecie UE;
- dodatkowe sesje odbywają się wBrukseli;
- posiedzenia komisji parlamentarnych odbywają się wBrukseli;
- sekretariat Parlamentu oraz jego działy wspierające pozostają wLuksemburgu.
Decyzja ta była krytykowana wParlamencie. Jednak Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenie z 1października 1997r. – C-345/95) potwierdził, że siedzibę Parlamentu ustalono zgodnie zobecnym art.341 TFUE. Treść tej decyzji włączono do traktatu zAmsterdamu, wprotokole załączonym do Traktatów.
Chociaż Parlament krytykował te decyzje, został zobowiązany do sporządzania rocznego harmonogramu na podstawie wniosku Konferencji ʰɴǻԾąch. Zasadniczo wciągu roku Parlament odbywa 12 czterodniowych sesji miesięcznych wStrasburgu oraz sześć dwudniowych sesji miesięcznych wBrukseli. Posłowie i posłanki podjęli kilka inicjatyw, aby uniknąć posiedzeń wStrasburgu. Na przykład wharmonogramie rocznym na 2012r. przewidziano dwie dwudniowe sesje miesięczne wStrasburgu wtym samym tygodniu kalendarzowym wpaździerniku, dzięki czemu skrócono łączny czas posiedzeń wStrasburgu ocztery dni. Niemniej jednak po skardze Francji Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że należy organizować dwie pełne sesje miesięczne (sprawa C-237/11), aby zachować zgodność zpodjętymi decyzjami.
Na mocy art.229 TFUE Parlament Europejski może zbierać się na nadzwyczajnych sesjach miesięcznych na wniosek większości wchodzących wjego skład posłów i posłanek lub na wniosek Rady Unii Europejskiej bądź Komisji. 18grudnia 2006r. Parlament odbył po raz pierwszy dodatkowe posiedzenie plenarne wBrukseli bezpośrednio po posiedzeniu Rady 14–15grudnia 2006r. Od tego czasu ugruntowała się praktyka odbywania posiedzeń bezpośrednio po posiedzeniach Rady.
Od czasu pandemii COVID-19 Parlament umożliwia również posłom i posłankom zdalny udział w sesjach plenarnych i korzystanie z procedur głosowania zdalnego.
Posłowie i posłanki do Parlamentu wrozbiciu na grupy polityczne ipaństwa członkowskie
Tabela przeglądowa grup politycznych iich składu znajduje się na specjalnej stronie internetowej Parlamentu.
Eeva Pavy